Elżbieta II

Elżbieta II

Elizabeth Alexandra Mary

Elżbieta II (2015)
Królowa Wielkiej Brytanii i pozostałych państw Commonwealth realm Kanada 1952–nadal Australia 1952–nadal Nowa Zelandia 1952–nadal Baliwat Guernsey 1952–nadal Baliwat Jersey 1952–nadal Wyspa Man 1952–nadal Jamajka 1962–nadal Wyspy Cooka 1965–nadal Bahamy 1973–nadal Grenada 1974–nadal Niue 1974–nadal Papua-Nowa Gwinea 1975–nadal Wyspy Salomona 1978–nadal Tuvalu 1978–nadal Saint Lucia 1979–nadal Saint Vincent i Grenadyny 1979–nadal Belize 1981–nadal Antigua i Barbuda 1981–nadal Saint Kitts i Nevis 1983–nadal Pakistan 1952–1956 Afryka Południowa 1952–1961 Cejlon 1952–1972 Ghana 1957–1960 Nigeria 1960–1963 Sierra Leone 1961–1971 Tanganika 1961–1962 Trynidad i Tobago 1962–1976 Uganda 1962–1963 Kenia 1963–1964 Malawi 1964–1966 Malta 1964–1974 Gambia 1965–1970 Barbados 1966–2021 Gujana 1966–1970 Mauritius 1968–1992 Fidżi 1970–1987
Okres	od 6 lutego 1952
Koronacja	2 czerwca 1953
Poprzednik	Jerzy VI
Dane biograficzne
Dynastia	Windsorowie (Wettynowie sasko-koburscy)
Data i miejsce urodzenia	21 kwietnia 1926 Londyn
Ojciec	Jerzy VI
Matka	Elżbieta Bowes-Lyon
Rodzeństwo	Małgorzata Windsor (księżniczka)
Mąż	Filip Mountbatten, książę Edynburga od 20 listopada 1947 do 9 kwietnia 2021
Dzieci	Karol, książę Walii Anna (księżniczka angielska) Andrzej, książę Yorku Edward, hrabia Wesseksu
Odznaczenia

{{Władca infobox}} Przestarzałe pola: "tytulatura".

Elżbieta II, właśc. Elżbieta Aleksandra Maria, ang. Elizabeth Alexandra Mary (ur. 21 kwietnia 1926 w Londynie) – królowa Wielkiej Brytanii z dynastii Windsorów od 6 lutego 1952 (koronowana 2 czerwca 1953), córka króla Jerzego VI i jego małżonki, Elżbiety Bowes-Lyon.

Oprócz godności królowej Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej jest również głową 15 innych państw: Antigui i Barbudy, Australii, Bahamów, Belize, Grenady, Kanady, Jamajki, Nowej Zelandii, Papui-Nowej Gwinei, Saint Kitts i Nevis, Saint Lucia, Saint Vincent i Grenadyn, Tuvalu i Wysp Salomona, które razem z Wielką Brytanią mają status tzw. Commonwealth realm. Liczba państw, w których panowała Elżbieta II zmieniała się podczas jej panowania. Wszystkich państw, które uznawały ją za głowę państwa było 33.

30 listopada 2021 Barbados zerwie unię personalną z Wielką Brytanią stając się republiką. Tym samym liczba krajów uznających Elżbietę II za głowę państwa się zmniejszy.

Od 9 września 2015 królowa Elżbieta II jest najdłużej panującym monarchą Wielkiej Brytanii; pobiła rekord królowej Wiktorii (63 lata, 7 miesięcy i 2 dni), której jest praprawnuczką. Od 13 października 2016 jest najdłużej panującą żyjącą głową państwa na świecie. Wcześniej tytuł ten przysługiwał Ramie IX – królowi Tajlandii, który rządził od 1946 do swojej śmierci w 2016.

W 1952 zdobyła tytuł Człowieka Roku magazynu Time.

Młodość

Księżniczka Elżbieta w wieku 3 lat, 1929

Elizabeth Alexandra Mary Windsor urodziła się na Bruton Street 17 w Mayfair w Londynie 21 kwietnia 1926. Jej ojcem był książę Yorku Albert, późniejszy król Jerzy VI. Jej matką była Elżbieta Bowes-Lyon, córka Claude’a Bowesa-Lyona, 14. hrabiego Strathmore i Kinghorne. Elżbieta została ochrzczona w Pokoju Muzycznym pałacu Buckingham przez Cosmo Langa, arcybiskupa Yorku. Jej rodzicami chrzestnymi byli: dziadek król Jerzy V, i jego żona królowa Maria, Maria Windsor, księżniczka królewska i hrabina Harewood, pradziad stryjeczny Artur, książę Connaught i Strathearn, Claude Bowes-Lyon, lord Strathmore, ojciec matki, oraz Mary Frances Bowes-Lyon, lady Elphinstone, starsza siostra matki.

Pierwsze imię otrzymała po swojej matce, drugie po swojej prababce, królowej Aleksandrze, trzecie po swojej babce, królowej Marii. Jako dziecko była nazywana przez swoją rodzinę „Lilibet”. Dzieciństwo spędziła na Piccadilly Road 145, gdzie mieszkali wówczas Yorkowie. Jej wychowaniem zajmowała się niania, późniejsza pokojówka królowej, Margaret MacDonald, zwana „Bobo”. Elżbieta była posłusznym dzieckiem, ale przekonanym o swojej wysokiej pozycji i dbałą o należną jej rangę. Kiedy w 1930 przyszły premier Neville Chamberlain zwrócił się do niej Dzień dobry, mała damo, księżniczka odpowiedziała mu: Nie jestem małą damą, jestem księżniczką Elżbietą.

Jako wnuczka panującego brytyjskiego monarchy w linii męskiej miała prawo do tytułu „Jej Królewskiej Wysokości”. Jej pełny tytuł brzmiał: Jej Królewska Wysokość Księżniczka Elżbieta z Yorku. W momencie urodzenia zajmowała trzecie miejsce w linii sukcesji do brytyjskiego tronu, po swoim stryju, księciu Walii, i ojcu. Mimo iż jej narodzinom towarzyszyło zainteresowanie społeczeństwa, było wówczas mało prawdopodobne, że Elżbieta odziedziczy tron Wielkiej Brytanii.

Książę Walii jednak nie miał żadnego potomstwa, nie był nawet żonaty. Elżbieta nie miała też brata, który (choćby i młodszy) wyprzedziłby ją w linii sukcesji do tronu. Elżbieta miała tylko młodszą o cztery lata siostrę, Małgorzatę.

W 1932 Elżbieta z rodzicami i siostrą („nasza czwórka” – jak zwykł mawiać Jerzy VI) przeprowadziła się do Royal Lodge w parku przy zamku Windsor. Rok później edukacja księżniczki została powierzona guwernantce Marion Crawford, zwanej „Crawfie”. Elżbieta wychowywała się z siostrą w odosobnieniu, daleko od rówieśników, co miało chronić Elżbietę przed chorobami dziecięcymi (na które i tak zachoruje jako dorosła osoba). Elżbieta, u której guwernantka dostrzegła „niezachwiane poczucie obowiązku”, uczyła się według bardzo prostego programu – historia (aby poznać świetność Wielkiej Brytanii), geografia (aby poznać ogrom Imperium Brytyjskiego) i Biblia. Jako dziedziczka korony będzie się później uczyć jeszcze historii prawa państwowego.

Program edukacji był skromny i miał swoje braki. Na kilka lat przed objęciem tronu Elżbieta zwierzyła się pokojówce Bobo: Przy stole nie rozumiem, o czym rozmawiają ludzie wokół mnie. Ogarnia mnie przerażenie na myśl o zasiadaniu wśród cudzoziemców dyskutujących na tematy, które są mi kompletnie nieznane. Przyszła królowa była dzieckiem poważnym, zorganizowanym i systematycznym. Zdarzało jej się wstawać wieczorem z łóżka, aby sprawdzić, czy ubrania w szafie są dobrze złożone.

Następczyni tronu

Kiedy Elżbieta miała 10 lat, umarł jej dziadek, król Jerzy V. Tron objął stryj, książę Walii, jako Edward VIII. Ten jednak, nie mogąc poślubić swojej wybranki, dwukrotnie rozwiedzionej Amerykanki Wallis Simpson, abdykował (po 11 miesiącach) 11 grudnia 1936. Ojciec Elżbiety, książę Yorku, został wówczas królem jako Jerzy VI. Elżbieta została następczynią tronu. Zachwycona swoim nowym statusem pochwaliła się siostrze, która na to odpowiedziała: „Poor you...” (Biedactwo...). Wraz ze wstąpieniem ojca na tron Elżbieta uzyskała tytuł Jej Królewskiej Wysokości Księżniczki Elżbiety. W Walii pojawiły się głosy za przyznaniem Elżbiecie tytułu księżnej Walii, ale królowi doradzono, że może być to tytuł jedynie żony księcia Walii, a nie tytuł następczyni tronu.

