Katecheta: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
+ inne znaczenie
redakcyjne, przypisy, linki
Linia 1: Linia 1:
{{inne znaczenia||[[Katecheta (miesięcznik)]]}}
{{inne znaczenia||[[Katecheta (miesięcznik)]]}}
'''Katecheta''' – [[Chrześcijaństwo|chrześcijanin]] [[Posługa|ustanowiony]] przez władze kościelne do posługi przekazywania wiary.
⚫
'''Katecheta''' – [[nauczyciel]] zajmujący się nauczaniem [[religia|religii]]. Katechetą może być osoba duchowna albo osoba świecka. W [[Polska|Polsce]] kwalifikacje zawodowe nauczycieli religii w szkole publicznej określają władze zwierzchnie kościołów lub innych związków wyznaniowych – w porozumieniu z [[Ministerstwo Edukacji Narodowej|Ministrem Edukacji Narodowej]]<ref>Porozumienie pomiędzy Konferencją Episkopatu Polski oraz Ministrem Edukacji narodowej z 6 września 2000 roku ''w sprawie kwalifikacji wymaganych od nauczycieli religii'' (Dz. U. MEN z 2000 r. Nr 4, poz. 20).</ref>.


== Kościół rzymskokatolicki ==
⚫
== Kwestia nauczania przez kobiety ==

=== Historia ===

==== Nauczyciele w początkach chrześcijaństwa ====
Posługa katechety znajduje swoją pierwotną formę w „nauczycielach”, o których pisał [[Paweł z Tarsu|św. Paweł Apostoł]] w [[1. List do Koryntian|1. Liście do Koryntian]]: „I tak ustanowił Bóg w Kościele naprzód apostołów, po wtóre proroków, po trzecie nauczycieli, a następnie tych, co mają moc czynienia cudów, potem tych, którzy uzdrawiają, którzy wspierają pomocą, którzy rządzą, którzy przemawiają rozmaitymi językami. Czy wszyscy są apostołami? Czy wszyscy prorokują? Czy wszyscy są nauczycielami? Czy wszyscy mają moc czynienia cudów? Czy wszyscy posiadają łaskę uzdrawiania? Czy wszyscy mówią językami? Czy wszyscy potrafią je tłumaczyć? Lecz wy starajcie się o większe dary, a ja wam wskażę drogę jeszcze doskonalszą” (1 Kor 12, 28-31)<ref>[[Franciszek (papież)|Franciszek]], Motu Proprio ''Antiquum Ministerium'', nr 1.</ref>.

⚫
==== Kwestia nauczania przez kobiety ====
[[Paweł z Tarsu]] w [[1. List do Tymoteusza|1. Liście do Tymoteusza]] pisze:
[[Paweł z Tarsu]] w [[1. List do Tymoteusza|1. Liście do Tymoteusza]] pisze:
: ''Nauczać […] kobiecie nie pozwalam ani też przewodzić nad mężem, lecz chcę, by trwała w cichości''<ref>[[Listy Pawła]], ''[[1. List do Tymoteusza]]'', 1 Tm 2,12.</ref>.
: ''Nauczać […] kobiecie nie pozwalam ani też przewodzić nad mężem, lecz chcę, by trwała w cichości''<ref>[[Listy Pawła]], ''[[1. List do Tymoteusza]]'', 1 Tm 2,12.</ref>.
Linia 15: Linia 22:
Za jedną z pierwszych nauczycielek wiary Złotousty uznaje [[Pryska|Pryscyllę]] (Pryskę), żonę [[Akwila|Akwili]], nauczycielkę [[Apollos]]a<ref>[[Dzieje Apostolskie]], Dz 18, 24–26.</ref>.
Za jedną z pierwszych nauczycielek wiary Złotousty uznaje [[Pryska|Pryscyllę]] (Pryskę), żonę [[Akwila|Akwili]], nauczycielkę [[Apollos]]a<ref>[[Dzieje Apostolskie]], Dz 18, 24–26.</ref>.


