Świerzawa: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Paweł Ziemian BOT (dyskusja | edycje)
Boty
1 384 060 edycji
m →‎Historia: ->uzupełnienie
Linia 65: Linia 65:
== Historia ==
== Historia ==
[[Plik:Swierzawa Market Square.JPG|240px|thumb|Fragment rynku]]
[[Plik:Swierzawa Market Square.JPG|240px|thumb|Fragment rynku]]
Świerzawa swą historią sięga roku 1195, kiedy to na miejscu dzisiejszego miasta [[Bolesław I Wysoki]] wybudował drewniany kościółek. Według legendy niemiecka nazwa ''Schönau'' pochodzi od wypowiedzi [[Agnieszka Habsburg (zm. 1392)|Agnieszki Habsburg]], żony [[Bolko II Mały|Bolka II Małego]], która w drodze z [[Jawor (miasto)|Jawora]] do Złotoryi zatrzymała się w tym miejscu i rzekła "''Hier will ich ein Haus haben auf der schönen Aue'' (''"Chcę mieć dom na tej pięknej łące"''). Pierwsza pisemna wzmianka o miejscowości pochodzi z roku 1268. [[Prawa miejskie]] nadał jej książę świdnicki [[Bolko I Surowy]] w 1296 roku. Świerzawa początkowo podlegała pod jurysdykcję Złotoryi. Rozwijała się szybko i dynamicznie, gdyż leżała na głównym szlaku handlowym z Kamiennej Góry do Złotoryi.
Świerzawa swą historią sięga roku 1195, kiedy to na miejscu dzisiejszego miasta [[Bolesław I Wysoki]] wybudował drewniany kościółek. Według legendy niemiecka nazwa ''Schönau'' pochodzi od wypowiedzi [[Agnieszka Habsburg (zm. 1392)|Agnieszki Habsburg]], żony [[Bolko II Mały|Bolka II Małego]], która w drodze z [[Jawor (miasto)|Jawora]] do Złotoryi zatrzymała się w tym miejscu i rzekła "''Hier will ich ein Haus haben auf der schönen Aue'' (''"Chcę mieć dom na tej pięknej łące"''). Pierwsza pisemna wzmianka o miejscowości pochodzi z roku 1268, po śmierci Bolesława II Rogatki w 1278 należała do księstwa lwóweckiego. Od 1286 polegała księstwu świdnicko-jaworskiemu, [[prawa miejskie]] nadał jej książę świdnicki [[Bolko I Surowy]] w 1296 roku. Świerzawa początkowo podlegała pod jurysdykcję Złotoryi, w 1321 została sprzedana przez Henryka jaworskiego rodowi Zedlitzów, w 1543 stała się samodzielnym miastem. Rozwijała się szybko i dynamicznie, gdyż leżała na głównym szlaku handlowym z Kamiennej Góry do Złotoryi<ref name="dolnyslask">{{Cytuj|autor = Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas |tytuł = Dolny Śląsk - przewodnik |data = 1977 |miejsce = Warszawa |wydawca = Wyd. Sport i Turystyka |s = 393 }}</ref>.


Miasto wielokrotnie nawiedzały epidemie, pożary i wojny. Największe zniszczenia przyniosła [[wojna trzydziestoletnia]], podczas której, w wyniku pożaru, spaleniu uległa większa część zabudowy. Po tym incydencie nastąpiło wyraźne spowolnienie rozwoju i rozbudowy miasta. W latach 1818–1932 Świerzawa wspólnie z [[Bolków|Bolkowem]] była siedzibą powiatu. W czasie [[I wojna światowa|I]] i [[II wojna światowa|II wojny światowej]] miasto nie doznało zniszczeń.
Miasto wielokrotnie nawiedzały epidemie, pożary i wojny, miasto było celem ataków ponieważ nie posiadało murów miejskich. Największe zniszczenia przyniosła [[wojna trzydziestoletnia]], podczas której, w wyniku pożaru, spaleniu uległa większa część zabudowy. Po tym incydencie nastąpiło wyraźne spowolnienie rozwoju i rozbudowy miasta. W latach 1818–1932 Świerzawa wspólnie z [[Bolków|Bolkowem]] była siedzibą powiatu. W czasie [[I wojna światowa|I]] i [[II wojna światowa|II wojny światowej]] miasto nie doznało zniszczeń.


