Stanisław Krzyżowski

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Stanisław Krzyżowski
ilustracja
kolorowana fotografia z lat 20. XX wieku
podporucznik podporucznik
Data i miejsce urodzenia

20 października 1893
Tychy

Data i miejsce śmierci

3 maja 1933
Pszczyna

Przebieg służby
Lata służby

1915–1922

Siły zbrojne

Armia Cesarstwa Niemieckiego
(1915–1918)
Wojsko Polskie
(1919–1922)

Formacja

Polska Organizacja Wojskowa

Jednostki

POW G.Śl. na powiat pszczyński
Pszczyński Pułk Rezerwowy

Stanowiska

zca kmdta powiatowego POW G.Śl. (1919)
szef oddziału operacyjnego (1919)
kmdt posterunku wywiadowczego (1919)
kmdt powiatowy POW G.Śl. (1920–1921)
dca pułku rezerwowego (1921)

Główne wojny i bitwy

powstania śląskie

Późniejsza praca

dyrektor Banku Ludowego w Pszczynie, poseł na Sejm II RP

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości z Mieczami Krzyż Walecznych (1920–1941) Medal Niepodległości Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi I stopnia Gwiazda Górnośląska Odznaka pamiątkowa Polskiej Organizacji Wojskowej
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Pszczyna, Rynek, czerwiec 1922. Podporucznik Stanisław Krzyżowski przemawia z trybuny podczas uroczystości powrotu ziemi pszczyńskiej do Polski
Pszczyna, Rynek, 29 czerwca 1922 (dzień głównej uroczystości powrotu ziemi pszczyńskiej do Polski). Podporucznik Stanisław Krzyżowski wręczył gen. broni Stanisławowi Szeptyckiemu umajony karabin
Pszczyna, restauracja Białasa w Domu Ludowym, 29 czerwca 1922. Stoją w drugim rzędzie w środku od lewej: poseł Wojciech Korfanty, gen. broni Stanisław Szeptycki, ppor. Stanisław Krzyżowski, ks. prałat Jan Kapica, wojewoda śląski Józef Rymer. Siedzą w środku od lewej: starosta katowicki Jan Mildner, starosta pszczyński dr Franciszek Lerch, burmistrz Pszczyny Jan Figna
Pszczyna, Rynek, 28 sierpnia 1922. Marszałek Polski Józef Piłsudski przypina ppor. Stanisławowi Krzyżowskiemu Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari
Stanisław Krzyżowski w Roku Grunwaldzkim (1910)
Stanisław Krzyżowski w armii niemieckiej. Wrocław, 31 stycznia 1915
Stanisław Krzyżowski (pierwszy od prawej) we wrześniu 1919 w Dziedzicach, po akcji inicjującej I powstanie śląskie (w północnej części powiatu pszczyńskiego)
Maria Stryczek z Dziedzic, przyszła żona Stanisława Krzyżowskiego
Dziedzice, 4 maja 1920, wesele Marii i Stanisława Krzyżowskich (siedzą w środku). Na fotografii widać też m.in. prezesa gniazda Sokoła Jana Stryczka, ojca Marii (piąty od prawej w pierwszym rzędzie), Annę Krzyżowską, matkę Stanisława (piąta od lewej w pierwszym rzędzie), Anielę Stryczek, siostrę Marii (czwarta od prawej w pierwszym rzędzie), Stefana Krzyżowskiego, brata Stanisława (drugi od prawej w drugim rzędzie), Martę Krzyżowską, siostrę Stanisława (trzecia od prawej w drugim rzędzie), Pawła Krzyżowskiego, brata Stanisława (trzeci od prawej w trzecim rzędzie), Jana Kędziora z żoną Marią (szósty i siódma od prawej w drugim rzędzie) i ks. Faustyna Herrmanna (czwarty od prawej w trzecim rzędzie)
Stanisław Krzyżowski w 1925 – redaktor „Gazety Śląskiej” i dyrektor Banku Ludowego w Pszczynie
Legitymacja poselska Stanisława Krzyżowskiego
Nekrolog Stanisława Krzyżowskiego
Wspomnieniowy tekst o Stanisławie Krzyżowskim
Opis pogrzebu Stanisława Krzyżowskiego
Grób Stanisława Krzyżowskiego oraz jego żony i syna na cmentarzu Wszystkich Świętych w Pszczynie

