Stanisław Klemens Dogiel

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Stanisław Klemens Dogiel
Cyryna
Data i miejsce urodzenia

22 lub 25 listopada 1795 r
Dogiele (Łyczków), pow. lidzki

Data i miejsce śmierci

3 marca 1863 r.
Szypliszki

Zawód, zajęcie

nauczyciel

Narodowość

polska

Rodzice

ojciec – Józef, matka – Elżbieta z Prokopowiczów

Małżeństwo

żona – Anna z Zimnochów (1798?-1872)

Dzieci

Karol Cyryl Stanisław, Marianna Anna, Emilia Anna, Kamilla Franciszka, Bronisława Marianna Klementyna, Konstanty Kornel Cyriak, Wanda Antonina Stanisława, Stanisława

Herb Trąby. T. Gajl, Herbarz polski, Gdańsk 2007
Strona tytułowa artykułu zawierającego pracę Stanisława Dogiela. "Pamiętnik Fizyjograficzny" 1885, t. 5

Stanisław Klemens Dogiel (Cyryna), herbu Trąby (ur. 22 lub 25 listopada 1795 r. w zaścianku[1] Dogiele (nazywane też Łyczków), w powiecie lidzkim, guberni grodzieńskiej, zm. 3 marca 1863 r. w Szypliszkach) – nauczyciel-przyrodnik, uważany za "znawcę flory Suwalszczyzny".

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się we wsi Dogiele nazywanej też Łyczków, w ówczesnej guberni grodzieńskiej, w rodzinie Józefa Dogiela i Elżbiety z Prokopowiczów. Początkowo wykształcenie zdobywał w niedalekim Szczuczynie. Następnie w wieku lat 15 (w 1810 r.) został wysłały do klasztoru pijarów w Nowym Dolsku-Lubieszowie. Dwuletni pobyt (1810-1812 r.) zakończył złożeniem ślubów zakonnych. Przyjął wówczas imię Maciej. Stąd został skierowany do klasztoru w Dąbrowicy, gdzie przez kolejne dwa lata przygotowywał się do podjęcia studiów przyrodniczych. W 1815 r. wstąpił na Uniwersytet Wileński, który ukończył w 1816 r. Po zdaniu egzaminów z nauk matematyczno-przyrodniczych uzyskał dyplom kandydata filozofii[2].

Przez kolejne cztery lata pracował jako nauczyciel w Szczuczynie, następnie przez dwa lata wykładał fizykę, chemię i przyrodę w szkole w Drohiczynie. W 1821 r. w życiu Stanisława Dogiela nastąpiły poważne zmiany – przeniósł się do Kongresówki, porzucił stan zakonny. W Warszawie zdał egzamin nauczycielski i do 1826 r. pracował jako nauczyciel przyrody w Szkole Wojewódzkiej w Łukowie. W tym też czasie (1822 r.) ożenił się z Anną z Zimnochów (1798-1872), z którą miał pięcioro dzieci: córki – Kamillę (1826-1880), Bronisławę (1829-1892), Stanisławę oraz synów – Konstantego Kornela Cyriaka (1827-1868) i Karola (ok. 1823[3]-1863 r.)[4]

Od 1826 r. podjął pracę w Szkole Wojewódzkiej w Sejnach[5], gdzie uczył języka łacińskiego, greckiego oraz literatury polskiej. W roku szkolnym 1826-1827 Dogiel jako zastępca profesora wykładał w klassie I. arytmetyki godzin 4., w klassie II. fizyki godzin 1., geometryi godzin 2., historyi naturalney godzin 2., fizyki w klassie III. godzin 2., geometryi godzin 2., historyi naturalney w klassie IV. godzinę 1., w klassie V. godzinę 1., geografii astronomiczney w klassie VI. godzin 2[6].

Na sejneński okres jego życia przypada rozwój zainteresowań florą Sejneńszczyzny. Wraz z uczniami, podczas wycieczek szkolnych, zbierał okazy tutejszych roślin, których blisko 185 przesłał w 1829 r. do warszawskiego (powstałego przy Uniwersytecie Warszawskim) Ogrodu Botanicznego[7] na ręce profesora Michała Szuberta[8]. Plonem wycieczek szkolnych (w latach 1827-1830) był również opis miejscowej flory zawierający informacje o 434 gatunkach roślin. Praca ta została opublikowana w sprawozdaniu szkolnym z 1830 r.