Gdy wybuchła II wojna światowa, Elżbieta i Małgorzata zostały wysłane do zamku Windsor w Berkshire. Pojawiały się sugestie, aby wysłać księżniczki do Kanady, co królowa Elżbieta skomentowała: Dzieci nie mogą wyjechać beze mnie, ja nie mogę opuścić króla, a król nigdy nie opuści kraju. W Windsorze Elżbieta z siostrą pracowały przy kopaniu transzei w pobliskim parku. W 1940 14-letnia księżniczka po raz pierwszy wystąpiła na antenie BBC w programie „Children’s Hour”. Zawiesiła również lekcje języka niemieckiego (władała już biegle francuskim) i rozpoczęła naukę historii Stanów Zjednoczonych.

Elżbieta w mundurze Auxiliary Territorial Service, 1945

Na początku 1945 Elżbiecie udało się przekonać ojca, aby pozwolił jej wstąpić do kobiecej służby wojskowej. Księżniczka wstąpiła do Women’s Auxiliary Territorial Service z numerem matrykuły 230873, ze stopniem podporucznika (Second Subaltern). Została przeszkolona na kierowcę i mechanika, uzyskując ostatecznie stopień kapitana (Junior Commander). Podczas obchodów Dnia Zwycięstwa w Londynie 8 maja 1945 Elżbieta stojąca na balkonie pałacu Buckingham, ubrana w mundur swojej służby, została nagrodzona gromkimi oklaskami przechodniów.

Pierwszą oficjalną zagraniczną wizytę Elżbieta podjęła w 1947. Celem podróży był Związek Południowej Afryki. 21 kwietnia w Kapsztadzie świętowała swoje 21. urodziny. Z tej okazji powiedziała: Oświadczam wobec was wszystkich, iż poświęcę całe moje życie, jakiekolwiek będzie, długie czy krótkie, służbie wam i wielkiej imperialnej Wspólnocie, której członkami jesteśmy my wszyscy.

Małżeństwo

22 lipca 1939 Elżbieta z siostrą i rodzicami udali się z wizytą do Akademii Marynarki w Dartmouth. Wybuchła tam jednak epidemia świnki i wizyta nie mogła się odbyć. Wówczas lord Louis Mountbatten wyznaczył na przewodnika i opiekuna księżniczek młodego oficera niemiecko-duńskiego pochodzenia, przy tym związanego rodzinnie z tronem Grecji Filipa (ur. 10 czerwca 1921), kuzyna Elżbiety i Małgorzaty. Filip jest synem księcia Andrzeja Greckiego i Alicji Battenberg, córki 1. markiza Milford Haven. 18-letni wysoki i postawny oficer wywarł wielkie wrażenie na księżniczce.

Związek z Filipem nie przypadł do gustu parze królewskiej. Przeciwna była zwłaszcza królowa Elżbieta. Krewni Filipa byli blisko związani z reżimem nazistowskim. Królowi Jerzemu nie przypadł do gustu mężczyzna ubogi, pretensjonalny, z „po prostu godną pożałowania” garderobą. W sierpniu 1946 Filip został zaproszony do zamku Balmoral i, mimo niechęci Jerzego i Elżbiety, zaręczył się z następczynią tronu. Jerzy wysłał córkę w podróż do Afryki mając cichą nadzieję, że zapomni o kuzynie. Podróż nie spełniła jednak zamierzonego efektu i 10 czerwca 1947 zaręczyny Filipa i Elżbiety zostały podane do publicznej wiadomości.

Ślub odbył się 20 listopada 1947 w opactwie westminsterskim. Miesiąc miodowy młoda para spędziła w Broadlands, posiadłości lorda Mountbattena. Małżonkowie przeprowadzili się później do Clarence House. Filip wyjechał, kontynuując służbę wojskową na Malcie. Elżbieta dwukrotnie go tam odwiedzała, zatrzymując się w maltańskiej posiadłości Mountbattena, Villa Guardamangia. W latach 1949–1951 Elżbieta stale mieszkała na Malcie. W tym czasie była tytułowana Jej Królewską Wysokością Księżną Edynburga, gdyż jej mąż otrzymał z okazji ślubu tytuł księcia Edynburga.

14 listopada 1948 Elżbieta urodziła pierwsze dziecko. Niedługo później król Jerzy postanowił, że potomkowie jego córki mają prawo do tytułu „Królewskiej Wysokości”. Filip i Elżbieta mają czworo dzieci, które na podstawie orzeczenia Tajnej Rady z 1960 noszą nazwisko Mountbatten-Windsor, ale tylko te, które nie będą bezpośrednio w linii sukcesji do tronu. Karol, używał również podwójnego nazwiska. Dzieci Filipa i Elżbiety to:

• Karol (ur. 14 listopada 1948), książę Walii, następca tronu
• Anna (ur. 15 sierpnia 1950), księżniczka królewska, żona Marka Phillipsa, następnie Timothy’ego Laurence’a
• Andrzej (ur. 19 lutego 1960), książę Yorku
• Edward (ur. 10 marca 1964), hrabia Wesseksu

Filip zmarł 9 kwietnia 2021 roku w pałacu Windsor w wieku 99 lat.

Wstąpienie na tron

Choroba ojca sprawiała, że Elżbieta przejmowała coraz więcej jego obowiązków. W 1951 odwiedziła Grecję, Włochy i Maltę. W październiku wybrała się do Kanady, a następnie odwiedziła prezydenta Harry’ego Trumana w Waszyngtonie. W styczniu 1952 razem z mężem udała się w podróż po krajach Wspólnoty Narodów. Odwiedziła wówczas 15 krajów, wygłosiła 157 przemówień, uczestniczyła w 135 przyjęciach i 50 balach. Podróż trwała tak długo, że kiedy wróciła, dzieci ledwo ją poznały. Podczas pobytu w Kenii do Elżbiety przyszła wiadomość, że 6 lutego 1952 jej ojciec, król Jerzy VI, zmarł na raka gardła.

Elżbieta przebywała wówczas w hotelu Treetops w Thice. Była więc pierwszym od czasów Jerzego I brytyjskim monarchą, który w momencie wstąpienia na tron przebywał za granicą. Wieści o śmierci Jerzego VI przyniósł Elżbiecie książę Filip. Asystent prywatnego sekretarza, teraz już królowej, Martin Charteris, zapytał władczyni, jakie wybiera imię. Elżbieta, oczywiście – odpowiedziała. Para królewska natychmiast udała się w podróż powrotną do Wielkiej Brytanii.

Elżbieta II została ogłoszona królową w czwartek, 7 lutego 1952, w St. James’s Palace. Odrębna proklamacja została wydana tego samego dnia w Kanadzie przez Tajną Radę Królowej.

Koronacja

Królowa Elżbieta w dniu koronacji, pozdrawiająca poddanych z balkonu pałacu Buckingham (2 czerwca 1953)

24 marca 1953 zmarła na raka gardła królowa-wdowa Maria Teck, jednak przed śmiercią wyraziła życzenie, aby z tego powodu nie przekładano koronacji. Odbyła się ona w czerwcu 1953. Królowa długo powtarzała każdy gest, przyzwyczajała się do noszenia korony, trzymając ją na głowie podczas śniadania, oraz chodziła po pałacowych korytarzach z prześcieradłami przytroczonymi do ramion. W dniu koronacji była całkiem odprężona. Gdy opuszczała pałac Buckingham i wsiadała do karety mającej ją zawieźć do Westminsteru, jedna z druhen zapytała ją, jak się czuje. Wspaniale – odpowiedziała królowa – Właśnie rozmawiałam przez telefon z moim trenerem. Mój koń jest faworytem w Derby.

O godzinie 11:00 Elżbieta weszła do opactwa westminsterskiego. Przebywało tam już 7000 osób. Królowa była ubrana w szkarłatny płaszcz z gronostajowym kołnierzem narzucony na satynową suknię. Asystowało jej 6 druhen noszących tren. Elżbieta przeszła nawę główną, kierując się ku drewnianemu tronowi Edwarda Wyznawcy, gdzie znajdował się kamień koronacyjny. Następnie zwróciła się ku czterem stronom świata, a arcybiskup Canterbury Geoffrey Fisher obwieścił zgromadzonym: Panowie, przedstawiam wam królową Elżbietę, waszą niezaprzeczalną królową, wam wszystkim, którzy tu przybyliście złożyć jej hołd i oddać się jej na służbę. Czy gotowi jesteście ją uznać? Lordowie odpowiedzieli God save Queen Elizabeth.

Kolejnym etapem ceremonii była przysięga na Biblię. Królowa zobowiązała się rządzić królestwem i krajami Wspólnoty Narodów zgodnie z ich prawami i zwyczajami oraz umacniać wiarę anglikańską. Następnie miała podpisać pergamin, jednak kałamarz okazał się pusty. Za radą lorda wielkiego szambelana królowa tylko udawała, że podpisuje. Następnie zdjęła płaszcz, diadem i klejnoty, i zasiadła na tronie pod złotym baldachimem podtrzymywanym przez czterech kawalerów Orderu Podwiązki.

Nastąpił moment sakry. Arcybiskup namaścił świętymi olejkami dłonie, pierś i czoło królowej. Następnie królową ubrano w długą, białą albę i złotą tunikę. Przypięto jej insygnia nowej godności – ostrogi św. Jerzego (symbol rycerskości), którymi zostały muśnięte jej kostki, królewski miecz (który Elżbieta zaniosła do ołtarza w geście oddania się w służbę Bogu), jabłko (znak supremacji duchowości nad doczesnością), bransolety (znak mądrości i szczerości), które zostały założone na jej nadgarstki, pierścień, założony na palec serdeczny prawej dłoni, berło z krzyżem (symbol sprawiedliwości) i berło z gołębicą (symbol Ducha Świętego). Następnie królowa została odziana w purpurowy, haftowany złotem, aksamitny płaszcz. W czasie koronacji został wykonany hymn koronacyjny Georga Friedricha Händla Zadok the Priest, który od 1727 powtarza się na każdej uroczystości koronacyjnej brytyjskiego monarchy. Na zakończenie arcybiskup nałożył jej na głowę koronę św, Edwarda, a lordowie jeszcze raz zawołali God save Queen Elizabeth.