==== Urząd katechety po Soborze Watykańskim II ====
== Katecheta w polskim systemie oświaty ==
[[Paweł VI|Papież Paweł VI]] w motu proprio ''Ministeria quaedam'' dostosował do czasów współczesnych posługi [[Lektor (posługa kościelna)|lektora]] oraz [[Akolita|akolity]], zachęcając jednocześnie Konferencje Biskupów, aby stały się promotorami innych posług, wśród których wymienił posługę katechety: „Nic nie stoi na przeszkodzie, aby oprócz powszechnych urzędów Kościoła łacińskiego Konferencje biskupie prosiły Stolicę Apostolską o utworzenie innych, których ustanowienie we własnym regionie uważałaby ze szczególnych względów za konieczne lub bardzo pożyteczne. Do tych należą np. funkcje [[Ostiariusz|ostariusza]], [[Egzorcysta|egzorcysty]] i katechety, jak też inne funkcje zlecone tym, którzy zostali powołani do dzieł miłości, tam gdzie ta posługa nie jest powierzona diakonom”<ref>[[Paweł VI]], Motu Proprio ''Ministeria Quaedam'', Wprowadzenie.</ref>.
⚫
Katecheci [[katolicyzm|katoliccy]] byli obecni w polskich szkołach państwowych w okresie międzywojennym. Usunięci stamtąd za czasów [[Bolesław Bierut|Bolesława Bieruta]], powrócili po „październiku” roku 1956, ale tylko na kilka lat. Ostatni powrót dokonał się decyzją rządu [[Tadeusz Mazowiecki|Tadeusza Mazowieckiego]] we wrześniu 1990. Za czasów [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|PRL-u]] katecheza odbywała się w salkach przykościelnych lub kościołach. Według rozporządzenia z 1992, katecheta nie może pełnić funkcji wychowawcy klasy<ref name="nazwa_1">§ 7 pkt 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach ({{Dziennik Ustaw|2020|983}}).</ref>; w 2018 rozważano zmianę w tym zakresie<ref name="nazwa_1a">{{Cytuj stronę|tytuł = Od nowego roku katecheta będzie mógł zostać wychowawcą |data dostępu = 2019-05-03 |opublikowany = edukacja.dziennik.pl |url = https://edukacja.dziennik.pl/aktualnosci/artykuly/569584,katecheta-bedzie-mogl-zostac-wychowawca.html}}</ref>. Katecheci podlegają awansowi zawodowemu nauczyciela<ref>Komisja Episkopatu ds wychowania, [http://web.archive.org/web/20180330175259/http://www.katecheza.episkopat.pl/prawo/lex_katecheci.htm ''Sytuacja katechetów''].</ref> i mogą należeć do związków zawodowych funkcjonujących w placówce<ref>Tadeusz Panuś, [https://archive.is/PvaLd ''Czy katecheta może należeć do związków zawodowych?'']</ref>.

W dniu 10 maja 2021 roku [[Franciszek (papież)|Papież Franciszek]] w swoim motu proprio ''Antiquum Ministerium'' formalnie zatwierdził posługę katechety jako stałe powołanie w Kościele<ref name=":0">[[Franciszek (papież)|Franciszek]], Motu Proprio ''Antiquum Ministerium'', nr 8.</ref>.

=== Katecheta ustanowiony ===

==== Ustanowienie w posłudze katechety ====
Katechizowanie jest w pierwszej kolejności zadaniem osób do tego powołanych: [[Biskup|biskupów]], [[Prezbiter|kapłanów]], [[Diakon|diakonów]] oraz specjalnie [[Posługa|ustanowionych]] katechetów świeckich.

Posługa katechety jest [[Powołanie|powołaniem]], które wymaga należytego rozeznania przez biskupa i podkreślenia przez ryt ustanowienia. Posługa jest stałą służbą na rzecz Kościoła lokalnego, według potrzeb duszpasterskich rozeznanych przez [[Ordynariusz|ordynariusza miejsca]], lecz wykonywaną na sposób świecki<ref name=":0" />.

Urzeczywistnienie posługi katechety w Kościołach lokalnych jest zadaniem właściwych Konferencji Biskupów. Do ich kompetencji należy ustalenie:

* ścieżki formacyjnej,
* kryteriów normatywnych wymaganych do otrzymania posługi,
* znalezienie odpowiednich form służby, zgodnie z potrzebami Kościołów lokalnych<ref>[[Franciszek (papież)|Franciszek]], Motu Proprio ''Antiquum Ministerium'', nr 9. </ref>.

Ustalenie obrzędu ustanowienia świeckiego katechety należy do kompetencji Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów<ref name=":0" />.

==== Zadania katechety w liturgii ====
W warunkach misyjnych katechista może być [[Szafarz sakramentu|szafarzem]] [[Chrzest|chrztu]] oraz pełnić funkcję [[Nadzwyczajny szafarz Komunii Świętej|nadzwyczajnego szafarza Komunii Świętej]].

