Sfaleryt: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
dodano kategorię
Aibot (dyskusja | edycje)
m robot dodaje: uk:Сфалерит
Linia 57: Linia 57:
[[kategoria:Kruszce i rudy]]
[[kategoria:Kruszce i rudy]]
[[Kategoria:Surowce chemiczne]]
[[Kategoria:Surowce chemiczne]]




[[ca:Esfalerita]]
[[ca:Esfalerita]]
Linia 78: Linia 76:
[[fi:Sinkkivälke]]
[[fi:Sinkkivälke]]
[[sv:Zinkblände]]
[[sv:Zinkblände]]
[[uk:Сфалерит]]

Wersja z 11:23, 20 maj 2007

Sfaleryt
sfaleryt- kryształy szkieletowe
sfaleryt (żółty i brązowy) i galena

Sfaleryt (blenda cynkowa) - minerał z gromady siarczków. Bardzo pospolity i szeroko rozpowszechniony.

Nazwa pochodzi od gr. sphaleros = zwodniczy, niepewny, podstępny, złudny; nawiązuje do kłopotów jakie sprawia minerał przy identyfikacji (dopiero w XVIIw. określono, że jest to kruszec cynku).

Właściwości


Tworzy kryształy izometryczne (tetraedry lub dwunastościany rombowe), często występują zbliźniaczenia oraz charakterystyczne prążki na ścianach kryształów. Występuje w formie skupień zbitych, ziarnistych, pylastych ( - brunckit), nerkowatych, naciekowych i skorupowych. Razem z wurcytem stanowi odmianę polimorficzną siarczku cynku. Jest kruchy, przezroczysty, zawiera domieszki żelaza, kadmu, manganu, talku, indu, ołowiu, srebra.

Odmiany

  • blenda karmelowa – żółta lub brunatna
  • cleiofan - czysty, bezbarwny
  • blenda rubinowa - z małą domieszką żelaza, zabarwiony na czerwono, pomarańczowo
  • gumucionit – zielony, szary, brunatnoczarny
  • marmatyt, - z dużą domieszką żelaza, zabarwiony na ciemnozielony do czarnego
  • christofit – czarny, zawiera domieszki żelaza
  • przybramit – zawiera domieszki kadmu

Występowanie

Najczęściej tworzy się w wyniku działalności gorących roztworów przenikających przez różne skały. Bywa spotykany w żyłach kruszcowych, w pegmatytach, gabrach. Prawie zawsze występuje z galeną, pirytem, chalkopirytem, markasytem, kalcytem. Obecny we wszystkich skałach zawierających siarczki.

Miejsca występowania: Hiszpania, Meksyk, USA, Australia, Rosja, Kazachstan, Namibia, Niemcy.

W Polsce – pospolity kruszec złóż cynku i ołowiu okolic Bytomia, Tarnowskich Gór, Olkusza. Znany też z Dolnego Śląska – okolice Boguszowa, Kowar, Strzegomia, i Kletna. Spotkać go można w kopalni miedzi w rejonie Lubina i Polkowic.

Zastosowanie

  • źródło cynku (67% Zn).
  • źródło kadmu, srebra, (też indu, galu)
  • poszukiwany przez kolekcjonerów
  • dobrze wykształcone kryształy są wykorzystywane w jubilerstwie
  • służy do wyrobu drobnej galanterii ozdobnej.

Ciekawostki

Przy pocieraniu o niepolerowaną płytkę porcelanową sfaleryt wydziela zapach siarkowodoru.

Dawniej, gdy cynk nie był znany, górnicy sascy nazywali sfaleryt blendą, czyli rudą, która mami i zwodzi - obiecuje metal a nie daje go.

Nawet słynny specjalista górniczy Agricola w XVI wieku uważał sfaleryt za kruszec ołowiu. Dopiero w XVIII wieku szwedzki chemik Brandt rozpoznał w nim ważny kruszec cynku.