Następnie trzej książęta krwi królewskiej – Edynburga, Gloucester i Kentu – a za nimi pozostali lordowie, złożyli hołd królowej. Następnie Elżbieta z mężem przyjęli komunię pod dwiema postaciami. Ceremonię zakończyło odśpiewanie Te Deum. Po trzygodzinnej ceremonii królowa, z ciężką koroną na głowie, berłem w lewej i jabłkiem w prawej ręce, miała kłopoty z powstaniem i poprosiła o pomoc arcybiskupa. Następnie opuściła opactwo, wymieniwszy wcześniej koronę św. Edwarda na lżejszą państwową koronę imperialną.

Królowa Wielkiej Brytanii

Rezydencje

Po koronacji Elżbieta i Filip przeprowadzili się do pałacu Buckingham w centrum Londynu, od 1837 oficjalnej rezydencji brytyjskich królów i królowych. Królowa jednak nie przepadała za pałacem i wolała przebywać w zamku Windsor, 15 km na zachód od Londynu. Królowa spędza dużo czasu w Holyrood House w Edynburgu, który jest jej oficjalną siedzibą jako królowej Szkocji, i gdzie ma przebywać co najmniej tydzień w roku. Wiejskimi rezydencjami królowej są również zamek Balmoral w Aberdeenshire oraz Sandringham House w Norfolk. Rezydencjami państwowymi są jeszcze Pałac św. Jakuba (do 1837 oficjalna rezydencja królów, z tego czasu pozostało dyplomatyczne wyrażenie Dwór św. Jakuba, przy którym wciąż akredytowani są ambasadorzy), Hampton Court na przedmieściach Londynu, pałac Kensington i Marlborough House. Rezydencje te są na utrzymaniu państwa, z wyjątkiem Sandringham i Balmoral, które są rezydencjami prywatnymi.

Podróże

Królowa Elżbieta odbyła wiele podróży zagranicznych. W latach 1953–1954 wyruszyła wraz z mężem w 6-miesięczną podróż dookoła świata, będąc pierwszym monarchą, który tego dokonał. Była również pierwszą królową Australii, Nowej Zelandii i wysp Fidżi, która odwiedziła te państwa. W październiku 1957 udała się z wizytą państwową do Stanów Zjednoczonych. Przybyła również do Kanady, gdzie otworzyła sesję parlamentu. Przemawiała również na forum Zgromadzenia Ogólnego ONZ. W 1959 udała się z kolejną wizytą do Kanady i odwiedziła Stany Zjednoczone. Pożegnalny obiad zjadła w kanadyjskiej ambasadzie w Waszyngtonie w towarzystwie prezydenta Eisenhowera. W lutym 1961 odwiedziła Ankarę, będąc gościem prezydenta Cemala Gürsela. Później odbyła pierwszą wizytę w Indiach i Pakistanie. Odwiedziła większość europejskich krajów i wiele pozaeuropejskich. USA odwiedziła jeszcze w 1976, gdzie wzięła udział w uroczystościach u boku prezydenta Geralda Forda. Ponownie odwiedziła ten kraj w 1991 na zaproszenie George’a H.W. Busha. Podczas tej wizyty była pierwszym brytyjskim władcą, który uczestniczył w obradach Kongresu. Stany Zjednoczone odwiedziła także w maju 2007 za prezydentury George’a W. Busha. W marcu 1996 przybyła do Polski na zaproszenie prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego.

Wspólnota Narodów

Brytyjskie imperium znajdowało się w stanie rozpadu od 1926, kiedy w tak zwanej deklaracji Balfoura, potwierdzonej Statutem Westminsterskim w 1931, uznano suwerenność Kanady, Australii, Nowej Zelandii, Unii Południowoafrykańskiej i Nowej Fundlandii. W 1931 te państwa weszły w skład Wspólnoty Narodów, na której czele stoi brytyjski monarcha. Przed wstąpieniem Elżbiety na tron niepodległość uzyskały Indie, Pakistan, Cejlon i Irlandia.

Panowanie Elżbiety II to okres dalszego rozpadu brytyjskiego imperium. Niepodległość uzyskały Ghana (1957), Nigeria (1961), Sierra Leone (1961), Tanganika (1961), Jamajka (1962), Trynidad i Tobago (1962), Uganda (1962), Kenia (1963), Malawi (1964), Malta (1964), Gambia (1965), Gujana (1966), Barbados (1966), Mauritius (1968), Fidżi (1970), Bahamy (1973), Grenada (1974), Papua-Nowa Gwinea (1975), Wyspy Salomona (1978), Tuvalu (1978), Saint Lucia (1979), Saint Vincent i Grenadyny (1979), Belize (1981), Antigua i Barbuda (1981) oraz Saint Kitts i Nevis (1983). Wszystkie te kraje uzyskiwały niepodległość jako królestwa związane unią personalną z Koroną brytyjską, ale wiele z nich (Indie, Pakistan, Cejlon, Ghana, Nigeria, Sierra Leone, Tanganika, Trynidad i Tobago, Uganda, Kenia, Malawi, Malta, Gambia, Gujana, Mauritius i Fidżi) zniosły monarchię i stały się republikami, choć wszystkie pozostały państwami członkowskimi Wspólnoty Narodów.

Sama Wspólnota również przechodziła przemiany, stając się z biegiem czasu coraz luźniejszym związkiem politycznym byłych brytyjskich kolonii (i nie tylko, jako że członkiem Wspólnoty jest również Mozambik, dawna kolonia portugalska). Królowa Elżbieta bierze aktywny udział w pracach Wspólnoty, od 1973 regularnie uczęszczając na zjazdy szefów rządów państw Wspólnoty. W wielu wypadkach, jak w RPA, działania królowej przyczyniły się do poprawy stosunków państwa z Wielką Brytanią.

Jednak w 1993, podczas konferencji na Cyprze, królowa powiedziała: Mam dość doświadczenia, by nie postawić ani pensa na liczbę krajów, które będą należeć do Wspólnoty za 40 lat.

W 2007 ujawniono dokumenty z 1957, z których wynikało, że premier Francji, Guy Mollet, i premier Wielkiej Brytanii, sir Anthony Eden, dyskutowali na temat możliwości przystąpienia Francji do unii z Wielką Brytanią i uznania Elżbiety II za głowę państwa francuskiego. W dokumencie datowanym na 28 września 1956 Mollet stwierdza, że nie powinno być większych trudności we Francji z zaakceptowaniem zwierzchnictwa Jej Królewskiej Mości. Propozycje te nigdy nie doczekały się realizacji.

Aktualnie Królowa Elżbieta II uznawana jest za głowę państwa w 21 krajach świata.

30 listopada 2021 Barbados zerwał unię personalną z Wielką Brytanią i stał się republiką.

Poglądy

Królowa zawsze wykazywała się stanowczą postawą wobec zagrożeń. W 1961 podczas podróży do Ghany odmówiła zachowywania dystansu od prezydenta Kwame Nkrumaha, pomimo iż prezydent był celem zamachów. Premier Harold Macmillan napisał wówczas: Królowa jest absolutnie zdeterminowana we wszystkim co robi. W rzeczy samej ma „serce i żołądek mężczyzny”. Kocha swoje obowiązki i bycie królową. Podobna sytuacja wydarzyła się, gdy królowa podróżowała do Quebecu. Według Roberta Speaighta, który opisał to w swojej książce Vanier, Soldier, Diplomat and Governor General: A Biography, były obawy o bezpieczeństwo królowej podczas wizyty. Pojawiały się nawet głosy za przerwaniem podróży. Prywatny sekretarz królowej powiedział jednak, że dla monarchini będzie nie do przyjęcia wystraszyć się ekstremistów. Podobnie podczas Trooping the Colour w 1981, kiedy do królowej oddano 6 strzałów ślepymi nabojami, Elżbieta jakby nigdy nic kontynuowała przegląd wojska. Kanadyjska Izba Gmin była pod takim wrażeniem postawy królowej, że uchwaliła specjalną uchwałę sławiącą jej odwagę.

Polityka

Plik:Queen1959.jpg

Królowa i książę Edynburga odwiedzają bazę lotniczą Harmon w 1959

Jako głowa monarchii parlamentarnej, stojąca ponad podziałami politycznymi i niesprawująca władzy osobiście, królowa Elżbieta nie powinna wyrażać swoich osobistych opinii na tematy polityczne. Elżbieta przez całe swoje panowanie stosowała się do tej zasady i w efekcie niewiele wiadomo o sympatiach i antypatiach politycznych brytyjskiej królowej. Wydaje się jednak, że w kwestiach ekonomicznych królowa przychyla się do starej doktryny konserwatystów, tzw. „jednego narodu”. Idea ta poszła w niełaskę w latach 70. i konserwatywna premier Margaret Thatcher prowadziła już zupełnie inną politykę, która nie przypadała do gustu królowej. W prywatnej rozmowie pani premier określiła królową jako kogoś, kto mógłby głosować na SDP (Social Democratic Party, Partia Socjaldemokratyczna).

