Bumerang

Typowy drewniany bumerang

Bumerang – rodzaj ręcznie miotanego pocisku, stosowanego zarówno do polowań, jak i do walki. Obecnie służy także rywalizacji i rozrywce sportowej. Jego zasięg nie przekracza zwykle 150 m i jest zależny od typu i ciężaru bumerangu oraz siły i techniki rzucającego. Używana przez Aborygenów nazwa brzmi boo-mar-rang, czyli kij, który wraca. Powszechnie uważa się, że bumerangi zawsze wracają do rzucającego, w rzeczywistości dotyczy to tylko niektórych odmian tego narzędzia. Użycie bumerangów jest powszechnie kojarzone z australijskimi Aborygenami, ale tego typu broń była znana i używana także w innych kulturach, między innymi w Europie (np. u dawnych Germanów), Starożytnym Egipcie, pd.-wsch. Azji oraz Ameryce Śr. i Pn.. Aborygeni jako jedyni używali specjalnych lekkich bumerangów powracających do rzucającego.

Tradycyjne bumerangi robione były zazwyczaj z drewna i miały kształt zbliżony nieco do owocu banana – stopień zakrzywienia wahał się zwykle od nieznacznego zagięcia aż do kąta prostego. Obecnie bumerangi wytwarzane są z różnorodnych materiałów, używane są do zabawy, sportu, rekreacji i mają bardzo różne kształty (np. trzy- czy czteroramienne krzyże).

Najstarszy zachowany bumerang na świecie odkryto w 1985 w Polsce, w Jaskini Obłazowej. Jest on 71-centymetrowy, wykonany z ciosu mamuta i waży ok. 800 gramów, a jego wiek szacuje się na około 23-30 tys. lat. Ludzie, którzy go wykonali, byli związani z kulturami z morawskiego Pavlova, gdzie także odnaleziono bumerangi jednak wykonane z drewna. Także najstarszy zachowany bumerang z Australii wykonano z drewna, a jego wiek określa się na 10 tysięcy lat.

Jako pierwszy narzędzie to opisał w 1770 roku uczestnik wyprawy Jamesa Cooka Joseph Banks.

Dane techniczne

Współczesny bumerang rekreacyjny

• materiał: ciosy mamuta, drewno (czarna akacja, sandałowiec, drzewo mangrowe, kazuaryna)
  • współczesne tworzywa (np. włókna węglowe)
• rozpiętość ramion: zwykle do 75 cm (wyjątkowo do 2 m)
• masa od 70 do 700 (800 gramów waży najstarszy znany bumerang z Jaskini Obłazowej)

Sposób rzucania

Bumerang rzuca się trzymając go pionowo, lub ewentualnie lekko przechylony w prawo (wbrew powszechnej opinii, że bumerangiem rzuca się poziomo, „na płask”). Celuje się na wprost, na przykład w jakiś obiekt. Bumerang rzucony prosto zaczyna lecieć po krzywej, która, jeżeli jest rzucony umiejętnie, zamyka się w okrąg. Bumerang dla osób praworęcznych rzuca się w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara, dla leworęcznych – zgodnie.

Mechanika lotu

Ramiona bumerangu są tak wyprofilowane (profil lotniczy), by jego ruch wirowy wywoływał siłę nośną prostopadłą do płaszczyzny obrotów. Bumerang porusza się również ruchem postępowym, zatem ramię będące chwilowo w górze ma większą prędkość względem powietrza niż ramię dolne. Ponieważ wielkość siły nośnej rośnie z prędkością, to ciąg wytworzony przez górną i dolną część bumerangu nie są jednakowe. Nierównowaga ta skutkuje momentem siły, który wywołuje precesję żyroskopową wirującego bumerangu.

Bibliografia

• PWN Leksykon: Wojsko, wojna, broń, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001, ISBN 83-01-13506-9.