Spitsbergen
78°54′N 18°01′E/78,900000 18,016667| Kontynent | |
|---|---|
| Państwo | |
| Terytorium zależne | |
| Akwen | |
| Powierzchnia |
39 044 km² |
| Populacja (2022) • liczba ludności • gęstość |
|
Położenie na mapie Svalbardu  | |
Położenie na mapie Arktyki  | |
| 78°54′N 18°01′E/78,900000 18,016667
| |
| |
Spitsbergen – największa wyspa Norwegii, położona w archipelagu Svalbard, na Morzu Arktycznym. Powierzchnia ok. 39 tys. km², górzysta (do 1717 m n.p.m.), w dużej mierze pokryta lodowcami. Odkryta w 1596 roku przez Willema Barentsa. Populacja wyspy szacowana jest na około 2,5 tys. mieszkańców[1]. Występuje tam rozwinięte rybołówstwo, kiedyś wielorybnictwo. Największe miejscowości to Longyearbyen, Pyramiden oraz Barentsburg, z których dwie ostatnie to radzieckie jeszcze osady górnicze. Na wyspie znajduje się Polska Stacja Polarna Hornsund.
W dawniejszym nazewnictwie nazwa Spitsbergen określała cały archipelag Svalbard, którego największą wyspę nazywano wtedy Spitsbergenem Zachodnim (Vestspitsbergen).
Historia
[edytuj | edytuj kod]W 1194 Spitsbergen został odkryty przez Normanów, a w XV wieku prawdopodobnie także przez Pomorców, rybaków z północnej Rusi, jednak informacje o nowym lądzie nie wykroczyły poza ich kręgi kulturowe[2]. Za oficjalną datę odkrycia Spitsbergenu uznaje się 17 czerwca 1596 r., kiedy do jego brzegów dotarli Holendrzy w ramach trzeciej z kolei wyprawy, poszukującej Przejścia Północno-Wschodniego. Kapitanami dwóch statków byli Jan Cornelius van Rijp i Jacob van Heemskerck, a głównym nawigatorem Willem Barents. Na mapy nanieśli oni nowy, nieznany ląd, który nazwali Nieuland Spits Bergen, czyli Nowa Ziemia Ostrych Gór[3].
W wieku XVII wyspy Svalbardu były celem podróży wielorybników. Spitsbergen odegrał rolę jako punkt startowy wszystkich ważniejszych wypraw podbiegunowych w XIX i XX wieku. Z niego wyruszył w 1894 na wyprawę do Ziemi Franciszka Józefa Anglik Frederick George Jackson, a w roku 1896 balonem sterowym Szwed Salomon August Andrée na biegun północny. Jeszcze w XIX wieku sądzono, że morze naokoło bieguna północnego jest wolne od lodów i roi się od zwierząt.
Podczas II wojny światowej Norwegia trafiła pod okupację niemiecką. 25 sierpnia 1941 roku marynarka brytyjska z wojskami kanadyjskimi dokonała rajdu na Spitsbergen (operacja Gauntlet), podczas którego zniszczono kopalnie i składy węgla, wykorzystywane przez Niemców, oraz wyewakuowano w całości mieszkających tam obywateli Norwegii i ZSRR[4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Population of Svalbard. [dostęp 2023-03-12]. (ang.).
- ↑ Tadeusz Słabczyński, Encyklopedia odkryć i odkrywców, Warszawa: Globograf, 2004, s. 114, ISBN 83-916174-5-9, OCLC 749197902.
- ↑ Jacek Tyczkowski. Kajakiem w Góry Atomowe. „Poznaj Świat”. R. XXIX (nr 4 (341)), s. 3-7, kwiecień 1981. Polskie Towarzystwo Geograficzne. ISSN 0032-6143. (pol.).
- ↑ Charles Stacey: Six Years of War: The Army in Canada, Britain and the Pacific. Ottawa: Authority of the Minister of National Defence, 1956, s. 304-306. (ang.).
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- Stacja Polarna Uniwersytetu Mikołaja Kopernika na Spitsbergenie
- Polska Stacja Polarna Hornsund
- Stacja Polarna im. Stanisława Baranowskiego na Spitsbergenie
- Stacja Polarna UAM
- Park Narodowy Północno-Zachodniego Spitsbergenu
- Stacja Polarna Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
- Traktat Spitsbergeński
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]
- Polska stacja Hornsund. hornsund.igf.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-06-02)].
- Spitsbergen – panoramy sferyczne QTVR 360 stopni, prezentuje Witold Kaszkin.
- Spitsbergen latem – fotografie