Stanisław Krzyżowski (ur. 20 października 1893 w Tychach, zm. 3 maja 1933 w Pszczynie) – podporucznik piechoty Wojska Polskiego, powstaniec śląski, inicjator I powstania śląskiego[1][2][3], komendant Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska na powiat pszczyński w latach 1920–1921, sekretarz powiatowy Polskiego Komitetu Plebiscytowego[4] i Rady Ludowej w Pszczynie[5], współorganizator i czołowy działacz Narodowego Związku Powstańców i Byłych Żołnierzy[4], poseł na Sejm III kadencji, członek Rady Naczelnej Polskiego Stronnictwa Chrześci­jańskiej Demokracji na Górnym Śląsku i w Warszawie[6] oraz bliski współpracownik Wojciecha Korfantego[7], dyrygent, dyrektor banku, redaktor.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Był synem Jana, kolejarza, i Anny z domu Czyba[5][8]. Dom, w którym się wychował, nazywano twierdzą polskości. W czynną walkę o powrót Górnego Śląska do Polski zaangażowani byli wraz z nim jego trzej bracia: Stefan, Franciszek i Paweł oraz siostra Maria[a][9][10][11]. Działalność narodowowyzwoleńczą rozpoczął od zakładania w miejscowościach powiatu pszczyńskiego polskich kółek śpiewaczych. W 1910 był współzałożycielem Towarzystwa Śpiewaczego Harmonia w Tychach, w którym pełnił funkcję prezesa i dyrygenta. Od 1912 prowadził w tej miejscowości również tajne gniazdo Sokoła i równocześnie w Podlesiu, Paprocanach i Wilkowyjach zakładał towarzystwa śpiewacze[12]. W latach 1912–1914 był dyrygentem Towarzystwa Śpiewaczego Lutnia w Pszczynie[13]. W czasach pruskich pracował w różnych przedsiębiorstwach – jako uczeń biurowy, pracownik umysłowy oraz jako księgowy (wieczorowo ukończył szkołę handlową). W styczniu 1915 został powołany do armii niemieckiej, w której, klucząc i wykręcając się od służby[3], w stopniu szeregowego przebył I wojnę światową na froncie zachodnim. Pod koniec listopada 1918 powrócił na Górny Śląsk, po czym reaktywował organizacje śpiewackie i założył legalne już gniazdo Sokoła w Tychach[12]. W styczniu[14] lub lutym[4][12] 1919 wszedł jako zastępca komendanta na powiat pszczyński[15] do kręgów dowódczych Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska, co nastąpiło w Banku Ludowym w Pszczynie, którego był pracownikiem, podczas zebrania, na którym założono tę organizację na ziemi pszczyńskiej[4][5][12][15][16].