Kanada

Kanadyjski znaczek pocztowy z 1954

Królowa nigdy nie wyraziła bezpośrednio swojego sprzeciwu wobec emancypacyjnych dążeń Quebecu, ale publicznie pochwaliła kanadyjską jedność. Podobnie jak matka, Elżbieta często okazuje swoje przywiązanie do Kanady. Kiedy w 1983 kończyła swoją wizytę w Kalifornii powiedziała: Jutro wracam do mojego domu do Kanady. Podczas uroczystego przyjęcia w Saskatchewan w 2005 powiedziała: Ten kraj i jego mieszkańcy zawsze zajmowali ważne miejsce w moim życiu i mojej pracy. Wyznała również, że Kanada jest dla niej domem daleko od domu.

Podczas przemówienia w Zgromadzeniu Ustawodawczym Quebecu, w szczytowym okresie tzw. „Cichej Rewolucji” 1964, królowa, ignorując narodowe napięcia, pochwaliła dwie „uzupełniające się kultury”, które stworzyły Kanadę. Przemawiając po francusku i angielsku powiedziała: Przyjemnie jest mi myśleć, że istnieje we Wspólnocie Narodów kraj, gdzie mogę się oficjalnie wypowiedzieć po francusku (…). Gdy śpiewacie po francusku „O Canada” – pamiętajcie, że jesteście dumnym narodem.

Po proklamacji Aktu Konstytucyjnego w 1982, który był pierwszym aktem uchwalonym bez zgody rządu Quebecu, Elżbieta wystąpiła jako głowa państwa kanadyjskiego w obronie aktu, chociaż w prywatnych rozmowach przyznała, że Quebec nie był stroną w tworzeniu aktu.

W 1995 podczas kampanii przed referendum, które miało zadecydować o secesji Quebecu, królowa wypowiedziała się w CKOI-FM Montreal, ponownie w języku angielskim i francuskim, w którym wyraziła swoją obawę, że referendum może pójść w złą stronę i że jeśli będzie mogła pomóc, z radością to uczyni. Podczas głosowania Elżbieta znajdowała się w podróży do Nowej Zelandii. Poleciła jednak pilotowi opóźnić start z lotniska w Los Angeles, do czasu aż uzyskała wyniki referendum.

Rodezja

18 listopada 1965 gubernator Rodezji Południowej, sir Humphrey Gibbs, otrzymał Krzyż Wielki Królewskiego Orderu Wiktoriańskiego za wierność wobec królowej, tydzień po tym, jak Ian Smith ogłosił Jednostronną Deklarację Niepodległości. Gibbs sprzeciwiał się Deklaracji, i za to właśnie otrzymał Order. Niektórzy skrytykowali to nadanie jako przyznane w złym czasie. Inni chwalili, gdyż widzieli w tym wsparcie legalnych władz Rodezji przeciwko nielegalnym działaniom jej premiera.

Australia

Podczas australijskiego kryzysu konstytucyjnego w 1975, kiedy gubernator generalny, sir John Kerr zdymisjonował premiera Gough Whitlama, ten wysłał list do królowej, w którym domagał się reakcji na działania gubernatora. Prywatny sekretarz królowej wypowiedział się w jej imieniu, że działania Kerra mieściły się w konstytucyjnych kompetencjach gubernatora. W odpowiedzi Whitlam i jego stronnicy stali się zwolennikami proklamowania Australii republiką.

Zjednoczone Królestwo

Przemawiając w Westminster Hall z okazji jej srebrnego jubileuszu, w 1977, królowa powiedziała, że nie może zapomnieć, że została koronowana na królową Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej. Wobec prowadzonej wówczas przez laburzystowski rząd Jamesa Callaghana akcji mając zdecentralizować państwo i przyznać większą samodzielność Szkocji i Walii, przemówienie to zostało odczytane jako sprzeciw królowej wobec tej polityki. Królowa wypowiedziała się za utrzymaniem związku Anglii i Szkocji. Pochwaliła jednak porozumienie wielkopiątkowe z 1998, które było pierwszym porozumieniem katolików i protestantów w Irlandii Północnej. Aprobata królowej dla porozumienia wywołała niechęć części unionistów, którzy zawsze byli monarchistami. Lider prawicowej Demokratycznej Partii Unionistycznej, Ian Paisley, zerwał z odwieczną unionistyczną zasadą bronienia Korony, i nazwał Elżbietę „papugą Tony’ego Blaira”. Krytyka Paisleya nie zyskała jednak uznania wśród znacznej części unionistów.

Pod koniec lat 90., kiedy w referendum przyjęto jednak laburzystowski pomysł decentralizacji, królowa przesłała swoje najlepsze życzenia Szkockiemu Parlamentowi i Zgromadzeniu Narodowemu Walii. Pierwsze posiedzenia obu tych parlamentów zostały osobiście przez nią otwarte. Nie obyło się jednak bez zgrzytów. W Szkocji wielu deputowanych nie stawiło się na oficjalnej ceremonii, wybierając się na republikańską uroczystość. Również wielu członków walijskiego parlamentu zbojkotowało inauguracyjną sesję. W 2004 deputowana partii Plaid Cymru, Leanne Wood, została wyrzucona z sali Zgromadzenia za nazwanie królowej „Panią Windsor”.

Przemówienie królowej z okazji jej „Srebrnego Jubileuszu” było również interpretowane jako odniesienie do wstrząsów jakie ówcześnie miały miejsce w Irlandii Północnej.

Religia

Elżbieta II jako królowa Zjednoczonego Królestwa jest najwyższym zwierzchnikiem Kościoła Anglii i protektorem Szkockiego Kościoła Prezbiteriańskiego. W innych królestwach Wspólnoty królowa nie pełni żadnych funkcji religijnych.

Królowa bardzo interesuje się sprawami Kościoła Anglii, ale najważniejszą w nim osobą pozostaje arcybiskup Canterbury. Królowa regularnie uczestniczy we mszach odprawianych w kaplicy św. Jerzego w zamku Windsor. Kiedy przebywa w Sandringham uczęszcza do kościoła św. Marii Magdaleny. Podczas pobytu w Balmoral, królowa uczestniczy w nabożeństwach w kościele w Crathie, a podczas pobytu w Edynburgu królowa uczestniczy w nabożeństwach w kościele Canongate należących do Kościoła Szkocji. Między 1977 a 2002 Elżbieta regularnie uczestniczyła w generalnych zgromadzeniach Kościoła Szkocji, ale w ostatnich latach wyznacza lordów wysokich komisarzy, który mają ją tam reprezentować.

Królowa często stosuje odniesienia do swojej wiary podczas przemówień telewizyjnych wygłaszanych z okazji świąt Bożego Narodzenia. W 2000 powiedziała: Dla wielu z nas, nasza wiara jest najważniejsza. Dla mnie nauki Jezusa Chrystusa i moja osobista odpowiedzialność przed Bogiem tworzy ramę, w której staram się poruszać w moim życiu. Ja, podobnie jak wielu z was, czerpię ze słów i przykładu Chrystusa siłę w ciężkich czasach.

Elżbieta często spotyka się z przedstawicielami innych religii. Jest również patronem Rady Chrześcijan i Żydów (Council of Christians and Jews, CCJ) w Zjednoczonym Królestwie.

Relacje z rodziną

Rok 2002, oprócz Złotego Jubileuszu panowania, przyniósł Elżbiecie stratę matki i siostry, które zmarły w odstępie kilku miesięcy. Relacje Elżbiety z dziećmi, zwykle dość chłodne, uległy poprawie. Szczególną sympatią królowa darzy swoją synową, Zofię, hrabinę Wessex. Nie popierała związku najstarszego syna z Camillą Parker Bowles, ale kiedy książę Karol i Camilla wzięli w 2005 ślub, Elżbieta pogodziła się z wyborem syna. Królowa jest blisko związana ze swoimi wnukami, zwłaszcza z księciem Williamem (najstarszym synem księcia Karola), księżniczką Beatrycze (najstarszą córką księcia Yorku) i Zarą Phillips (córką księżniczki Anny). W pięćdziesiątą rocznicę ślubu Królowa pochwaliła księcia Filipa w rzadkim momencie szczerości: „nie lubi komplementów, ale jest dla mnie podporą i przez te wszystkie lata zawsze mogłam na niego liczyć”. Książę Filip powiedział: „po pięćdziesięciu latach mam ogromną pokusę, by udzielać rad, najważniejszą lekcją jaką odebraliśmy od życia jest wiedza, że tolerancja stanowi podstawę szczęśliwego małżeństwa. Wierzcie mi, Królowa jest niezwykle wyrozumiała”.