Po upadku Powstania Listopadowego władze rosyjskie zamknęły Szkołę Wojewódzką w Sejnach[9] zaś Dogiel otrzymał zakaz nauczania z powodu negatywnej opinii o lojalności politycznej, wydanej przez augustowskiego naczelnika wojennego[10].

Od 1833 r. objął stanowisko poczthaltera[11] i expedytora na stacji pocztowej w Szypliszkach. Stacja znajdowała się na trakcie kowieńskim, między Suwałkami a Kalwarią. Został też właścicielem osady czynszowej nazywanej Moskiewszczyzną[12].

W latach czterdziestych prowadził w dalszym ciągu współpracę z prof. Szubertem, kontynuując swoje badania nad szatą roślinną Suwalszczyzny. Aktywnie też uczestniczył w życiu miejscowego ziemiaństwa, m.in. brał udział w zbiórce funduszy na Instytut Muzyczny w Warszawie, pracował na rzecz Towarzystwa Rolniczego. Aleksander Połujański w swoich "Wędrówkach po Guberni augustowskiej.." pisze: Właściciel Moskiewszczyzny oddany jest naukom przyrodzonym i ma zamiar swą pracę przez druk oddać na użytek publiczny, o co go upraszamy. Nie tylko światło nauki właściciela tej kolonii, ale położenie jej powabne i gościnność gospodarza, często tu wabią gości z Suwałk i okolic; najwięcej zaś ożywia się Moskiewszczyzna w dzień Ś-go Stanisława, dla uczczenia imienia tego zacnego męża[13].

Stanisław Klemens Dogiel zmarł 3 marca 1863 r. w Szypliszkach. Pozostałą po zmarłym Moskiewszczyznę najpierw oddano w dzierżawę (za 350 rubli rocznie), aby w 1872 r. sprzedać za 4500 rubli Wolfowi i Lejzorowi Kirsniańskim[14]. Poczthalterię natomiast wyłączono ze spadku i przekazano w całości Annie Dogielowej.

O elektryczności..., strona tytułowa pracy Stanisława Dogiela opublikowanej w Popisie publicznym uczniów Szkoły Wojewódzkiey w Łukowie pod dozorem XX. Pijarów będącey, Warszawa 1822

Wybrane prace Stanisława Dogiela[edytuj | edytuj kod]

  • O elektryczności i jej fenomenach ze względu na ich tłomaczenie (1822)
  • Rozprawa o wpływie nauk przyrodzonych na władze rozwijające się w początkach młodego wieku
  • Spis roślin w ciągu trzech lat z uczniami klasy V i VI Szkoły Wojewódzkiej Sejneńskiej zebrany, porządkiem alfabetu ułożony (1830)
  • Uwagi nad istotami przyrodzonemi a szczególnie nad roślinami (1830)

