Stanisław Kościelecki (1460–1534)

Stanisław Kościelecki

Ogończyk
Data i miejsce urodzenia	1460 Kościelec
Data i miejsce śmierci	1534 Sokołów k. Gostynina
Ród	Kościeleccy herbu Ogończyk
Rodzice	Jan Kościelecki
Dzieci	Jan Janusz, Barbara
Wojny i bitwy	Wojna polsko-krzyżacka (1519–1521)
Administracja	kasztelan inowrocławski starosta nieszawski starosta człuchowski starosta malborski starosta sztumski starosta bydgoski starosta gniewkowski starosta świecki starosta tucholski wojewoda inowrocławski wojewoda brzeskokujawski wojewoda sieradzki wojewoda kaliski wojewoda poznański hetman ziem pruskich

Stanisław Kościelecki herbu Ogończyk (ur. 1460, zm. 27 grudnia 1534) – starosta nieszawski od 1490 r., starosta człuchowski od 1493 r., kasztelan inowrocławski w latach 1501–1511, wojewoda inowrocławski w latach 1511–1520, starosta malborski od 1512 r., starosta sztumski w latach 1513–1530, starosta bydgoski od 1515 r., starosta gniewkowski od 1515 r., starosta jasieniecki w latach 1508–1534, wojewoda brzeskokujawski w latach 1520–1522, hetman ziem pruskich od 1517 r., wojewoda sieradzki w latach 1522–1523, wojewoda kaliski w latach 1523–1525, wojewoda poznański od 1525 r., starosta świecki, starosta tucholski.

Życiorys

Urodził się w 1460 w Kościelcu k. Inowrocławia – gnieździe rodowym Kościeleckich. Był synem Jana – wojewody inowrocławskiego, właściciela wielu starostw na Kujawach i w Prusach Królewskich. Jego braćmi byli: Andrzej – podskarbi wielki koronny oraz Mikołaj – wojewoda brzeskokujawski.

Nic nie wiadomo o jego dzieciństwie i młodości. Dobrą pozycję życiową w pewnym stopniu zawdzięczał ojcu oraz bratu Andrzejowi. Szybko piął się po szczeblach kariery politycznej. U schyłku lat 80. XV w. występował z tytułem starosty nieszawskiego, w 1493 r. był starostą człuchowskim, a w 1501 r. został kasztelanem inowrocławskim. Król Aleksander Jagiellończyk nazywał go swym dworzaninem. W 1503 r. był posłem królewskim na sejmik prowincjonalny w Kole. Podpisał dyplom elekcji Zygmunta I Starego na króla Polski i wielkiego księcia litewskiego na sejmie w Piotrkowie 8 grudnia 1506 roku.

Poseł na sejm piotrkowski 1511 roku z województwa inowrocławskiego. W 1511 r. objął stanowisko wojewody inowrocławskiego i pełnił je do 1520 r. Od 1512 r. był starostą malborskim. Naprawił mury zamkowe. Opatrywał zamki w Prusach Królewskich. Dbał o bezpieczeństwo na drogach. W 1513 r. był delegatem króla do księcia pomorskiego Bogusława X na ślub jego syna Jerzego z Amelią, córką Filipa platyna reńskiego. Posłował również do Albrechta wielkiego mistrza krzyżackiego.

Groźba wybuchu wojny z Zakonem sprawiła, że w marcu 1517 r. otrzymał nominację królewską na hetmana ziem pruskich. Po wybuchu ostatniej wojny z zakonem krzyżackim w listopadzie 1520 r. gościł na zamku bydgoskim przez miesiąc króla Zygmunta Starego, który uczestniczył w Sejmie odbytym w kole obozowym. Zimą 1520 r. obronił linię Wisły przed oddziałami niemieckimi wysłanymi z Brandenburgii, idącymi na pomoc Krzyżakom, zapobiegając połączeniu się sił nieprzyjacielskich. Tym samym przyczynił się do osłabienia Zakonu, który zmuszony został do wystąpienia o rozejm. W nagrodę otrzymał urząd wojewody brzeskokujawskiego (1520–1522). W latach 1522–1523 był także wojewodą sieradzkim, a w latach 1523–1525 wojewodą kaliskim.

W lutym 1525 r. wraz z innymi posłami królewskimi udał się do Szczecina, gdzie zawarto traktaty przyjaźni z Jerzym I i Barnimem IX – książętami pomorskimi oraz z Henrykiem III – księciem meklemburskim. Prawdopodobnie za tę udaną misję otrzymał nominację na stanowisko wojewody poznańskiego. W 1525 r. był również jednym z komisarzy królewskich wysłanych do Gdańska. W 1530 r. uczestniczył w uroczystościach koronacyjnych Zygmunta Augusta.