W 1945 r. miasto zostało włączone w granice Polski. Jego dotychczasową ludność wysiedlono do Niemiec. W 1973 zniesiono prawa miejskie Świerzawy, degradując ją do rangi wsi. Prawa te zostały przywrócone w 1984 roku.
W 1945 r. miasto zostało włączone w granice Polski. Jego dotychczasową ludność wysiedlono do Niemiec. W 1973 zniesiono prawa miejskie Świerzawy, degradując ją do rangi wsi. Prawa te zostały przywrócone w 1984 roku.

Wersja z 23:27, 1 kwi 2021

Świerzawa
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Ratusz w Świerzawie
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Powiat

złotoryjski

Gmina

Świerzawa

Data założenia

1268

Prawa miejskie

1295-1945, 1984

Burmistrz

Paweł Kisowski

Powierzchnia

1,76 km²

Populacja (30.06.2016)
• liczba ludności
• gęstość


2249[1]
1277,8 os./km²

Strefa numeracyjna

75

Kod pocztowy

59-540

Tablice rejestracyjne

DZL

Położenie na mapie gminy Świerzawa
Mapa konturowa gminy Świerzawa, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Świerzawa”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Świerzawa”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Świerzawa”
Położenie na mapie powiatu złotoryjskiego
Mapa konturowa powiatu złotoryjskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Świerzawa”
Ziemia51°00′53″N 15°53′34″E/51,014722 15,892778
TERC (TERYT)

0226044

SIMC

0936486

Urząd miejski
pl. Wolności 60
59-540 Świerzawa
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Świerzawa (do 1945 niem. Schönau an der Katzbach[2], hist. pol. Szunów[3][4]) – miasto w województwie dolnośląskim, w powiecie złotoryjskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Świerzawa. Leży w dolinie Kaczawy, w centralnej części Pogórza Kaczawskiego.

Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. liczyło 2249 mieszkańców[1].

Położone 18 km na północny wschód od Jeleniej Góry. Lokalny ośrodek handlowo-usługowy i wypoczynkowy. Przez miasto przebiega nieczynna linia kolejowa Legnica – Złotoryja – Marciszów – Kamienna Góra – Lubawka.

Nazwa

W księdze łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie Schenow[5][6].

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany w latach 1880–1902 podaje dwie nazwy miejscowości niemiecką: Schoenau oraz polską historyczną Szunów[3]. Również po 1945 roku początkowo używano nazw Szunów albo Sieńsk[7], do momentu nadania obecnej nazwy.

Położenie

Świerzawa jest historycznym miasteczkiem położonym w południowej części województwa dolnośląskiego w powiecie złotoryjskim nad Kaczawą. Położenie miasta na Pogórzu Kaczawskim, w niewielkiej odległości na północ od Gór Kaczawskich stwarza możliwość rozwoju turystyki.

Miasto leży przy drodze wojewódzkiej i w niedalekiej odległości od głównych tras:

W Świerzawie do niedawna czynna była stacja kolejowa. Obecnie ruch na trasie kolejowej Legnica – Złotoryja – Kamienna Góra biegnącej przez miasto został wstrzymany.

Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 1,76 km²[8].

Świerzawa historycznie leży na Dolnym Śląsku. W latach 1946–1975 administracyjnie należała do województwa wrocławskiego, a od 1975 do 1998 do województwa jeleniogórskiego.

Historia

Fragment rynku

Świerzawa swą historią sięga roku 1195, kiedy to na miejscu dzisiejszego miasta Bolesław I Wysoki wybudował drewniany kościółek. Według legendy niemiecka nazwa Schönau pochodzi od wypowiedzi Agnieszki Habsburg, żony Bolka II Małego, która w drodze z Jawora do Złotoryi zatrzymała się w tym miejscu i rzekła "Hier will ich ein Haus haben auf der schönen Aue ("Chcę mieć dom na tej pięknej łące"). Pierwsza pisemna wzmianka o miejscowości pochodzi z roku 1268, po śmierci Bolesława II Rogatki w 1278 należała do księstwa lwóweckiego. Od 1286 polegała księstwu świdnicko-jaworskiemu, prawa miejskie nadał jej książę świdnicki Bolko I Surowy w 1296 roku. Świerzawa początkowo podlegała pod jurysdykcję Złotoryi, w 1321 została sprzedana przez Henryka jaworskiego rodowi Zedlitzów, w 1543 stała się samodzielnym miastem. Rozwijała się szybko i dynamicznie, gdyż leżała na głównym szlaku handlowym z Kamiennej Góry do Złotoryi[9].