==== Zadania katechety poza liturgią ====

===== Katecheza parafialna =====
Katecheta jest jednocześnie świadkiem wiary, mistrzem, [[Mistagogia|mistagogiem]], towarzyszem, oraz [[Pedagog|pedagogiem]], który naucza w imieniu Kościoła. Jego tożsamość obejmuje modlitwę, studium oraz bezpośredni udział w życiu wspólnoty parafialnej<ref>Papieska Rada ds. Krzewienia Nowej Ewangelizacji, ''Dyrektorium o katechezie'', nr 113.</ref>.

===== Katecheza w warunkach misyjnych =====
W warunkach misyjnych katechetów określa się czasem w języku polskim mianem ''katechistów''.

===== Nauczanie religii w szkołach i przedszkolach =====
⚫
W [[Polska|Polsce]] kwalifikacje zawodowe nauczycieli religii w szkole publicznej określają władze zwierzchnie kościołów lub innych związków wyznaniowych – w porozumieniu z [[Ministerstwo Edukacji Narodowej|Ministrem Edukacji Narodowej]]<ref>Porozumienie pomiędzy Konferencją Episkopatu Polski oraz Ministrem Edukacji narodowej z 6 września 2000 roku ''w sprawie kwalifikacji wymaganych od nauczycieli religii'' (Dz. U. MEN z 2000 r. Nr 4, poz. 20).</ref>.

⚫
Nauczyciele religii byli obecni w polskich szkołach państwowych w okresie międzywojennym. Usunięci stamtąd za czasów [[Bolesław Bierut|Bolesława Bieruta]], powrócili po „październiku” roku 1956, ale tylko na kilka lat. Ostatni powrót dokonał się decyzją rządu [[Tadeusz Mazowiecki|Tadeusza Mazowieckiego]] we wrześniu 1990. Za czasów [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|PRL-u]] katecheza odbywała się w salkach przykościelnych lub kościołach. Według rozporządzenia z 1992, katecheta nie może pełnić funkcji wychowawcy klasy<ref name="nazwa_1">§ 7 pkt 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach ({{Dziennik Ustaw|2020|983}}).</ref>; w 2018 rozważano zmianę w tym zakresie<ref name="nazwa_1a">{{Cytuj stronę|tytuł = Od nowego roku katecheta będzie mógł zostać wychowawcą |data dostępu = 2019-05-03 |opublikowany = edukacja.dziennik.pl |url = https://edukacja.dziennik.pl/aktualnosci/artykuly/569584,katecheta-bedzie-mogl-zostac-wychowawca.html}}</ref>. Katecheci podlegają awansowi zawodowemu nauczyciela<ref>Komisja Episkopatu ds wychowania, [http://web.archive.org/web/20180330175259/http://www.katecheza.episkopat.pl/prawo/lex_katecheci.htm ''Sytuacja katechetów''].</ref> i mogą należeć do związków zawodowych funkcjonujących w placówce<ref>Tadeusz Panuś, [https://archive.is/PvaLd ''Czy katecheta może należeć do związków zawodowych?'']</ref>.

=== Katecheta jako funkcja wykonywana przez inne osoby świeckie ===
Tak, gdzie brakuje kapłanów, diakonów i ustanowionych katechetów, dopuszcza się do sprawowania funkcji (obowiązków) katechety inne osoby świeckie, niebędące ustanowionymi katechetami. Takie upoważnienie przyjmuje formę czasowej [[Misja kanoniczna|misji kanonicznej]] udzielonej przez [[Biskup|biskupa]] w formie dokumentu.

== Zobacz też ==

* [[posługa]]
* [[Lektor (posługa kościelna)|lektor]]
* [[akolita]]


== Przypisy ==
== Przypisy ==
{{Przypisy}}
{{Przypisy}}


== Bibliografia ==

* [https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/pawel_vi/motu/ministeria_quaedam_15081972.html List Moto Proprio ''Ministeria Quedam'' papieża Pawła VI.]
* [https://www.vatican.va/content/francesco/pl/motu_proprio/documents/papa-francesco-motu-proprio-20210510_antiquum-ministerium.html List Moto Proprio ''Antiquum Ministerium'' papieża Franciszka.]
{{Kontrola autorytatywna}}
{{Kontrola autorytatywna}}


Wersja z 12:48, 15 maj 2021

Katecheta – chrześcijanin ustanowiony przez władze kościelne do posługi przekazywania wiary.