W czerwcu 1919 został aresztowany przez Niemców i uwięziony w Raciborzu. Po interwencji kół polskich zwolniono go z więzienia za wysoką kaucją i poddano nadzorowi policyjnemu. Jednak już w lipcu 1919 kierował akcją przejęcia na stacji Tychy niemieckiego wagonu towarowego z bronią i amunicją, a w nocy z 16 na 17 sierpnia 1919 – wybuchem I powstania śląskiego w powiecie pszczyńskim (m.in. jako szef oddziału operacyjnego). Wyróżnił się zdobyciem Tychów i kilkunastu wiosek. Po powstaniu osiadł w Dziedzicach[12], gdzie w latach 1919–1921 znajdowało się wojskowe zaplecze pszczyńskiej organizacji powstańczej[17][18]. 1 września 1919 został w tej miejscowości komendantem Posterunku Wywiadowczego nr 5 Oddziału II Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego[5][19][20]. W 1920 przeprowadził się na stałe do Pszczyny, w której pracował w Banku Ludowym i w której mieszkał aż do śmierci[21]. Od lutego 1920 był komendantem POW G.Śl. na powiat pszczyński i jednocześnie sekretarzem powiatowym Polskiego Komitetu Plebiscytowego. Podczas II powstania śląskiego dowodzone przez niego oddziały w ciągu dwóch dni (20–21 sierpnia 1920) zdołały opanować cały powiat[22]. W 1921 zmobilizował do walk powstańczych ponad 6 tys. mieszkańców ziemi pszczyńskiej[23][b] i na początku maja tego roku wystawił trzy pułki: lotny, liniowy i rezerwowy[24]. W III powstaniu śląskim objął komendę Pszczyńskiego Pułku Rezerwowego i odznaczył się sprawnym zwalczaniem dywersji niemieckiej i zaprowadzaniem polskiej władzy w powiecie. Zdobyte przez jego oddziały ziemie stanowiły jedną trzecią terenów Górnego Śląska włączonych do Polski w 1922 (nie licząc kilku km²)[c][25]. Był także głównym organizatorem straży obywatelskich na ziemi pszczyńskiej. Po likwidacji powstania pełnił od lipca 1921 do czerwca 1922 funkcję sekretarza powiatowego Rady Ludowej w Pszczynie[5][12].

„Za czyny bojowe w trzech powstaniach śląskich odznaczony Orderem Virtuti Militari”[8].

W latach 1922–1924 był zastępcą dyrektora, a w latach 1924–1933 dyrektorem Banku Ludowego w Pszczynie[4]. W 1923 został oficerem rezerwy 4 pułku strzelców podhalańskich w Cieszynie. 20 kwietnia 1926 przy jego głównym współudziale zostało założone pszczyńskie koło Związku Oficerów Rezerwy RP[26]. W latach 1924–1926 był redaktorem „Gazety Śląskiej”[27], na której łamach publikował pod pseudonimem Stanisław Lech[d][28]. Ponadto współpracował z „Polonią”[e], a także z „Głosem Pszczyńskim”[29]. Stanisław Krzyżowski napisał i wydał książeczkę pt. Rozmyślania w czterdziestą rocznicę encykliki „Rerum novarum”, wydanej 15 maja 1891 r. przez papieża Leona XIII, Pszczyna 1931. Był również autorem rękopisu pt. Pamiętniki powstań śląskich 1919 i 1920[30][f][31], który zaginął po wypożyczeniu go przez niego Janowi Ludydze-Laskowskiemu[32]. Od wczesnych lat 20. organizował szeregi byłych powstańców śląskich i brał czynny udział w ruchu politycznym Chrześcijańskiego Zjednoczenia Ludowego[g], a później Polskiego Stronnictwa Chrześci­jańskiej Demokracji, tworząc liczne koła chadeckie i kombatanckie (Związku b. Powstańców[33], Związku Powstańców Śląskich[34], Związku b. Powstańców i Żołnierzy[35], Narodowego Związku Powstańców i b. Żołnierzy, Związku Powstańców i b. Żołnierzy)[16]. Wszedł do Rady Naczelnej i Zarządu Głównego[36] PSChD na Górnym Śląsku[37]. W latach 20. piastował w Pszczynie funkcję członka Magistratu[38], a w 1930 był radnym tego miasta[36] i został posłem do Sejmu RP z listy Katolickiego Bloku Ludowego[4], po czym wybrano go na członka Rady Naczelnej PSChD w Warszawie.

4 maja 1920 ożenił się w Dziedzicach z Marią Stryczek (ur. 15 lutego 1894 w Dziedzicach, zm. 29 maja 1983 w Pszczynie), z którą zamieszkał na stałe w Pszczynie i z którą miał troje dzieci: Tadeusza (ur. 23 grudnia 1922 w Pszczynie, zm. 7 lipca 2012 w Bloomfield Hills), Mariana (ur. 2 czerwca 1925 w Pszczynie, zm. 13 grudnia 1997 w Pszczynie) i Teresę (ur. 17 czerwca 1931 w Pszczynie, zm. 31 grudnia 1997 w Tijuanie)[2][5][39][40][41][42][43][44][45]. Jego synowie działali m.in. w powojennym podziemiu antykomunistycznym w Dziedzicach i Pszczynie[46] i byli żołnierzami VII Śląskiego Okręgu Narodowych Sił Zbrojnych (ugrupowania „Bartka”)[46][47].

