Żywią i Bronią

Sztandar z dewizą z czasów insurekcji kościuszkowskiej

Żywią i Bronią (oryg. żywią y bronią) – dewiza kosynierów z czasów insurekcji kościuszkowskiej, widoczna na ich sztandarze. Sztandar z taką dewizą został nadany oddziałowi kosynierów krakowskich przez Tadeusza Kościuszkę 16 VIII 1794 r. i znajduje się obecnie w zbiorach Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie.

Hasło odnosi się do roli społecznej chłopów, którzy w czasie pokoju ciężką pracą na roli zaopatrują społeczeństwo w żywność niezbędną do przetrwania, a w czasie wojny bronią je przed zewnętrznym wrogiem. Do hasła tego nawiązywała później symbolika ruchów chłopskich. W XIX wieku pojawiało się ono na sztandarach powstańczych, pocztówkach patriotycznych oraz haftowanych kilimach, było wykorzystywane przez ruch ludowy jako znak łączności z patriotyczną i niepodległościową tradycją oraz wyraz przekonania o szczególnej roli chłopów w społeczeństwie. Tytuł Żywią i bronią nosił oficjalny biuletyn podziemny Batalionów Chłopskich. Dewiza była wykorzystywana również przez propagandę komunistyczną PRL – m.in. widniało na banknocie pięćsetzłotowym.

Bibliografia

• Wielka Encyklopedia Polski t. X, wyd.Kluszczyński, Kraków 2005, ISBN 83-89550-37-7

Zobacz też

• Bóg, Honor, Ojczyzna
• Pro Fide, Lege et Rege
• Za wolność naszą i waszą