Kościół rzymskokatolicki

Historia

Nauczyciele w początkach chrześcijaństwa

Posługa katechety znajduje swoją pierwotną formę w „nauczycielach”, o których pisał św. Paweł Apostoł w 1. Liście do Koryntian: „I tak ustanowił Bóg w Kościele naprzód apostołów, po wtóre proroków, po trzecie nauczycieli, a następnie tych, co mają moc czynienia cudów, potem tych, którzy uzdrawiają, którzy wspierają pomocą, którzy rządzą, którzy przemawiają rozmaitymi językami. Czy wszyscy są apostołami? Czy wszyscy prorokują? Czy wszyscy są nauczycielami? Czy wszyscy mają moc czynienia cudów? Czy wszyscy posiadają łaskę uzdrawiania? Czy wszyscy mówią językami? Czy wszyscy potrafią je tłumaczyć? Lecz wy starajcie się o większe dary, a ja wam wskażę drogę jeszcze doskonalszą” (1 Kor 12, 28-31)[1].

Kwestia nauczania przez kobiety

Paweł z Tarsu w 1. Liście do Tymoteusza pisze:

Nauczać […] kobiecie nie pozwalam ani też przewodzić nad mężem, lecz chcę, by trwała w cichości[2].

Jan Chryzostom (zwany też Złotoustym) biskup Konstantynopola z przełomu IV i V wieku, uznany za jednego z czterech największych doktorów Kościoła Wschodniego nie podchodzi do kwestii tak restrykcyjnie:

Chcę was powierzyć waszym żonom, aby one was pouczyły. To prawda, że zgodnie z nakazem Pawła, to wy powinniście być nauczycielami. Skoro jednak grzech spowodował odwrócenie porządku i ciało znalazło się ponad głową, to podejmijmy i taką drogę[3].

Zdaniem Ojca Kościoła zakaz nauczania przez kobiety dotyczy jedynie przemawiania podczas liturgii (kobiety były wtedy mężniejsze od lwów i dzieliły z apostołami trudy głoszenia Ewangelii). Jana Złotoustego cieszyło ewangelizacyjne zaangażowanie kobiet. Jego dwie homilie (30 i 31) są odpowiedzią na List do Rzymian. Komentuje szesnasty rozdział listu, tzw. spisu współpracowników w głoszeniu Ewangelii (w tym wielu kobiet):

My, mężczyźni, czujemy się z tego powodu zaszczyceni, ale i zawstydzeni. Zaszczyceni dlatego, że pośród nas znajdują się takie kobiety. Zawstydzeni, gdyż my, mężczyźni, pozostajemy za nimi daleko w tyle[4].

Za jedną z pierwszych nauczycielek wiary Złotousty uznaje Pryscyllę (Pryskę), żonę Akwili, nauczycielkę Apollosa[5].

Urząd katechety po Soborze Watykańskim II

Papież Paweł VI w motu proprio Ministeria quaedam dostosował do czasów współczesnych posługi lektora oraz akolity, zachęcając jednocześnie Konferencje Biskupów, aby stały się promotorami innych posług, wśród których wymienił posługę katechety: „Nic nie stoi na przeszkodzie, aby oprócz powszechnych urzędów Kościoła łacińskiego Konferencje biskupie prosiły Stolicę Apostolską o utworzenie innych, których ustanowienie we własnym regionie uważałaby ze szczególnych względów za konieczne lub bardzo pożyteczne. Do tych należą np. funkcje ostariusza, egzorcysty i katechety, jak też inne funkcje zlecone tym, którzy zostali powołani do dzieł miłości, tam gdzie ta posługa nie jest powierzona diakonom”[6].

W dniu 10 maja 2021 roku Papież Franciszek w swoim motu proprio Antiquum Ministerium formalnie zatwierdził posługę katechety jako stałe powołanie w Kościele[7].

Katecheta ustanowiony

Ustanowienie w posłudze katechety

Katechizowanie jest w pierwszej kolejności zadaniem osób do tego powołanych: biskupów, kapłanów, diakonów oraz specjalnie ustanowionych katechetów świeckich.

Posługa katechety jest powołaniem, które wymaga należytego rozeznania przez biskupa i podkreślenia przez ryt ustanowienia. Posługa jest stałą służbą na rzecz Kościoła lokalnego, według potrzeb duszpasterskich rozeznanych przez ordynariusza miejsca, lecz wykonywaną na sposób świecki[7].

