Sporek
 Sporek polny | |||||
| Systematyka[1][2] | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Podkrólestwo | |||||
| Nadgromada | |||||
| Gromada | |||||
| Podgromada | |||||
| Nadklasa | |||||
| Klasa | |||||
| Nadrząd | |||||
| Rząd | |||||
| Rodzina | |||||
| Rodzaj |
sporek | ||||
| Nazwa systematyczna | |||||
| Spergula L. Sp. Pl. 440. 1753 | |||||
| Typ nomenklatoryczny | |||||
|
Spergula arvensis L.[3] | |||||
| |||||
Sporek (Spergula L.) – rodzaj roślin jednorocznych z rodziny goździkowatych (Caryophyllaceae). Należy do niego 12 gatunków[4]. Występują one w Europie, zachodniej i północnej Azji oraz w rejonie Himalajów, w północnej i równikowej Afryce, w południowej części Ameryki Południowej[4]. Obszarem największego zróżnicowania jest rejon Morza Śródziemnego[5]. Jako rośliny introdukowane sporki rosną na pozostałych obszarach obu kontynentów amerykańskich, w południowej Afryce, we wschodniej Azji[4]. W Polsce rodzime są dwa gatunki – sporek pięciopręcikowy (S. pentandra) i wiosenny (S. morisonii) oraz jeden zadomowiony antropofit – sporek polny (S. arvensis)[6].
Znaczenie użytkowe mają uprawne odmiany sporka polnego (S. arvensis) uprawiane (zwłaszcza dawniej) na paszę i jako nawóz zielony[7].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Rośliny jednoroczne i rzadko byliny o łodydze podnoszącej się lub pokładającej się. Pojedynczej lub rozgałęzionej, zwykle u nasady[5][8].
- Liście
- Naprzeciwległe, lecz wyglądają na okółkowe za sprawą wyrastających z węzłów krótkich bocznych odgałęzień pędu podobnych do liści. Liście równoległe lub nitkowate, jednożyłkowe, czasem sukulentowate[5][8].
- Kwiaty
- Zebrane w luźnych, szczytowych wierzchotkach. U nasady szypułek kwiatowych drobne, łuskowate przysadki. Kwiaty 5-krotne, zwykle obupłciowe, czasem tylko słupkowe z powodu redukcji pręcików. Hypancjum dyskowate lub kubeczkowate. Działki kielicha okazałe, srebrzyste, eliptyczne do jajowatych o długości od 2,5 do 5 mm, na brzegu błoniaste. Płatki korony białe, całobrzegie. Pręcików 5 lub 10. Słupków 5, nitkowatych, z równowąskim, zbiegającym po szyjce słupka znamieniu. Zalążnia jednokomorowa z licznymi zalążkami[5][8].
- Owoce
- Jajowate torebki otwierające się 5 klapami. Szypuły podczas owocowania nierzadko zwieszone. Wewnątrz torebek 5–25 ciemnych, kulistawych lub soczewkowatych nasion otoczonych błoniastym skrzydełkiem[5][8].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
- Pozycja systematyczna
Rodzaj zaliczany jest do plemienia Sperguleae w obrębie rodziny goździkowatych (Caryophyllaceae). Najbliżej spokrewniony jest z rodzajami: muchotrzew Spergularia i Rhodalsine[9]. W niektórych ujęciach włączany jest w pojedynkę do plemienia Sperguleae[2] lub plemię nie jest wyróżniane i wówczas rodzaj klasyfikowany jest do plemienia Polycarpeae[10].
- Wykaz gatunków[4]
- Spergula arvensis L. – sporek polny
- Spergula calva Pedersen
- Spergula cerviana (Cham. & Schltdl.) D.Dietr.
- Spergula grandis Pers.
- Spergula levis (Cambess.) D.Dietr.
- Spergula morisonii Boreau – sporek wiosenny
- Spergula pentandra L. – sporek pięciopręcikowy
- Spergula platensis (Cambess.) Shinners
- Spergula rosea Blatt.
- Spergula segetalis (L.) Vill.
- Spergula tangerina (P.Monnier) G.López
- Spergula viscosa Lag.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-12] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-03-09].
- ↑ a b c d e Spergula Dill. ex L., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-03-01].
- ↑ a b c d e Lu Dequan; Michael G. Gilbert: Spergula Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-04-11].
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 170, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 872, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ a b c d Lu Dequan; Michael G. Gilbert: Spergula Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-04-11].
- ↑ Danica T. Harbaugh, Molly Nepokroeff, Richard K. Rabeler, John McNeill, Elizabeth A. Zimmer, Warren L. Wagner. A new lineage-based tribal classification of the family Caryophyllaceae. „Int. J. Plant Sci.”. 171, 2, s. 185–198, 2010. (ang.).
- ↑ Genus Spergula L., [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [online], USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System [dostęp 2023-03-01].