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Zaścianek – wieś, osada, szerzej zob. Słownik języka polskiego. T. 10, red. W. Doroszewski, Warszawa 1968, s. 812.
  2. ↑ A. Matusiewicz, Pierwszy florysta, [w: ] Biografie suwalskie. Cz. 4, red. M. Pawłowska, Suwałki 1997, s. 22.
  3. ↑ Datę urodzin ustalono na podstawie dokumentu Akt małżeństwa: Warszawa św. Krzyż, rok 1847, nr aktu 137 odszukanego przez portal http://geneteka.genealodzy.pl/ [dostęp: 28.11.2015].
  4. ↑ A. Matusiewicz, Moskiewszczyzna, "Jaćwież" 2005, nr 32, s. 11.
  5. ↑ Więcej informacji nt. Szkoły Wojewódzkiej w Sejnach i późniejszego suwalskiego Gimnazjum m.in. w serii artykułów A. Matusiewicza w "Jaćwieży" z lat 1986-1988
  6. ↑ Popis publiczny uczniów Szkoły Wojewódzkiey w Seynach odbywać się maiący 25., 26. i 27. Lipca, zrana od godziny 9. do 12., po południu od 3. do 7. ..., Suwałki 1827, s. 11.
  7. ↑ Więcej informacji nt. Warszawskiego Ogrodu Botanicznego w publikacji J. Kołodziejczyka pt. Ogród Botaniczny Uniwersytetu Warszawskiego 1818-1918.
  8. ↑ zob. A. Matusiewicz, Pierwszy ..., s. 22.
  9. ↑ Zamknięcie szkoły było wynikiem represji popowstaniowych będących reakcją zaborcy na patriotyczną postawę zarówno nauczycieli jak i uczniów Szkoły Wojewódzkiej w Sejnach.
  10. ↑ A. Matusiewicz, Moskiewszczyzna, s. 10.
  11. ↑ Poczthalter – kierownik urzędu pocztowego; urzędnik mający w swym zarządzie konie i pojazdy pocztowe, zob. Słownik języka polskiego. T. 6, red. W. Doroszewski, Warszawa 1964, s. 587.
  12. ↑ zob. Moskiewszczyzna, [w: ] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. 6, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa 1976, s. 706.
  13. ↑ A. Połujański, Wędrówki po guberni augustowskiej w celu naukowym odbyte, Warszawa 1859, s. 265.
  14. ↑ zob. A. Matusiewicz, Moskiewszczyzna, s. 11.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Dogiel, [w: ] Rodzina. Herbarz szlachty polskiej. T. 3 : Cze-Eyw, oprac. S. Uruski, Warszawa 1906.
  • Filipowicz Z., Szkoły sejneńskie z I połowy XIX w. w świetle własnych wydawnictw, [w: ] Materiały do dziejów ziemi sejneńskiej. T. 2, red. J. Jaskanis, Warszawa 1975.
  • Gajl T., Herbarz polski : od średniowiecza do XX wieku, Gdańsk 2007. ISBN 978-83-60597-10-1.
  • Grochowska I., Przyrodnik i nauczyciel, "Kontrasty" 1973, nr 2.
  • Hryniewiecki B., Dogiel, "Polskie Słownik Biograficzny" 1939-1946, t. 5.
  • Janowski L., Dogiel Stanisław, [w: ] Tenże, Słownik bio-bibliograficzny dawnego Uniwersytetu Wileńskiego, Wilno 1939.
  • Kołodziejczyk J., Ogród Botaniczny Uniwersytetu Warszawskiego 1818-1918, Warszawa 1918.
  • Matusiewicz A., Moskiewszczyzna, "Jaćwież" 2005, nr 32.
  • Matusiewicz A., Pierwszy florysta, [w: ] Biografie suwalskie. Cz. 4, red. M. Pawłowska, Suwałki 1997. ISBN 83-903140-2-9.
  • Matusiewicz A., Początki, "Jaćwież" 1986, nr 3.
  • Moskiewszczyzna, [w: ] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. 6, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa, 1976.
  • Nauczyciele szkół sejneńskich w latach 1808-1840, [w: ]Dzieje Liceum Ogólnokształcącego im. Szymona Konarskiego, pod red. A. Matusiewicza i J. Olsztyn, Sejny 2014. ISBN 978-83-939508-0-5.
  • Połujański A., Wędrówki po guberni augustowskiej w celu naukowym odbyte, Warszawa 1859.
  • Popis publiczny uczniów Szkoły Wojewódzkiey w Łukowie pod dozorem XX. Pijarów będącey odbywać się ma w Sali Naukowey, w dniach 25, 26 i 27 lipca roku 1822, na który prześwietną publiczność zaprasza imieniem instytutu X Paweł Redecki rektor wraz z nauczycielami, Warszawa 1822.
  • Popis publiczny uczniów Szkoły Wojewódzkiey w Seynach odbywać się maiący dnia 25., 26. i 27. Lipca, zrana od godziny 9. do 12., po południu od 3. do 7..., Suwałki 1827.
  • Rostafiński J., Spis roślin znalezionych przez profesora Stanisława Cyrynę Dogiela z uczniami Szkoły Wojewódzkiej Sejneńskiej, w okolicach Sejn, od r. 1827-1830, "Pamiętnik Fizyjograficzny" 1885, t. 5.
  • Skirgiełło A., Dogiel Stanisław, [w: ] Słownik biologów polskich, red. S. Feliksiak, Warszawa 1987. ISBN 83-01-00656-0.
  • Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, Warszawa 1958-1969.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stanisław_Klemens_Dogiel&oldid=71780486”