Urzeczywistnienie posługi katechety w Kościołach lokalnych jest zadaniem właściwych Konferencji Biskupów. Do ich kompetencji należy ustalenie:

  • ścieżki formacyjnej,
  • kryteriów normatywnych wymaganych do otrzymania posługi,
  • znalezienie odpowiednich form służby, zgodnie z potrzebami Kościołów lokalnych[8].

Ustalenie obrzędu ustanowienia świeckiego katechety należy do kompetencji Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów[7].

Zadania katechety w liturgii

W warunkach misyjnych katechista może być szafarzem chrztu oraz pełnić funkcję nadzwyczajnego szafarza Komunii Świętej.

Zadania katechety poza liturgią

Katecheza parafialna

Katecheta jest jednocześnie świadkiem wiary, mistrzem, mistagogiem, towarzyszem, oraz pedagogiem, który naucza w imieniu Kościoła. Jego tożsamość obejmuje modlitwę, studium oraz bezpośredni udział w życiu wspólnoty parafialnej[9].

Katecheza w warunkach misyjnych

W warunkach misyjnych katechetów określa się czasem w języku polskim mianem katechistów.

Nauczanie religii w szkołach i przedszkolach

W Polsce kwalifikacje zawodowe nauczycieli religii w szkole publicznej określają władze zwierzchnie kościołów lub innych związków wyznaniowych – w porozumieniu z Ministrem Edukacji Narodowej[10].

Nauczyciele religii byli obecni w polskich szkołach państwowych w okresie międzywojennym. Usunięci stamtąd za czasów Bolesława Bieruta, powrócili po „październiku” roku 1956, ale tylko na kilka lat. Ostatni powrót dokonał się decyzją rządu Tadeusza Mazowieckiego we wrześniu 1990. Za czasów PRL-u katecheza odbywała się w salkach przykościelnych lub kościołach. Według rozporządzenia z 1992, katecheta nie może pełnić funkcji wychowawcy klasy[11]; w 2018 rozważano zmianę w tym zakresie[12]. Katecheci podlegają awansowi zawodowemu nauczyciela[13] i mogą należeć do związków zawodowych funkcjonujących w placówce[14].

Katecheta jako funkcja wykonywana przez inne osoby świeckie

Tak, gdzie brakuje kapłanów, diakonów i ustanowionych katechetów, dopuszcza się do sprawowania funkcji (obowiązków) katechety inne osoby świeckie, niebędące ustanowionymi katechetami. Takie upoważnienie przyjmuje formę czasowej misji kanonicznej udzielonej przez biskupa w formie dokumentu.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Franciszek, Motu Proprio Antiquum Ministerium, nr 1.
  2. ↑ Listy Pawła, 1. List do Tymoteusza, 1 Tm 2,12.
  3. ↑ Św. Jan Chryzostom, Homilie na Ewangelię według św. Mateusza (7,6), przeł. Jan Krystaniecki, Wydawnictwo WAM, Kraków 2000, t. 1, s. 99.
  4. ↑ Jan Chryzostom, Homilie na List do Rzymian (31,1), przeł. Tadeusz Sinko, Wydawnictwo Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie i Wydawnictwo WAM, Kraków 1998, s. 450.
  5. ↑ Dzieje Apostolskie, Dz 18, 24–26.
  6. ↑ Paweł VI, Motu Proprio Ministeria Quaedam, Wprowadzenie.
  7. ↑ a b c Franciszek, Motu Proprio Antiquum Ministerium, nr 8.
  8. ↑ Franciszek, Motu Proprio Antiquum Ministerium, nr 9.
  9. ↑ Papieska Rada ds. Krzewienia Nowej Ewangelizacji, Dyrektorium o katechezie, nr 113.
  10. ↑ Porozumienie pomiędzy Konferencją Episkopatu Polski oraz Ministrem Edukacji narodowej z 6 września 2000 roku w sprawie kwalifikacji wymaganych od nauczycieli religii (Dz. U. MEN z 2000 r. Nr 4, poz. 20).
  11. ↑ § 7 pkt 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach (Dz.U. z 2020 r. poz. 983).
  12. ↑ Od nowego roku katecheta będzie mógł zostać wychowawcą. edukacja.dziennik.pl. [dostęp 2019-05-03].
  13. ↑ Komisja Episkopatu ds wychowania, Sytuacja katechetów.
  14. ↑ Tadeusz Panuś, Czy katecheta może należeć do związków zawodowych?

Bibliografia

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Katecheta&oldid=63315089”