Pełniąc wysokie urzędy nie zaniedbywał spraw majątkowych. Dziedzicząc z braćmi: Andrzejem i Mikołajem wielkie dobra, zabiegał o ich utrwalenie i powiększenie. Zdołał skupić w swoich rękach wiele królewszczyzn. Prowadził z powodzeniem transakcje majątkowe i operacje finansowe. W 1501 r. wydzierżawił od torunian udzielone im przez króla prawo budowy mostu pomiędzy Toruniem, a Dybowem i prawo wyłączności przeprawy przez Wisłę na tym odcinku. Od brata Mikołaja wykupił w 1508 r. dobra jasinieckie. W 1513 r. wykupił z rąk biskupa warmińskiego Fabiana Luzjańskiego starostwo sztumskie, które następnie w 1530 r. zamienił na człuchowskie. W tym okresie zarządzał też majątkiem swych bratanic, córek Mikołaja, których został opiekunem po śmierci ojca. Po śmierci brata Andrzeja w 1515 r. odziedziczył jego majątki wraz z opieką nad bratanicą Beatą. Należne jej sumy zabezpieczył na Bydgoszczy.

Stanisław Kościelecki był osobą wykształconą, o dość szerokich zainteresowaniach. Przyjaźń łączyła go ze znanymi humanistami, m.in.: Janem Dantyszkiem, dyplomatą i poetą oraz Piotrem Tomickim, biskupem krakowskim. Zmarł 25 grudnia 1534 r., gdy wracając z sejmu w Piotrkowie zatrzymał się u swej córki w Sokołowie koło Gostynina. Miejsce jego pochowania nie jest dziś znane.

Z małżeństwa z Oporowską, nieznanego imienia, pozostawił syna Jana, późniejszego wojewodę łęczyckiego i córkę Barbarę, zamężną z Feliksem Srzeńskim, wojewodą płockim.

Przegląd wydarzeń z okresu starostwa bydgoskiego

Stanisław Kościelecki po raz pierwszy dzierżył Bydgoszcz wspólnie z braćmi: Andrzejem i Mikołajem w latach 1475–1493. Po śmierci brata Andrzeja, przejął starostwo bydgoskie w 1515 r. w formie sprzedaży z prawem odkupu wraz z miastami Gniewkowo i Solec, wójtostwem Fordon, poradlnem, stacjami z wsi klasztornych Trzemeszna i Mogilna za 13 tys. florenów węgierskich i 2,48 tys. florenów polskich. Pod jego rządami Bydgoszcz szybko się rozwijała. Starosta dbał o rzemiosło i handel oraz porządek w mieście. W 1523 r. wyjednał u króla Zygmunta I zezwolenie na budowę wodociągów. W 1533 r. wraz z burmistrzem i radą miasta potwierdził statut cechu krawców.

Wspierał finansowo kościół bydgoski. W kwietniu 1515 r. zwolnił konwent Bernardynów od opłaty podatku czopowego, przez okres sześciu lat oraz od warzenia piwa w klasztorze. W 1526 r. ufundował i zbudował ołtarz św. Katarzyny w kaplicy pod wezwaniem św. Anny w kościele parafialnym, a także stalle w chórze wraz z amboną. W 1529 r. wraz z radą miejską był fundatorem kościoła pw. św. Stanisława na Przedmieściu Kujawskim wraz z przytułkiem dla chorych i ubogich. Był też współfundatorem obrazu Matki Bożej z Różą w kościele parafialnym. Być może to jego postać jest odwzorowana na obrazie w lewym dolnym narożniku w postaci klęczącego mężczyzny we wzorzystym płaszczu, z modlitewnie złożonymi rękami.

W 1523 r. król Zygmunt Stary nadał mu za zasługi dom wraz z działką koło Bramy Kujawskiej w Bydgoszczy. Działkę tą wraz z domem król zwolnił od wszelkich podatków, a Stanisław Kościelecki otrzymał do nich prawo dziedziczenia.

Zobacz też

• Kościeleccy herbu Ogończyk

Bibliografia

• Błażejewski Stanisław, Kutta Janusz, Romaniuk Marek: Bydgoski Słownik Biograficzny. Tom VI. Bydgoszcz 2000. ISBN 83-85327-58-4, str. 49-57
• Podgóreczny Józef. Niepospolici ludzie Kujaw i Pomorza. Kujawsko-Pomorskie Towarzystwo Kulturalne. Bydgoszcz 1967.