Finanse

Osobisty majątek królowej jest od wielu lat tematem licznych spekulacji. Niekiedy określa się jego wartość nawet na 10 miliardów dolarów. Magazyn Forbes ustala zwykle majątek królowej na ok. 500 milionów dolarów (280 milionów funtów). EuroBusines wycenił w 1999 majątek królowej Elżbiety na 450 milionów euro. Królowa posiada również wiele posiadłości o nieokreślonej wartości (Sandringham House, Balmoral, zamek Mey). Spekuluje się, że dochód królowej z tych dóbr wynosi ok. 70 milionów funtów. Ponadto własnością królowej jest Księstwo Lancaster, wyceniane na 310 milionów funtów i przynoszące dochód 9,811 milionów funtów w 2006. Do Elżbiety należą również posiadłości koronne o wartości 6 miliardów funtów. Nie są jednak one jej własnością, gdyż w 1760 król Jerzy III przekazał je Parlamentowi w zamian za doroczną rentę, zwaną „listą cywilną”.

Owa lista jest co roku określana i uchwalana przez Parlament. W 1999 lista cywilna królowej wynosiła 12 043 000 funtów. Od 1993 królowa zgodziła się na płacenie podatku osobistego (który i tak jest przez niektórych określany jako za niski). Lista cywilna nie jest opodatkowana. Królowa nie płaci podatku od kapitału ani podatku spadkowego.

Do dzisiejszych czasów pozostało kilka osobliwości majątku królewskiego. Do królowej należą wszystkie łabędzie w kraju (dawniej były one „zwierzyną królewską”), a „królewskie ryby” – jesiotr, delfin, morświn i wieloryb – winny być oddane królowej, jeśli zostały złowione na wodach terytorialnych.

Złoty jubileusz panowania

W 2002 królowa Elżbieta obchodziła Złoty Jubileusz 50-lecia swojego panowania. W tym roku królowa wybrała się w podróż po krajach Wspólnoty Narodów. W ogrodzie pałacu Buckingham odbył się koncert muzyki poważnej, a następnego dnia pierwszy w historii pałacu koncert muzyki pop. Główne ceremonie religijne odbywały się w katedrze św. Pawła. Z okazji Jubileuszu został wydany pamiątkowy medal, którym byli odznaczani zasłużeni obywatele Wielkiej Brytanii oraz Kanady.

Zdrowie

W marcu 1993 została pogryziona przez jednego ze swoich corgi, gdy próbowała rozdzielić dwa walczące psy. Po wypadku królowej założono trzy szwy.

W grudniu 2003 trafiła do szpitala Króla Edwarda VII w Londynie, gdzie przeszła operację lewego kolana. W styczniu 2004 zoperowane zostało prawe kolano królowej. Podczas zabiegu kolana, lekarze usunęli także z twarzy królowej niewielkie zmiany, a cała operacja trwała około dwóch godzin.

W czerwcu 2005 królowa musiała odwołać wiele wystąpień w związku z, jak to określił Pałac, złą gorączką. Królowa jednak jest osobą o silnym zdrowiu i szybko wyzdrowiała.

W październiku 2006 królowa cierpiała z powodu pęknięcia naczynia krwionośnego w prawym oku. Pałac nie komentował stanu zdrowia królowej, a lekarze orzekli, że będzie to bezbolesne i w ciągu tygodnia lub dwóch oko powróci do normalnego koloru. Ogłosili również, że tego typu pęknięcia są typowe dla osób w podeszłym wieku, ale mogą również być skutkiem zbyt wysokiego ciśnienia krwi. 26 października Elżbieta uczestniczyła w uroczystym otwarciu Emirates Stadium, nowego stadionu Arsenalu. Zmuszona była jednak zrezygnować z dalszego udziału w uroczystości z powodu bólu pleców, który dokuczał jej od powrotu z letnich wakacji w Balmoral. Pojawiły się obawy, czy królowa będzie w stanie uczestniczyć w inauguracyjnym posiedzeniu Parlamentu w listopadzie. Królowa wróciła na czas do zdrowia.

Ograniczenie obowiązków królewskich

Królowa Elżbieta II (2006)

W listopadzie 2006 królowa ogłosiła, że wraz z mężem odbędzie wizytę w Stanach Zjednoczonych w maju 2007, z okazji 400-lecia założenia Jamestown.

21 grudnia 2007 królowa stała się najstarszym brytyjskim monarchą.

Tuż przed 80. urodzinami królowej ogłoszono badania opinii publicznej, w których większość Brytyjczyków wyraziła życzenie, aby królowa panowała aż do swojej śmierci. Wielu uznało królową Elżbietę za instytucję samą w sobie.

W czwartek 21 kwietnia 2016 królowa Elżbieta II ukończyła 90 lat. Część jej publicznych obowiązków przeszła na jej dzieci i innych członków rodziny królewskiej. Mimo plotek na jej temat, królowa nie zdecydowała się na abdykację.

Następca tronu, książę Karol, ma zostać bardziej dopuszczony do spraw rządowych oraz zwiększy się liczba jego spotkań z gośćmi z zagranicy. Ma również przejąć obowiązek królowej witania ambasadorów akredytowanych przy Dworze św. Jakuba.

Pojawiały się również pogłoski, że odbyte w ostatnim czasie wizyty w Kanadzie i Australii będą jej ostatnią zagraniczną podróżą, ale plotki te zostały zdementowane przez Pałac oraz rządy Kanady i Australii.

Rola w rządzeniu

Królowa Elżebieta II podczas otwarcia parlamentu walijskiego w 2011

Konstytucyjnie, królowa jest ważnym elementem brytyjskiego systemu władzy, ale jej rola jest de facto symboliczna. Jak stwierdził konstytucjonalista Walter Bagehot, królowa ma jedynie prawo do udzielania rad, zachęcania i ostrzegania. Teoretycznie ma prawo weta, ale ostatnią monarchinią, która skorzystała z tego prawa była królowa Anna Stuart w 1707. Teoretycznie królowa jest najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych i ma prawo decydować o wojnie i pokoju. Ona mianuje również premiera, ale jest to czynność symboliczna, gdyż premierem zawsze zostaje lider zwycięskiej partii.

Kiedy żadna z partii nie ma większości w Izbie Gmin, królowa może doprowadzić do powołania koalicji. Ostatni raz miało to miejsce w 1940, kiedy Jerzy VI mianował premierem Winstona Churchilla. Za Elżbiety II taka sytuacja nie miała miejsca.

Jednak trzy razy podczas swojego panowania królowa mianowała premiera w czasie kryzysów konstytucyjnych. Nagłe dymisje liderów rządzącej Partii Konserwatywnej, Anthony’ego Edena w 1957 i Harolda Macmillana w 1963, i brak określonego trybu wyboru nowego lidera sprawiły, że to do królowej należała decyzja, komu powierzyć kierowanie rządem. W 1957 wybrała Macmillana, w 1963 Aleca Douglasa-Home’a. Macmillan został powołany po konsultacji z lordem Salisburym i lordem Kilmuirem oraz Winstonem Churchillem, jako ostatnim żyjącym premierem z ramienia konserwatystów. Douglas-Home został powołany za radą ustępującego Macmillana.

Trzecia okazja nastąpiła w lutym 1974, kiedy wybory powszechne wygrali konserwatyści i premier Edward Heath pozostał na stanowisku, ale aby uzyskać większość parlamentarną musiał zawrzeć koalicję z liberałami. Heath koalicji nie zawarł i jego rząd rychło upadł. Wówczas królowa poprosiła lidera opozycji, laburzystę Harolda Wilsona, o utworzenie mniejszościowego rządu, który przetrwał 8 miesięcy do czasu nowych wyborów, które przyniosły zwycięstwo Partii Pracy.

We wszystkich trzech przypadkach królowa działała zgodnie z konstytucyjną tradycją, radząc się najstarszych ministrów i członków Tajnej Rady. Jako że konstytucyjna praktyka w Zjednoczonym Królestwie bazuje bardziej na tradycji i precedensach niż na prawie pisanym, jest powszechnie przyjęte, że królowa nie może działać niekonstytucyjnie, gdy postępuje za radą swoich ministrów.

Stosunki z ministrami

Od czasu wstąpienia na tron Elżbieta spędza co najmniej 3 godziny dziennie „pracując nad pudłami”, tzn. czytając dokumenty przesyłane jej z ministerstw, ambasad i urzędów rządowych. Jeśli nie podróżuje, w każdy wtorek spotyka się z premierem i omawia bieżące sprawy polityczne. Podczas swojego panowania przyjmowała na audiencji 14 premierów (Churchilla, Edena, Macmillana, Douglas-Home’a, Wilsona, Heatha, Callaghana, Thatcher, Majora, Blaira, Browna, Camerona, May i Johnsona). Wszyscy wychwalali jej dar słuchania i rozumienia problemów, orientację w dokumentach państwowych. Heath określał spotkania z królową mianem „wyczerpujących wizyt u psychiatry”.

Stosunki królowej z jej kanadyjskimi premierami bywały różne. Pierre Trudeau nie cieszył się zbytnią sympatią monarchini, głównie ze względu na przywiązywanie niewielkiej wagi do protokołu (jego słynny piruet za plecami królowej w 1977, który zarejestrowały kamery) oraz usuwanie symboli królewskich z różnych budynków. Królowa miała wyrazić swoje zmartwienie z powodu faktu, że Korona „ma dla niego takie niewielkie znaczenie”. Królowa poparła jednak Trudeau podczas kryzysu związanego z Aktem Konstytucyjnym 1982. Trudeau zapisał później w pamiętnikach: Zawsze powtarzałem, że uchwalenie konstytucji zawdzięczam trzem kobietom: królowej Elżbiecie, która nas poparła, premier Thatcher, która robiła wszystko, o co poprosił ją nasz parlament, oraz Jean Wadds, która wspaniale reprezentowała nasze interesy w Londynie (…). Królowa poparła mój plan reform. Zawsze podziwiałem grację, z jaką publicznie przemawiała, ale również mądrość z jaką prowadziła prywatne rozmowy.