Miasto wielokrotnie nawiedzały epidemie, pożary i wojny, miasto było celem ataków ponieważ nie posiadało murów miejskich. Największe zniszczenia przyniosła wojna trzydziestoletnia, podczas której, w wyniku pożaru, spaleniu uległa większa część zabudowy. Po tym incydencie nastąpiło wyraźne spowolnienie rozwoju i rozbudowy miasta. W latach 1818–1932 Świerzawa wspólnie z Bolkowem była siedzibą powiatu. W czasie I i II wojny światowej miasto nie doznało zniszczeń.

W 1945 r. miasto zostało włączone w granice Polski. Jego dotychczasową ludność wysiedlono do Niemiec. W 1973 zniesiono prawa miejskie Świerzawy, degradując ją do rangi wsi. Prawa te zostały przywrócone w 1984 roku.

Zabytki

Kościół Wniebowzięcia NMP
Kościół św. Józefa Opiekuna
Kościół św. Jana i Katarzyny

Świerzawa nie odniosła znaczących strat w zabudowie podczas II wojny światowej.

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są[10]:

  • ośrodek historyczny miasta, rynek otaczają XIX-wieczne kamieniczki, w tym budynek dawnej apteki z 1690 r.
  • kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, z II poł. XIV w, mieszczący się w centralnej części miasta. Powstawał etapami – w 1381 r. wzniesiono część dzisiejszego prezbiterium, w I poł. XV w. powstał korpus kościoła. Odbudowany po pożarze w 1487 r., przebudowany na początku XVI i w XIX w[11]. Od samego początku był to kościół parafialny i taką też funkcję pełni do dzisiaj. Zewnętrzne ściany świątyni zdobią XVII-wieczne renesansowe płyty nagrobne. Wewnątrz kościoła m.in. XVIII-wieczny ołtarz i XVIII-wieczne figurki świętych. Ozdobne portale zdobiące wejścia do kościoła wykonane są w stylu późnogotyckim.
  • Kościół św. Józefa Opiekuna, w ścisłym centrum, przy pl. Wolności. Kościół wzniesiony przez ewangelików latach 1747–1748, odbudowany po pożarze w 1762 r., wieża powstała w 1845 r., został gruntownie przebudowany w latach 1876–1878[11]. Od początku do zakończenia wojny służył wiernym z gminy ewangelickiej, obecnie (od 1999) jest kościołem filialnym świerzawskiej parafii.
  • Kościół św. Jana i Katarzyny, romański. Kościół wzniesiony w połowie XIII w (w źródłach pisanych pierwszy raz o kościele informowano w 1268 r.). poza obrębem miasta na miejscu swego drewnianego poprzednika (wzmiankowanego już w 1195 r.). Zbudowany z kamienia łamanego (z piaskowcowymi narożnikami, portalami i obrzeżami okiennymi). Pierwotnie był budowlą bez wieży, jednonawową z prezbiterium i wyodrębnionym łukiem tęczowym. Prezbiterium zabudowane jest od wschodu (kościół jest orientowany) apsydą. Do północnej ściany przylega dobudowana po połowie XIII w. zachrystia. Wieża górująca nad świątynią została dobudowana w 1507 r., po zniszczeniach wywołanych pożarem w XV w. Nieco później kościół zyskał przybudówkę na ścianie południowej. Po zniszczeniach przebudowano również w ścianie południowej dwa okna. Prezbiterium przykrywa sklepienie krzyżowo-żebrowe, nawę - drewniany strop podparty dwiema kolumnami z drewna jodłowego[12].
  • cmentarz przykościelny; 5 maja 2015 umieszczono na nim tekst po polsku i niemiecku o treści "Pokój Boży niech będzie z Nami wszystkimi - Uczcijmy pamięć zmarłych, których groby już nie istnieją. Oni stworzyli dobra, które nas otaczają. Byli i obecni mieszkańcy Świerzawy"[13]
    • ogrodzenie z budynkiem bramnym, z XVI w.
  • dawna plebania, ul. Jeleniogórska 6, z ok. 1800 r.
  • zamek, nie istnieje, z XVII w.
  • park miejski, powstały po 1920 r.
  • ratusz, Świerzawski magistrat pochodzi z 1810 roku i od początku służy tym samym celom. Powstał w miejscu poprzedniego ratusza który stał w tym miejscu. Ratusz wieńczy czworoboczna wieża zakończona hełmem, a samą wieże zdobi czterotarczowy zegar. Ozdobą ratusza jest płaskorzeźba przedstawiająca herb miasta czyli otwartą dłoń. Wewnątrz na uwagę zasługuje zabytkowa waga miejska zamieszczona na suficie w dolnym korytarzu. Świerzawski ratusz mieści się w centrum miasta na pl. Wolności. Budynek obecnie zajmuje Urząd Miasta i Gminy Świerzawa
  • domy, pl. Wolności 2, 23 (d. Rynek), z 1767 r., XVIII i XIX w.
  • most, ul. Zielona – Kościuszki, z XVI w.

inne zabytki techniki:

  • wał przeciwpowodziowy wzdłuż rzeki Kamiennik pochodzący z XX wieku jest ciekawym rozwiązaniem inżynierii
  • most kamienny, XVIII-wieczny, znajduje się nieco dalej.

