Stanisław Frączysty
 Stanisław Frączysty przed 1973 | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie |
rolnik, samorządowiec, kurier tatrzański |
Stanisław Frączysty, ps. „Sokół” (ur. 5 lutego 1917 w Chochołowie, zm. 7 lutego 2009 tamże[1]) – polski góral, uczestnik ruchu oporu w czasie II wojny światowej, legendarny kurier tatrzański na szlaku Chochołów-Budapeszt, żołnierz AK, więzień niemieckich więzień oraz obozów w Auschwitz i Buchenwaldzie.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Do 1939 był rolnikiem, pomagał rodzicom w chochołowskim gospodarstwie. Uprawiał także lekką atletykę i narciarstwo[2].
Już w lipcu 1939, przed wybuchem II wojny światowej, wstąpił do dywersyjnej grupy, jaką na terenie Chochołowa stworzył Sztab Główny Wojska Polskiego[2]. W latach 1940–1942 Frączysty był kurierem na szlaku Chochołów – Budapeszt. W październiku 1941 przeprowadził z Budapesztu do Warszawy przez Orawę i Chochołów marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego. Aresztowany przez Niemców 22 lutego 1942. Przebywał najpierw w gestapowskiej katowni Palace w Zakopanem, a później na Montelupich w Krakowie. 26 marca wywieziono go do niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz, gdzie otrzymał numer obozowy 27235. Pod koniec 1944 z grupą kilkuset więźniów trafił do KL Buchenwald. Wyzwolenia doczekał w kwietniu 1945 roku. Po kilkumiesięcznym pobycie w amerykańskiej strefie okupacyjnej wrócił do Polski.
W 1949 roku bezpieka aresztowała go za współpracę z obcym wywiadem. Po kilku tygodniach więzienia został zwolniony. Był rolnikiem w rodzinnym Chochołowie.
Był wieloletnim działaczem Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Rodzin Oświęcimskich. Był też przez wiele lat sołtysem w rodzinnym Chochołowie i prezesem tamtejszej OSP.
28 maja 2006 roku Stanisław Frączysty był wśród 32 byłych więźniów, którzy spotkali się pod Ścianą Śmierci w byłym obozie Auschwitz I z papieżem Benedyktem XVI.
Stanisław Frączysty zmarł w swoim domu w Chochołowie 7 lutego 2009.
Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari[3]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2000)[4]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
- Krzyż Walecznych[3]
- Krzyż Partyzancki[3]
- Krzyż Oświęcimski[3]
- Krzyż Armii Krajowej[3]
- Złoty Medal „Opiekun Miejsc Pamięci Narodowej”[3]
- Złote Odznaczenie im. Janka Krasickiego[5]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rzeczpospolita – Zmarł legendarny tatrzański kurier AK [dostęp: 30 grudnia 2009].
- ↑ a b Alfons Filar, Opowieści tatrzańskich kurierów, KiW, Warszawa, 1973, s. 248
- ↑ a b c d e f Anna Szopińska: Ten, co się grenzschutzom nie dawał. z-ne.pl, 2007-04-02. [dostęp 2017-08-28].
- ↑ M.P. z 2000 r. nr 11, poz. 220
- ↑ Anna Szopińska: Ten, co się grenzschutzom nie dawał. z-ne.pl, 2007-04-02. [dostęp 2017-08-28].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Sylwetka Stanisława Frączystego na stronie auschwitzmemento.pl. auschwitzmemento.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-05-09)].
- Ten, co się grenzschutzom nie dawał – artykuł o Stanisławie Frączystym
- Odznaczeni Krzyżem Armii Krajowej
- Odznaczeni Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (Polska Ludowa)
- Odznaczeni Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (III Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Oświęcimskim
- Odznaczeni Krzyżem Partyzanckim
- Odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari (władze RP na uchodźstwie)
- Odznaczeni Krzyżem Walecznych
- Odznaczeni Medalem „Opiekun Miejsc Pamięci Narodowej”
- Odznaczeni odznaczeniem im. Janka Krasickiego
- Polskie ofiary represji stalinowskich
- Więźniowie Palace
- Więźniowie KL Auschwitz
- Więźniowie polityczni w Polsce Ludowej 1944–1956
- Więźniowie więzienia Gestapo na Montelupich w Krakowie
- Żołnierze Armii Krajowej
- Urodzeni w 1917
- Zmarli w 2009