Przejdź do zawartości

Stalker (film 1979)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Stalker
Сталкер
Ilustracja
Gatunek

dramat obyczajowy
sci-fi

Data premiery

1979

Kraj produkcji

ZSRR

Język

rosyjski

Czas trwania

163 min

Reżyseria

Andriej Tarkowski

Scenariusz

Andriej Tarkowski,
Arkadij i Boris Strugaccy

Główne role

Aleksandr Kajdanowski
Anatolij Sołonicyn
Nikołaj Grińko
Alisa Friejndlich
Natasza Abramowa

Muzyka

Eduard Artiemjew

Zdjęcia

Gieorgij Rerberg

Scenografia

Aleksandr Bojm

Kostiumy

Jelena Fomina

Montaż

Ludmiła Fiejginowa

Produkcja

Aleksandra Diemidowa

Wytwórnia

Mosfilm

Budżet

1 000 000 rubli[1]

Nagrody
Nagroda Jury Ekumenicznego Cannes w 1980 roku

Stalker (ros. Сталкер) – radziecki filozoficzno-obyczajowy film fantastycznonaukowy w reżyserii Andrieja Tarkowskiego z 1979 roku. Powstał na motywach powieści Piknik na skraju drogi autorstwa braci Strugackich. Opowiada o wyprawie przewodnika (Stalkera) i jego dwóch klientów (Profesora i Pisarza) w głąb tajemniczej Zony w celu znalezienia komnaty, gdzie spełniają się najskrytsze marzenia.

Według jednego z wywiadów udzielonych przez samego reżysera związki z powieścią Strugackich są luźne, właściwie sprowadzają się tylko do użycia dwóch słów: Stalker i Zona[2]. Jednakże oglądając film i czytając książkę, natrafić można na więcej podobieństw. W obu dziełach Zona jest przedstawiona jako obszar ogrodzony i strzeżony przez uzbrojone służby. Tak jak w powieści Stalker używa prostych sztuczek do znajdywania w Zonie bezpiecznej ścieżki (np. rzuca przed siebie małe obiekty, by sprawdzić lokalną grawitację). Wspólne są także postać Jeżozwierza oraz koncepcja przedmiotu/miejsca spełniającego życzenia.

Stalker był ostatnim filmem Tarkowskiego zrealizowanym w ZSRR[3], a zarazem pierwszym, mówiącym wprost o naglącej potrzebie odnowy duchowej współczesnego człowieka[4].

Termin „stalker” pochodzi od angielskiego wyrażenia to stalk (‘śledzić’, ‘tropić’). W filmie stalker jest profesjonalnym przewodnikiem po Zonie, kimś, kto przekracza granicę zabronionej strefy w określonym celu[2].

W filmie można znaleźć odniesienia do sztuki, zawarte są także fragmenty Apokalipsy św. Jana i Ewangelii Łukasza[3].

Pomimo że film był produkcji radzieckiej, to nigdy nie pojawił się w polskich kinach w okresie komunizmu[5]. Jego dystrybucję rozpoczęto dopiero po upadku PRL.

Obsada

[edytuj | edytuj kod]

Fabuła

[edytuj | edytuj kod]
Fabryka Jägala, Estonia
Jan Chrzciciel – pojawiający się w filmie, obok innych przykładów symboliki chrześcijańskiej, fragment Ołtarza Gandawskiego

Akcja rozgrywa się w nieokreślonym europejskim państwie. Główny protagonista, tytułowy Stalker, zarabia na życie przeprowadzaniem ludzi przez tzw. Zonę, obszar, na którym prawa fizyki nie funkcjonują tak samo jak w reszcie świata. Zona powstała w wyniku nieznanego wydarzenia 20 lat przed akcją filmu i została odgrodzona po tym, jak żołnierze – wysłani, aby ją zbadać – nie wrócili, co spowodowało, że władze uznały ją za niebezpieczną dla ludzkiego życia. Mimo zakazu wstępu i niebezpieczeństwa istnieje wielu ludzi, którzy pragną doświadczyć zjawisk w Zonie osobiście. W tej wyprawie towarzyszą mu dwaj ludzie znani jako Pisarz i Profesor. Pisarz pragnie znaleźć się w Zonie, aby zdobyć natchnienie, zaś Profesor zastanawia się nad potencjalnymi konsekwencjami rzekomego istnienia komnaty, miejsca w Zonie, które ma mieć moc spełniania życzeń[6].

Produkcja

[edytuj | edytuj kod]

Tarkowski początkowo proponował adaptację Pikniku na skraju drogi swojemu przyjacielowi, Giorgiemu Kałatozowowi. Ten jednak, wobec trudności z uzyskaniem praw autorskich od Strugackich, zrezygnował[2]. Pomysł na film stopniowo dojrzewał w Tarkowskim, pociągała go możliwość zastosowania zasady trzech jedności – czasu, miejsca i akcji[2].

Głosy krytyków

[edytuj | edytuj kod]

W plebiscycie krytyków filmowych, zorganizowanym w 2012 r. przez czasopismo Brytyjskiego Instytutu Filmowego „Sight & Sound”, Stalker na 250 ocenianych filmów zajął 29. miejsce[7].

Nagrody

[edytuj | edytuj kod]

Nawiązania

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Vida T. Johnson: The Films of Andrei Tarkovsky: A Visual Fugue. Indiana University Press, 1994, s. 139-140. ISBN 0-253-20887-4.
  2. a b c d John Gianvito: Andrei Tarkovsky: Interviews. University Press of Mississippi, 2006, s. 50-54. ISBN 1-57806-220-9. [dostęp 2010-12-10].
  3. a b Edward Kabiesz. Filmowe misterium. „Gość Niedzielny”. 1, s. 56, 2010-01-10. Katowice. ISSN 0137-7604. [dostęp 2010-12-10]. 
  4. Światowa encyklopedia filmu religijnego. Marek Lis i Adam Garbicz (red.). Kraków: Biały Kruk, 2007, s. 506. ISBN 978-83-60292-30-3.
  5. Telewizja pyta - czytelnicy odpowiadają. „Film”. 49/1987, s. 8. Film Polska. 
  6. Esensja: ‹Wyprawa do jądra jasności› – Sebastian Chosiński [online], Esensja.pl [dostęp 2021-08-26] (pol.).
  7. Critics’ Top 250 Films. [w:] Sight & Sound [on-line]. British Film Institute, 2012. [dostęp 2014-10-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-26)]. (ang.).
  8. Edward Pawlak, Barbara Pełka, Film radziecki w Polsce, Warszawa 1985, s. 246
  9. Artur, Stalker www.kaczmarski.art.pl [online], www.kaczmarski.art.pl [dostęp 2022-01-11] (pol.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]