Awanse[edytuj | edytuj kod]

Według informacji prasowej z 1925 był porucznikiem rezerwy[49].

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

Ulica Stanisława Krzyżowskiego w Pszczynie

Imieniem Stanisława Krzyżowskiego nazwano ulicę w Pszczynie.

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ W Tychach jest ulica Rodzeństwa Krzyżowskich. Między innymi w ten sposób upamiętniono w tym mieście ich patriotyczną działalność. Patrz: „Krzyżowscy z Tychów. Portret niezwykłej rodziny” – nowa wystawa w Muzeum Miejskim w Tychach [dostęp 3 maja 2017].
  2. ↑ Do ówczesnego powiatu pszczyńskiego wchodziły obecne powiaty: pszczyński, mikołowski, bieruńsko-lędziński, dzisiejsze miasto Tychy, a także aktualne zachodnio-południowe dzielnice Katowic, będące wtedy osobnymi miejscowościami o nazwach: Ligota, Panewnik, Piotrowice, Ochojec, Kostuchna, Emanuelssegen, Podlesie i Zarzecze (Podręcznik powiatu pszczyńskiego (wojew. śląskie). Styczeń 1933 r., Wydział Powiatowy w Pszczynie, Pszczyna 1933, s. 14–18, 146).
  3. ↑ Halina Nocoń w książce pt. Inteligencja polska w powiecie pszczyńskim w latach 1922–1939 (Pszczyna 2005) na s. 8 podaje, że włączony do Polski powiat pszczyński miał w 1922 powierzchnię 1065 km². Z kolei w Encyklopedii Powstań Śląskich (Opole 1982) czytamy na s. 409, że włączone do Polski w 1922 tereny Górnego Śląska liczyły 3214 km².
  4. ↑ Mikrofilmy z dwudziestoma kilkoma egzemplarzami „Gazety Śląskiej” są w Bibliotece Śląskiej – jest w nich dużo artykułów Stanisława Krzyżowskiego, który w stopce redakcyjnej figuruje jako por. rez. (porucznik rezerwy).
  5. ↑ Polonia, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2019-05-03].
  6. ↑ Franciszek Szymiczek w Polskim Słowniku Biograficznym nie tylko napisał o tym rękopisie, ale też podał informację, że w książce Jana Ludygi-Laskowskiego z 1925 pt. Materiały do historii powstań g.śląskich. T. I: 1919–1920 jest on wymieniony w wykazie piśmiennictwa.
  7. ↑ Chrześcijańskie Zjednoczenie Ludowe, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2017-04-11].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Mój dziadek był powstańcem, red. Maciej Kluss, oprac. Sylwia Smolarek-Grzegorczyk, Wydawnictwo Muzeum Zamkowego w Pszczynie, Pszczyna 2022, s. 19–20.
  2. ↑ a b c d e Sylwia Smolarek-Grzegorczyk, Mój dziadek był powstańcem – Stanisław Krzyżowski, Muzeum Zamkowe w Pszczynie [dostęp 7 stycznia 2024].
  3. ↑ a b Edmund Jakubowski, Z papierów Jana Kędziora z Katowic, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Katowicach”, nr 32, Prace Historyczne, nr 2, Katowice 1967, s. 257.
  4. ↑ a b c d e f g h Encyklopedia Powstań Śląskich, red. Franciszek Hawranek (i in.), Opole 1982, s. 260.
  5. ↑ a b c d e f g h Posłowie i senatorowie Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1939, słownik biograficzny, t. III (K–Ł), oprac. Piotr Majewski, red. nauk. Grzegorz Mazur, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2005, s. 255.