Gospodarka

Świerzawa jest głównie ośrodkiem usługowo-handlowym dla rolniczej okolicy. W mieście nie ma większych zakładów przemysłowych. Istnieje tutaj urząd pocztowy, punkty handlowe, usługowe, kilka serwisów, bar, stacja benzynowa, posterunek policji, biblioteka i dwie szkoły.

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Świerzawy w 2014 roku[14].

Turystyka

Świerzawa leży w ciekawym turystycznie regionie na Pogórzu Kaczawskim i w pobliżu Gór Kaczawskich. Zabytki architektoniczne poświadczają jej długoletnią historię. Wszelkich informacji o historii, kulturze i zabytkach miasta oraz o bazie noclegowo-gastronomicznej udziela Centrum Kultury i Turystyki w Świerzawie przy ul. Jeleniogórskiej.

Sport

W mieście działa klub piłkarski "Pogoń Świerzawa" założony w 1946 roku[15]. Największy sukces klubu to gra w III lidze w sezonie 1995/96.

Wspólnoty wyznaniowe

  • Zbór „Brama Nadziei”[16]

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie:

Przypisy

  1. ↑ a b Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-15].
  2. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
  3. ↑ a b Szunów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 79.
  4. ↑ Zabytki w Starej Kraśnicy
  5. ↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis. dokumentyslaska.pl. [dostęp 2012-10-24].
  6. ↑ H. Markgraf, J. W. Schulte, Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis, Breslau 1889.
  7. ↑ Spis stacyj i przystanków Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych we Wrocławiu, Wrocław 1945, s. 20
  8. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2013-07-26. ISSN 1505-5507.
  9. ↑ Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas, Dolny Śląsk - przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka, 1977, s. 393.
  10. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 265,266. [dostęp 15.11.2012].
  11. ↑ a b Świerzawa, Wniebowzięcia NMP – Diecezja Legnicka [online] [dostęp 2019-10-06] (pol.).
  12. ↑ Urząd Miejski w Świerzawie: Kościół św. Jana i św. Katarzyny [online], swierzawa.pl [dostęp 2019-10-06].
  13. ↑ Krzysztof Tęcza: Miłośnicy zabytków w Muchowie. Co widzieli?. Jelonka.com, 2016-06-02. [dostęp 2020-07-19].
  14. ↑ Świerzawa w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-06], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  15. ↑ Informacje o Klubie - Pogoń Świerzawa [online], pogonswierzawa.futbolowo.pl [dostęp 2020-07-09].
  16. ↑ Strona Kościoła Zielonoświątkowego w RP – Baza adresowa zborów
  17. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-06-05].

Bibliografia

  • Z. Mosoń, Perły Świerzawy, UMiG Świerzawa, 2006
  • C. Skała, Sudety, Pascal 2006
  • Słownik geografii turystycznej Sudetów, tom 7 Pogórze Kaczawskie, red. Marek Staffa, Wydawnictwo I-BiS, Wrocław 2002, ISBN 83-85773-47-9
  • Góry i Pogórze Kaczawskie. Skala 1:40.000. Jelenia Góra: Wydawnictwo Turystyczne Plan, 2004. wyd. II. ISBN 83-88049-02-X.

Linki zewnętrzne

Miasta województwa dolnośląskiego
Miasta powiatowe
Miasta gminne

Herb województwa dolnośląskiego

Gmina Świerzawa
Miasto
Wsie
Integralne
części wsi

Powiat złotoryjski
Miasta
Gminy miejskie
Gminy miejsko-wiejskie
Gminy wiejskie

Powiat złotoryjski

Powiat złotoryjski (1946–1975)
Przynależność wojewódzka
Miasta (1945-75)
Osiedla (1954-72)
Gminy wiejskie
(1945-54 i 1973-75)
Gromady (1954-72)
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Świerzawa&oldid=62880149”