Królowa spotyka się również z pierwszym ministrem Szkocji. Spotkania odbywają się w Holyrood Palace w Edynburgu. Otrzymuje również sprawozdania ze Zgromadzenia Narodowego Walii. Mianuje ona walijskich ministrów i podpisuje uchwały.

Chociaż tradycja zabrania królowej zabierania głosu na tematy polityczne, jej wieloletnie doświadczenie sprawia, że jej głos jest zawsze uważnie wysłuchiwany przez jej premierów. Margaret Thatcher zapisała w pamiętnikach: Jeśli ktoś myśli, że cotygodniowe spotkania z królową są miłymi, towarzyskimi rozmówkami jest w wielkim błędzie. To są spotkania niemalże biznesowe i Jej Królewska Mość wypowiada się z wielkim doświadczeniem na aktualne tematy.

Podczas sporu o sankcje, jakie Wspólnota Narodów miała nałożyć na RPA, królowa wykorzystała swoją pozycję głowy Wspólnoty do wywarcia wpływu na ostateczną decyzję, co odczytano jako sprzeciw wobec polityki Margaret Thatcher niestosowania sankcji. Pomimo różnic między królową a panią premier, Margaret Thatcher zawsze wyrażała swój podziw wobec królowej. W dokumencie BBC Queen & Country określiła Elżbietę jako wspaniałą i perfekcyjną damę, która zawsze wie co chce powiedzieć. W październiku 2005 królowa z mężem uczestniczyła w przyjęciu z okazji 80. urodzin byłej pani premier.

Uważa się, że jej ulubionymi premierami byli Winston Churchill, Harold Macmillan i Harold Wilson. Królowa miała również dobre relacje z Tonym Blairem na początku jego urzędowania, ale w ostatnich latach ich wzajemne stosunki ochłodziły się.

Stosunki zagraniczne

Stosunki osobiste królowej Elżbiety z zagranicznymi politykami są serdeczne i nieformalne. Jej przyjaciółmi są m.in. Mary Robinson i George H.W. Bush, którego syn, były prezydent USA, był pierwszym po 80 latach przerwy amerykańskim prezydentem, który zatrzymał się w pałacu Buckingham.

Mary McAleese, była prezydent Irlandii, wspominała jak była zaszokowana, gdy, jeszcze jako prokanclerz Uniwersytetu Królowej w Belfaście, została przez Elżbietę i jej męża zaproszona na obiad, na którym królowa rozmawiała z nią na temat stosunków angielsko-irlandzkich. Podczas kampanii prezydenckiej 1997, McAleese określiła Elżbietę mianem „a dote” (w angloirlandzkim znaczy to tyle, co „bardzo kochana osoba”). Nelson Mandela mówił o królowej „moja przyjaciółka, Elżbieta”.

Osobowość i wizerunek

Elżbieta rzadko udziela wywiadów, a jej poglądy znane są tylko kilku szefom rządów, którzy cieszą się jej zaufaniem. Ubiera się tradycyjnie i gustownie. Uczestniczy w wielu imprezach kulturalnych. Interesuje się jazdą konną, fotografią i psami. Jej ulubioną rasą psów jest Pembroke Welsh Corgi. Królowa posiada kilka stadnin: w Wolferton niedaleko Sandringham, w Polhampton w Hampshire, w West Isleley w Berkshire oraz stajnię koni wyścigowych, której jeźdźcy noszą purpurowe toczki i czarne dżokejki ze złotym chwostem.

Królowa Elżbieta z prezydentem Reaganem w 1982

Bardzo popularna w Wielkiej Brytanii i jej innych królestwach, cieszy się poparciem 80% Brytyjczyków, osiągając lepsze wyniki niż wielu brytyjskich polityków, choć jeszcze w 1997, na skutek milczenia pałacu Buckingham po śmierci pierwszej żony księcia Karola, księżnej Diany, monarchia była powszechnie krytykowana, a rodzina królewska atakowana przez prasę. Królowej udało się jednak odbudować swój wizerunek w oczach Brytyjczyków.

Ronald i Nancy Reagan z Elżbietą II i księciem Filipem

W sprawach dyplomatycznych Elżbieta jest formalistką i królewski protokół jest ściśle przestrzegany. Królowa nie przepada za łamiącymi protokół (vide Pierre Trudeau). Zakazane jest m.in. dotykanie królowej, z wyjątkiem podania ręki na początku spotkania. Zasada ta była kilkakrotnie łamana – w 1972 prezydent Francji, Georges Pompidou, wziął królową pod ramię, by odprowadzić ją do pałacu Trianon; Alice Frazier w 1991 podczas 13-dniowej wizyty królowej w USA; premier Australii Paul Keating, sfotografowany jak obejmuje królową ramieniem (za co został nazwany przez tabloidy „Lizard of Oz”), i John Howard; kolarz Louis Garneau, który dopuścił się gafy w królewskiej kanadyjskiej rezydencji Rideau Hall, obejmując Elżbietę podczas pozowania do zdjęcia. W 2009 w czasie pierwszej oficjalnej wizyty prezydenta USA Baracka Obamy w Wielkiej Brytanii, jego żona Michelle Obama objęła królową, co przez prasę zostało natychmiast uznane za największą wpadkę pierwszej damy USA.

Barack Obama i Michelle Obama w czasie wizyty w Pałacu Buckingham

Ronald Reagan z Elżbietą II

Opinia społeczeństwa o królowej Elżbiecie ulegała fluktuacjom. Po raz pierwszy załamała się w 1992. Separacja Karola i Diany, rozwód księżniczki Anny i wybryki księżnej Yorku, a na koniec pożar zamku Windsor 20 listopada, sprawiły, że królowa nazwała ten rok annus horribilis. Koszt odbudowy zamku miał wynieść 90 milionów euro, co zostało oprotestowane przez opinię publiczną, jako że miało to zostać sfinansowane z publicznych pieniędzy. Nawet The Times przyłączył się do chóru krytyków pisząc: Kiedy zamek jest w dobrym stanie, należy do nich, a kiedy płonie jest nasz. Burza medialna skłoniła królową do deklaracji w 1993, że będzie płacić podatki, zdaniem niektórych wciąż jednak za małe.

Elżbieta zrezygnowała następnie z królewskiego jachtu Britannia i z używania prywatnych samolotów Queen’s Fleet. Ograniczyła również liczbę beneficjentów listy cywilnej do panujących i ich małżonków. W 1994 r. królowa powołała Way Ahead Group, która miała się zająć unowocześnieniem monarchii, ale bez naruszania jej podstaw. Rozważa się więc rezygnację z tytułu najwyższego zwierzchnika Kościoła Anglii czy zniesienie listy cywilnej. W 2013, wraz z wejściem w życie nowelizacji ustawy o dziedziczeniu tronu (Succession to the Crown Act) zniesiona została primogenitura męska, poślubienie katolika nie odsuwa od dziedziczenia, a zgody monarchy wymagają jedynie małżeństwa pierwszych 6 kandydatów do tronu.

Królowej często zarzuca się chłód, zatwardziałość, „głos świętoszkowatej uczennicy”, niezdolność do wygłoszenia przemówienia bez kartki, kolosalną fortunę, większą miłość do psów niż własnych dzieci (corgi królowej noszą specjalne buciki szyte na miarę, by nie raniły sobie łap na żwirze przy pałacu Buckingham) oraz trzy rozwody potomków. Królowa stara się poprawić wizerunek monarchii, zmniejszyć przepaść między Koroną a ludem. Dochodzi nawet do tego, że królowa odwiedza pub i McDonalda. Starania te odnoszą oczekiwany skutek i królowa Elżbieta cieszy się obecnie wielką sympatią Brytyjczyków.

Jednym z przywilejów monarchini jest nadawanie tytułów szlacheckich (m.in. sir dla mężczyzn i dame dla kobiet). Wśród uhonorowanych znaleźli się: Paul McCartney, Elton John, John Hurt, Julie Andrews, Michael Caine, Rod Stewart, Eric Clapton, Anthony Hopkins, Alex Ferguson, Helen Mirren, Elizabeth Taylor, Vivienne Westwood, Elisabeth Schwarzkopf, Judi Dench, Patrick Stewart czy James Galway.

Królowa w mediach

Elżbieta była pierwszą osobą, która wpuściła media do życia rodziny królewskiej. W 1953, wbrew radom Churchilla, zgodziła się na transmitowanie koronacji i umalowała usta na niebiesko, aby na ekranie telewizora wyglądały jak czerwone. Po raz pierwszy wystąpiła na żywo w telewizji w 1959, kiedy otwierała linię promową na rzece św. Wawrzyńca. Od 1969 regularnie wysyła kartki świąteczne do państw Wspólnoty Narodów. Od 2001 kartki są oficjalnie dostępne na internetowej stronie monarchii.

W 1969 królowa upoważniła BBC do nakręcenia dokumentalnego filmu o życiu codziennym rodziny królewskiej. Premiera filmu zatytułowanego Corgi and Beth (od wszechobecności na ekranie 14 królewskich psów) nastąpiła w czerwcu 1970. 40 milionów widzów mogło zobaczyć księcia Edynburga piekącego kiełbaski, czy królową maczającą palec w sosie do sałatki zrobionej przez księcia Walii.