  6. ↑ „Polonia” z 1933, nr 3077, s. 1, 3.
  7. ↑ Halina Nocoń, Inteligencja polska w powiecie pszczyńskim w latach 1922–1939, Pszczyna 2005, s. 270.
  8. ↑ a b c d e f Polak (red.) 1993 ↓, s. 105.
  9. ↑ Halina Nocoń, op. cit., s. 179.
  10. ↑ Józef Grzegorzek, Pierwsze powstanie śląskie 1919 roku w zarysie, Katowice 1935, s. 173–175.
  11. ↑ Słownik biograficzny ziemi pszczyńskiej, red. Alojzy Lysko (i in.), Pszczyna 1995, s. 145–149.
  12. ↑ a b c d e f Franciszek Szymiczek, Stanisław Krzyżowski, w: Polski Słownik Biograficzny, t. XV, Wrocław–Warszawa–Kraków 1970, s. 627.
  13. ↑ Barbara Solarska, Sto lat ze śpiewem. „Lutnia” 1907–2007, Pszczyna 2007, s. 106.
  14. ↑ Józef Grzegorzek, op. cit., s. 40.
  15. ↑ a b Edmund Jakubowski, op. cit., s. 256.
  16. ↑ a b „Polonia”, op. cit., s. 3.
  17. ↑ Erwin Woźniak, Rola Czechowic-Dziedzic w I Powstaniu Śląskim, Towarzystwo Przyjaciół Czechowic-Dziedzic [dostęp 5 sierpnia 2017].
  18. ↑ Erwin Woźniak, Powstańcze Dziedzice, Towarzystwo Przyjaciół Czechowic-Dziedzic [dostęp 5 sierpnia 2017].
  19. ↑ Edward Długajczyk, Wywiad polski na Górnym Śląsku 1919–1922, Katowice 2001, s. 67.
  20. ↑ Danuta Poźniakowska-Hanak, Oddział II Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego 1919–1921, biuletyn Centralnego Archiwum Wojskowego, s. 8. caw.wp.mil.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-06)]. [dostęp 3 maja 2019].
  21. ↑ Małgorzata Tomczykiewicz, Przyczynek do historii Banku Ludowego w Pszczynie, „Głos Pszczyński” z 2012, nr 4, s. 15.
  22. ↑ Jan Ludyga-Laskowski, Zarys historii trzech powstań śląskich 1919–1920–1921, Warszawa–Wrocław 1973, s. 174–175.
  23. ↑ Słownik biograficzny ziemi pszczyńskiej, op. cit., s. 150.
  24. ↑ Ludwik Musioł, Pszczyna. Monografia historyczna, Katowice 1936, s. 476.
  25. ↑ W masztalni w Stajniach Książęcych został przygotowany specjalny pokaz pamiątek związanych z wybitnym śląskim powstańcem Stanisławem Krzyżowskim, Muzeum Zamkowe w Pszczynie [dostęp 13 października 2023].
  26. ↑ Ludwik Musioł, op. cit., s. 488.
  27. ↑ Edward Długajczyk, Oblicze polityczne i własnościowe prasy polskiej w województwie śląskim 1922–1939, Katowice 1990, s. 82, 86, 87.
  28. ↑ Edward Długajczyk, op. cit., s. 87.
  29. ↑ Edward Długajczyk, op. cit., s. 224.
  30. ↑ a b c d Franciszek Szymiczek, op. cit., s. 628.
  31. ↑ Posłowie i senatorowie Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1939, słownik biograficzny, t. III (K–Ł), oprac. Piotr Majewski, red. nauk. Grzegorz Mazur, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2005, s. 256.
  32. ↑ Edward Długajczyk, Pierwsze powstanie śląskie 1919 roku i powstańcy z Nowego Bierunia i okolicy, „Szkice Archiwalno-Historyczne”, nr 18, Archiwum Państwowe w Katowicach, 2021, s. 88. [dostęp 6 stycznia 2024].
  33. ↑ Józef Piernikarczyk, Ilustrowana księga pamiątkowa Górnego Śląska, Katowice 1923, s. 85.
