Stanisław Żeleński (aktor)
| Data i miejsce urodzenia |
23 lutego 1905 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
3 grudnia 1981 |
| Odznaczenia | |
  
| |
Stanisław Żeleński (ur. 23 lutego 1905 w Krakowie, zm. 3 grudnia 1981 w Warszawie) – polski aktor filmowy i teatralny, recytator.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodził się w rodzinie Tadeusza Boya-Żeleńskiego i Zofii z domu Pareńskiej[1]. Jako trzymiesięczne niemowlę został sportretowany wraz z matką przez Stanisława Wyspiańskiego na obrazie Macierzyństwo (Zofia Żeleńska karmiąca) z 1905[2]. Ukończył gimnazjum im. Jana Zamoyskiego w Warszawie. W latach 1924–1926 studiował na oddziale dramatycznym Konserwatorium Warszawskiego, w 1926 złożył eksternistyczny egzamin z aktorstwa w ZASP. Występował na scenach Teatru Polskiego (1926–1929) i Ateneum (1929–1932). W lat.ach 1932–1933 uczestniczył w objazdach Teatru Wołyńskiego im. Juliusza Słowackiego w Łucku pod dyr. Rodziewicza. Pod koniec 1933 ponownie występował w Warszawie: w Teatrze Polskim oraz w Teatrze Małym, a od sezonu 1934/35 także na innych scenach TKKT (Nowy, Narodowy), w latach 1936–1939 nadal w Teatrze Polskim i Małym. W okresie przedwojennym rozpoczął współpracę z Polskim Radiem, nagrywał płyty gramofonowe dla wytwórni „Syrena Record”[3].
Po wybuchu działań wojennych pracował jako kelner, podczas okupacji był kierownikiem sali w kawiarni „Yacht Club” w Warszawie.
Po zakończeniu wojny otrzymał angaż w Teatrze Wojska Polskiego w Łodzi. Wkrótce po tym, powrócił do Warszawy i do emerytury w 1975, był aktorem Teatru Polskiego. W latach 1949–1981 występował w słuchowiskach Teatru Polskiego Radia. Pod koniec życia cierpiał na postępującą chorobę płuc, która utrudniała mu grę aktorską.
Był mężem aktorki Janiny z Sokołowskich (1900–1992)[4][5].
Zmarł w Warszawie, pochowany w grobowcu rodzinnym na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 154b-2-22)[5].
Filmografia[edytuj | edytuj kod]
- 1936: Jadzia
- 1950: Warszawska premiera jako Józef Sikorski, krytyk muzyczny
- 1953: Żołnierz zwycięstwa jako generał Juan Gonzales
Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (11 lipca 1955)[6]
- Złoty Krzyż Zasługi (13 listopada 1953)[7]
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)[8]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Film Polski, Żeleński Stanisław
- ↑ Polskie Muzy: Zofia Boy Żeleńska – żona, matka i kochanka [online], polskiemuzy.pl [dostęp 2023-10-01].
- ↑ Żeleński, Stanisław - Osoby - Cyfrowa Biblioteka Polskiej Piosenki [online], bibliotekapiosenki.pl [dostęp 2023-10-01].
- ↑ Stanisław Żeleński z Żelanki h. Ciołek [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2023-10-01].
- ↑ a b Cmentarz Stare Powązki: Zofia Żeleńska, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-06-26].
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 91, poz. 1144 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
- ↑ M.P. z 1953 r. nr 106, poz. 1422 „w związku z 40-leciem pracy Państwowego Teatru Polskiego w Warszawie”.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Stanisław Żeleński w bazie IMDb (ang.)
- Stanisław Żeleński w bazie filmpolski.pl
- Stanisław Żeleński, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [dostęp 2021-04-09].
- Stanisław Żeleński na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
- Ludzie urodzeni w Krakowie
- Odznaczeni Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (Polska Ludowa)
- Odznaczeni Medalem 10-lecia Polski Ludowej
- Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi (Polska Ludowa)
- Pochowani na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie
- Polscy aktorzy filmowi
- Polscy aktorzy teatralni
- Urodzeni w 1905
- Zmarli w 1981
- Żeleńscy herbu Ciołek