Królowa jest bohaterką Her Majesty, piosenki autorstwa Paula McCartneya, obecnej na ostatnim wspólnie nagranym albumie The Beatles Abbey Road z 1969. McCartney wykonał tę piosenkę podczas obchodów Złotego Jubileuszu w 2002. W 1977 powstała piosenka zespołu Sex Pistols, pt. God Save the Queen, która stała się kontrowersyjną przez sugestie, że kraj „nie ma przyszłości” i porównanie Anglii do „faszystowskiego reżimu”. The Smiths wydali piosenkę i album The Queen Is Dead w 1986. Pet Shop Boys stworzyli piosenkę Dreaming of the Queen. Królowa jest również pokazana jako detektyw w „Śledztwach Jej Królewskiej Mości” autorstwa C.C. Benisona, w skład których wchodzą „Śmierć w pałacu Buckingham” i „Śmierć w zamku Windsor”.

W 2006 powstał film Królowa z Helen Mirren w roli tytułowej. Przedstawia on wydarzenia z lata 1997 roku od wyboru Tony’ego Blaira na premiera Wielkiej Brytanii do pogrzebu lady Diany Spencer.

W 2006 autor książki Who Owns the World: The Hidden Facts Behind Landownership, Kevin Cahill zasugerował, że królowa Elżbieta jest właścicielką 1/6 ziem na świecie, więcej niż ktokolwiek inny i jakiekolwiek państwo. Jej posiadłości to łącznie 6,6 miliarda akrów w 32 krajach. Te ziemie nie należą jednak osobiście do królowej, ale do rządów jej królestw (teoretycznie do królowej należą wszystkie ziemie, na których panuje).

Królowa w kulturze

Elżbieta II była wielokrotnie pokazywana w kinie i telewizji, zarówno w poważnych filmach, jak i komediach:

• Jeanette Charles grała Królową wiele razy od 1975
• Huguette Funfrock grała Królową wiele razy od 1975
• Dana Wynter w The Royal Romance of Charles and Diana z 1982
• Prunella Scales w A Question of Attribution z 1991
• Carolyn Sadowska w Women of Windsor z 1992
• Anne Stallybrass w Diana: Her true story z 1993
• Lisa Daniely w Princess in love z 1996
• Elizabeth Richard grała Królową wiele razy od 1996
• Oscarowa rola Helen Mirren w Królowej z 2006
• Scott Thompson w serialu pt.The Kids in the Hall
• Irene Hamilton w filmie pt. Johnny English z 2003
• Elizabeth Richard w filmie pt. 2012 z 2009
• Freya Wilson w filmie pt. Jak zostać królem z 2010
• Sarah Gadon w filmie „Randka z królową” z 2015
• Claire Foy i Olivia Colman w serialu The Crown (od 2016)

Postać królowej pojawia się również w serialach animowanych The Simpsons (w odcinkach „The Regina Monologues” i „To Surveil with Love”), South Park (odc. „The Snuke”) oraz amerykańskim filmie animowanym pt. Minionki z 2015.

Działalność charytatywna

Królowa jest patronką ok. 620 organizacji charytatywnych, w tym:

• The Campaign to Protect Rural England (CPRE)
• Canadian Medical Association
• The Kennel Club
• NSPCC
• Royal Architectural Institute of Canada
• Queen Elizabeth Hospital for Children
• The Royal School of Church Music
• The Society for the Promotion of Christian Knowledge (SPCK)
• The Boys’ Brigade
• Queens’ College, Cambridge university
• Visitor of Christ Church, Oxford

Tytuły i godności

Osobisty sztandar królowej Elżbiety

Szkockie kontrowersje

W Szkocji istnieje kilka kontrowersji związanych z królową Elżbietą, a najważniejszą z nich jest kwestia numeru. W Szkocji nigdy nie panowała Elżbieta I, więc Szkoci nie akceptują zapisu „E II R”. Skrzynki pocztowe z takimi inicjałami były niszczone, wskutek czego w Szkocji skrzynki pocztowe ozdobione są tylko koroną. Szkoci ponadto tytułują Elżbietę starym tytułem „Królowej Szkotów”. Zwracają się również do niej „Wasza Łaskawość”, a nie „Wasza Wysokość” jak to jest przyjęte w Anglii.

Ordery i odznaczenia

Wielka Brytania

• Order Domu Panującego króla Jerzego V – 1926
• Medal Srebrnego Jubileuszu Jerzego V – 1935
• Order Domu Panującego króla Jerzego VI – 1937
• Medal Koronacyjny Króla Jerzego VI – 1937
• Medal Obrony – 1945
• Medal Wojny 1939–1945 – 1945
• Order Podwiązki – 1947–1952
• Członek Tajnej Rady – 1951–1952
• Członek Imperialnego Orderu Korony Indii – 1951–1952
• Królowa jest z urzędu Wielkim Mistrzem następujących orderów:

• Order Podwiązki
• Order Ostu
• Order św. Patryka
• Order Łaźni
• Order Zasługi
• Order Gwiazdy Indii
• Order św. Michała i św. Jerzego
• Order Imperium Indyjskiego
• Order Wiktorii i Alberta

• Imperialny Order Korony Indii
• Order Imperium Brytyjskiego
• Order Towarzyszy Honoru
• Order Wybitnej Służby
• Order Służby Imperium
• Order Indii Brytyjskich
• Order Zasługi Indyjskiej
• Order Birmy
• Order Domu Panującego
• Order Miłosierdzia

Pozostałe królestwa Wspólnoty Narodów

• Krzyż Wielki Orderu Szpitala św. Jana Jerozolimskiego (Wspólnota Narodów) – 1951–1952
• Canadian Forces Decoration – 1951–1952
• Suweren następujących orderów:

• Królewski Order Wiktoriański (Wspólnota Narodów)
• Order Szpitala św. Jana Jerozolimskiego (Wspólnota Narodów)
• Canadian Forces Decoration (Kanada)
• Order Kanady (Kanada)
• Order Zasługi Wojennej (Kanada)
• Order Australii (Australia)
• Order za Służbę Królowej (Nowa Zelandia)
• Order Barbadosu
• Order Saint Lucii
• Order Gwiazdy (Wyspy Salomona)
• Order Nowej Zelandii
• Order Bohatera Narodowego (Belize)

• Order Belize
• Order Dystynkcji (Belize)
• Nowozelandzki Order Zasługi
• Order Bohatera Narodowego (Saint Kitts i Nevis)
• Order Świętego Krzysztofa i Nevis (Saint Kitts i Nevis)
• Order Bohatera Narodowego (Antigua i Barbuda)
• Order Narodu (Antigua i Barbuda)
• Order Zasługi (Antigua i Barbuda)
• Order Królewskiej Dziedzictwa (Antigua i Barbuda)
• Order Zasługi Policji (Kanada)
• Order Logohu (Papua-Nowa Gwinea)
• Order Gwiazdy Melanezji (Papua-Nowa Gwinea)

Pozostałe kraje Wspólnoty Narodów

• Order Pakistanu I klasy – 1960
• Honorowy Wielki Komandor Orderu Nigru (Nigeria) – 1969
• Order Temaseku I klasy (Singapur) – 1972
• Order Korony Królestwa (Malezja) – 1972
• Członek Orderu Ghaziego (Malediwy) – 1972
• Order Złotego Serca I klasy (Kenia) – 1972
• Wielki Komandor Orderu Republiki Gambii (Gambia) – 1974
• Wielki Komandor Orderu Lwa (Malawi) – 1979
• Order Prezydencki (Botswana) – 1979
• Nagroda Honorowa (Dominikana) – 1985
• Krzyż Świętej Trójcy (Trynidad i Tobago) – 1985
• Honorowy Wielki Komandor Orderu Republiki Federalnej (Nigeria) – 1989
• Maltański Order Zasługi (Malta) – 1992
• Order Domowy Korony Brunei (Brunei) – 1992
• Krzyż Wielki Orderu Dobrej Nadziei (RPA) – 1995
• Order Zasługi (Bahamy) – 1996
• Honorowy Członek Xirka Gieh ir-Repubblika (Malta) – 2005