  34. ↑ „Goniec Śląski” z 1923, nr 177, s. 3.
  35. ↑ „Polak” z 1926, nr 117, s. 1.
  36. ↑ a b „Polonia” z 1930, nr 2166, s. 1.
  37. ↑ „Nowy Kurier” z 1930, nr 226, s. 2.
  38. ↑ Danuta Musioł, Bezrobocie w Pszczynie w latach 1922–1939, „Szkice Archiwalno-Historyczne”, nr 13, Archiwum Państwowe w Katowicach, 2016, s. 138. [dostęp 13 stycznia 2024].
  39. ↑ Zmarł pszczynianin inż. Tadeusz Adam Krzyżowski, „Głos Pszczyński” z 2012, nr 11, s. 15.
  40. ↑ „Wiadomości Parafialne” parafii Wszystkich Świętych w Pszczynie z 1997, nr 41, s. 4.
  41. ↑ Blog Adama Krzyżowskiego [dostęp 2 marca 2024].
  42. ↑ Poświadczenie obywatelstwa Tadeusza Krzyżowskiego [dostęp 2 marca 2024].
  43. ↑ Poświadczenie obywatelstwa Mariana Krzyżowskiego [dostęp 2 marca 2024].
  44. ↑ Legitymacja PTTK Teresy Krzyżowskiej [dostęp 2 marca 2024].
  45. ↑ Postanowienie sądu dotyczące sprostowania dokumentu urodzenia Teresy Krzyżowskiej [dostęp 2 marca 2024].
  46. ↑ a b Obóz narodowy w obliczu dwóch totalitaryzmów, red. Rafał Sierchuła (i in.), Warszawa 2010, s. 159.
  47. ↑ Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach – 03/1400, Akta kontrolno-śledcze Mariana Krzyżowskiego: Protokół przesłuchania Mariana Krzyżowskiego, Katowice, 8 kwietnia 1947, s. 1–2.
  48. ↑ Dziennik Personalny M.S.Wojsk., nr 12 z 26 października 1933.
  49. ↑ „Gazeta Śląska” z 1925, nr 32, s. 3.
  50. ↑ Monitor Polski, nr 178 z 1937.
  51. ↑ a b c Mój dziadek był powstańcem, op. cit., s. 35.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Edward Długajczyk, Oblicze polityczne i własnościowe prasy polskiej w województwie śląskim 1922–1939, Katowice 1990.
  • Halina Nocoń, Inteligencja polska w powiecie pszczyńskim w latach 1922–1939, Pszczyna 2005.
  • Bogusław Polak (red.): Kawalerowie Virtuti Militari 1792 – 1945. T. 2/2. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Koszalinie, 1993. ISBN 83-900510-0-1.
  • Barbara Solarska, Sto lat ze śpiewem. „Lutnia” 1907–2007, Pszczyna 2007.
  • Franciszek Szymiczek, Stanisław Krzyżowski, w: Polski Słownik Biograficzny, t. XV, Wrocław–Warszawa–Kraków 1970.
  • Encyklopedia Powstań Śląskich, red. Franciszek Hawranek (i in.), Opole 1982.
  • Mój dziadek był powstańcem, red. Maciej Kluss, oprac. Sylwia Smolarek-Grzegorczyk, Wydawnictwo Muzeum Zamkowego w Pszczynie, Pszczyna 2022, ISBN 978-83-60645-48-2.
  • Obóz narodowy w obliczu dwóch totalitaryzmów, red. Rafał Sierchuła (i in.), Warszawa 2010.
  • Posłowie i senatorowie Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1939, słownik biograficzny, t. III (K–Ł), oprac. Piotr Majewski, red. nauk. Grzegorz Mazur, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2005.
  • „Gazeta Śląska” z 1925, nr 32.
  • „Polonia” z 1930, nr 2166.
  • „Polonia” z 1933, nr 3077.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Publikacje archiwalne[edytuj | edytuj kod]