Pozostałe kraje

• Order Słonia (Dania) – 1947
• Order Doskonałości klasy specjalnej (Egipt) – 1948
• Krzyż Wielki Orderu Legii Honorowej (Francja) – 1948
• Order Ojaswi Rajanya (Nepal) – 1949
• Krzyż Wielki Orderu Lwa Niderlandzkiego (Holandia) – 1950
• Order Domowy św. Olgi i św. Zofii I klasy (Grecja) – 1950
• Łańcuch Orderu Husseina ibn Alego (Jordania) – 1950
• Order Królewski Serafinów (Szwecja) – 1953
• Złoty Łańcuch Orderu Manuela Amadora Guerrero (Panama) – 1953
• Wielki Łańcuch Orderu Idrisa I (Libia) – 1954
• Wielki Łańcuch Orderu Salmona (Etiopia) – 1954
• Krzyż Wielki Orderu Świętego Olafa (Norwegia) – 1955
• Krzyż Wielki Wstęgi Trzech Orderów (Portugalia) – 1955
• Łańcuch Wielkiego Orderu Haszymitów (Irak) – 1956
• Wielki Łańcuch Zasługi Republiki Włoskiej (Włochy) – 1958
• Krzyż Wielki Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec – 1958
• Order Pahlawiego (Iran) – 1959
• Krzyż Wielki z Brylantami Orderu Słońca (Peru) – 1960
• Wielki Łańcuch Orderu Wyzwoliciela San Martina (Argentyna) – 1960
• Order Domowy Chakri (Tajlandia) – 1960
• Krzyż Wielki Orderu Narodowego (Mali) – 1961
• Mahendra Chain (Nepal) – 1961
• Wielki Łańcuch Orderu Niepodległości (Tunezja) – 1961
• Krzyż Wielki Orderu Białej Róży (Finlandia) – 1961
• Order Narodowy (Mali) – 1961
• Krzyż Wielki Narodowego Orderu Lwa (Senegal) – 1961
• Wielka Wstęga Orderu Pionierów Liberii (Liberia) – 1961
• Wielki Oficer Narodowego Orderu Wybrzeża Kości Słoniowej – 1962
• Order Gwiazdy Afrykańskiej (Liberia) – 1962
• Order Chryzantemy (Japonia) – 1962
• Wielka Wstęga Orderu Męstwa (Kamerun) – 1963
• Krzyż Wielki Orderu Leopolda (Belgia) – 1963
• Krzyż Wielki Orderu Zbawiciela (Grecja) – 1963
• Krzyż Wielki z Łańcuchem Orderu Sokoła Islandzkiego (Islandia) – 1963
• Łańcuch Honoru (Sudan) – 1964
• Krzyż Wielki Orderu Zasługi (Chile) – 1965
• Wielka Gwiazda Odznaki Honorowej za Zasługi dla Republiki Austrii – 1966
• Wielka Wstęga Orderu Dzielności (Kamerun) – 1967
• Wielki Łańcuch Orderu Krzyża Południa (Brazylia) – 1968
• Order Al-Nahayyana I klasy (Abu Zabi) – 1969
• Krzyż Wielki Orderu Gwiazdy Równika (Gabon) – 1970
• Order Najwyższego Słońca (Afganistan) – 1971
• Krzyż Wielki Orderu Złotego Lwa Nassau (Luksemburg) – 1972
• Order Jugosłowiańskiej Wielkiej Gwiazdy – 1972
• Łańcuch Orderu Orła Azteckiego (Meksyk) – 1973
• Wielka Wstęga Orderu Lamparta (Zair) – 1973
• Gwiazda Adipurny I klasy (Indonezja) – 1974
• Wielka Wstęga z Łańcuchem Orderu Nilu (Egipt) – 1975
• Wielki Łańcuch Orderu św. Jakuba od Miecza (Portugalia) – 1978
• Order Gwiazdy Socjalistycznej Republiki Rumunii I klasy – 1978
• Order Mubaraka Wielkiego (Kuwejt) – 1979
• Order Al-Khalifa (Bahrajn) – 1979
• Łańcuch Badr (Arabia Saudyjska) – 1979
• Łańcuch Orderu Niepodległości (Katar) – 1979
• Order Omanu I klasy – 1979
• Wielka Wstęga Orderu Republiki (Tunezja) – 1980
• Wielka Wstęga Orderu Muhammada (Maroko) – 1980
• Order Saida (Oman) – 1982
• Krzyż Wielki ze Wstęgą Orderu Karola III (Hiszpania) – 1986
• Wielki Order Mugunghwa (Korea Południowa) – 1986
• Order Złotego Runa (Hiszpania) – 1988
• Wstęga Orderu Federacji (ZEA) – 1989
• Wielka Wstęga Orderu Zasługi RP – 1991
• Krzyż Wielki Orderu Zasługi Republiki Węgier – 1991
• Wielki Łańcuch Orderu Wieży i Miecza (Portugalia) – 1993
• Wielki Łańcuch Orderu Boyacá (Kolumbia) – 1993
• Order Kuwejtu klasy specjalnej – 1995
• Order Orła Białego (Polska) – 25 marca 1996
• Order Lwa Białego I klasy (Czechy) – 1996
• Krzyż Wielki ze Wstęgą Orderu Trzech Gwiazd (Łotwa) – 1996
• Krzyż Wielki Orderu Zasługi (Peru) – 1998
• Order Złotego Orła (Kazachstan) – 2000
• Wielki Order Króla Tomisława (Chorwacja) – 2001
• Złoty Order Wolności Republiki Słowenii (Słowenia) – 2001
• Order Złotego Runa (Gruzja) – 2002
• Wielki Krzyż ze Złotym Łańcuchem Orderu Witolda Wielkiego (Litwa) – 17 października 2006
• Wielki Krzyż z Łańcuchem Orderu Krzyża Ziemi Maryjnej (Estonia) – 19 października 2006
• Towarzysz Orderu Gwiazdy Ghany (Ghana) – 2007
• Order Podwójnego Białego Krzyża I klasy (Słowacja) – 2008
• Order za Wybitne Zasługi (Słowenia) – 2008
• Order Republiki Turcji (Turcja) – 2008
• Order Zayeda (ZEA) – 2010

Polonika

Elżbieta II ma koligacje polskie. Battenberg to pierwotne nazwisko hrabiowskiego rodu niemieckiego, osiadłego w pobliżu miejscowości Battenberg w Hesji (zachodnie Niemcy), wygasłego ok. 1314. Nazwisko to i tytuł hrabiowski wznowiono w 1851, nadając je Julii hr. Hauke, Polce, morganatycznej żonie Aleksandra, młodszego syna księcia heskiego. W 1858 roku ich potomkowie uzyskali tytuł książęcy. Najstarszy syn Aleksandra i Julii, Ludwik, ożenił się z wnuczką królowej Wiktorii, był admirałem angielskim i podczas I wojny światowej zmienił nazwisko na Mountbatten. Wnukiem Ludwika i Wiktorii był mąż królowej, zaś sama Elżbieta II – daleką krewną Wiktorii (babka Wiktorii, królowa Wiktoria Hanowerska jest praprababką Elżbiety).

Genealogia

Prapradziadkowie	Albert z Saksonii-Coburg-Gotha (1819–1861) ∞ 1840 Królowa Wielkiej Brytanii Wiktoria Hanowerska (1819–1901)	Król Danii Chrystian IX Glücksburg (1818–1906) ∞ 1842 Luiza z Hesji-Kassel (1817–1898)	Aleksander Wirtemberski (1804–1885) ∞ 1835 Claudine Rhédey von Kis-Rhéde (1812–1841)	Adolf Hanowerski (1774–1850) ∞ 1818 Augusta Wilhelmina Heska (1797–1889)	Thomas George Bowes-Lyon (1801–1834) ∞ 1820 Charlotte Grimstead (1798–1881)	Oswald Smith (1794–1863) ∞ 1824 Henrietta Hodgson (1805–1891)	William Karol Cavendish-Bentinck (1780–1826) ∞ 1808 Anna Wellesley (1788–1875)	Edwyn Burnaby (1799–1867) ∞ 1829 Anna Karolina Salisbury (1806–1881)
Pradziadkowie	Król Wielkiej Brytanii Edward VII Koburg (1841–1910) ∞ 1863 Aleksandra Glücksburg (1844–1925)		Franciszek Teck (1837–1900) ∞ 1866 Maria Adelajda Hanowerska (1833–1897)		Claude Bowes-Lyon (1824–1904) ∞ 1853 Frances Bowes-Lyon (1832–1922)		Karol William Cavendish-Bentinck (1817–1865) ∞ 1859 Louisa Cavendish-Bentinck (1832–1918)
Dziadkowie	Król Wielkiej Brytanii Jerzy V Windsor (1865–1936) ∞ 1893 Maria Teck (1867–1953)				Claude Bowes-Lyon, 14. Earl Strathmore and Kinghorne (1855–1944) ∞ 1881 Cecilia Bowes-Lyon (1862–1938)
Rodzice	Król Wielkiej Brytanii Jerzy VI Windsor (1895–1952) ∞ 1923 Elżbieta Bowes-Lyon (1900–2002)
Elżbieta II Windsor (ur. 21 kwietnia 1926) królowa Wielkiej Brytanii

Zobacz też

• Najdłużej pełniący urząd przywódcy państwowi w historii

Bibliografia

• J. Bond, Elizabeth, wyd. Reader’s Digest Association, 2002, ISBN 0-7621-0369-8.
• C. Erickson, Lilibet: An Intimate Portrait of Elizabeth II, wyd. St. Martins Press, 2003, ISBN 0-312-28734-8.
• WiesławW. Horabik WiesławW., Elżbieta II: królowa dwóch epok, Warszawa: wyd. MEDIUM, 1997, ISBN 83-86755-61-X, OCLC 170020962 .brak strony (książka)
• Charles Phillips: The Illustrated Encyclopedia of Royal Britain. John Haywood, Richard G. Wilson (konsult.). New York: Metro Books, 2011. ISBN 978-1-4351-1835-5.brak strony w książce
• Mark Roche, Elżbieta II. Ostatnia królowa, wyd. W.A.B, 2010, ISBN 978-83-7414-767-5.

Linki zewnętrzne

• Zaręczyny księżniczki Elżbiety w kronice PKF w bazie Repozytorium Cyfrowe Filmoteki Narodowej