Stanisław Krzyżowski, W obronie godności człowieka
Stanisław Krzyżowski, Rozmyślania w czterdziestą rocznicę encykliki „Rerum novarum”, wydanej 15 maja 1891 r. przez papieża Leona XIII
Stanisław Krzyżowski, Rozmyślania w czterdziestą rocznicę encykliki „Rerum novarum”, wydanej 15 maja 1891 r. przez papieża Leona XIII
Stanisław Krzyżowski, Rozmyślania w czterdziestą rocznicę encykliki „Rerum novarum”, wydanej 15 maja 1891 r. przez papieża Leona XIII
Stanisław Krzyżowski, Rozmyślania w czterdziestą rocznicę encykliki „Rerum novarum”, wydanej 15 maja 1891 r. przez papieża Leona XIII
Stanisław Krzyżowski, Rozmyślania w czterdziestą rocznicę encykliki „Rerum novarum”, wydanej 15 maja 1891 r. przez papieża Leona XIII
Stanisław Krzyżowski, Rozmyślania w czterdziestą rocznicę encykliki „Rerum novarum”, wydanej 15 maja 1891 r. przez papieża Leona XIII
Stanisław Krzyżowski, Rozmyślania w czterdziestą rocznicę encykliki „Rerum novarum”, wydanej 15 maja 1891 r. przez papieża Leona XIII
Stanisław Krzyżowski, Rozmyślania w czterdziestą rocznicę encykliki „Rerum novarum”, wydanej 15 maja 1891 r. przez papieża Leona XIII
Stanisław Krzyżowski, Rozmyślania w czterdziestą rocznicę encykliki „Rerum novarum”, wydanej 15 maja 1891 r. przez papieża Leona XIII
Stanisław Krzyżowski, Rozmyślania w czterdziestą rocznicę encykliki „Rerum novarum”, wydanej 15 maja 1891 r. przez papieża Leona XIII
Stanisław Krzyżowski, Rozmyślania w czterdziestą rocznicę encykliki „Rerum novarum”, wydanej 15 maja 1891 r. przez papieża Leona XIII
Stanisław Krzyżowski, Rozmyślania w czterdziestą rocznicę encykliki „Rerum novarum”, wydanej 15 maja 1891 r. przez papieża Leona XIII
Stanisław Krzyżowski, Rozmyślania w czterdziestą rocznicę encykliki „Rerum novarum”, wydanej 15 maja 1891 r. przez papieża Leona XIII
Stanisław Krzyżowski, Rozmyślania w czterdziestą rocznicę encykliki „Rerum novarum”, wydanej 15 maja 1891 r. przez papieża Leona XIII
Stanisław Krzyżowski, Rozmyślania w czterdziestą rocznicę encykliki „Rerum novarum”, wydanej 15 maja 1891 r. przez papieża Leona XIII
Stanisław Krzyżowski, Rozmyślania w czterdziestą rocznicę encykliki „Rerum novarum”, wydanej 15 maja 1891 r. przez papieża Leona XIII
Stanisław Krzyżowski, Rozmyślania w czterdziestą rocznicę encykliki „Rerum novarum”, wydanej 15 maja 1891 r. przez papieża Leona XIII
Stanisław Krzyżowski, Rozmyślania w czterdziestą rocznicę encykliki „Rerum novarum”, wydanej 15 maja 1891 r. przez papieża Leona XIII
Stanisław Krzyżowski, Rozmyślania w czterdziestą rocznicę encykliki „Rerum novarum”, wydanej 15 maja 1891 r. przez papieża Leona XIII
Stanisław Krzyżowski, Rozmyślania w czterdziestą rocznicę encykliki „Rerum novarum”, wydanej 15 maja 1891 r. przez papieża Leona XIII
Stanisław Krzyżowski, Rozmyślania w czterdziestą rocznicę encykliki „Rerum novarum”, wydanej 15 maja 1891 r. przez papieża Leona XIII
Stanisław Krzyżowski, Rozmyślania w czterdziestą rocznicę encykliki „Rerum novarum”, wydanej 15 maja 1891 r. przez papieża Leona XIII
Stanisław Krzyżowski, Rozmyślania w czterdziestą rocznicę encykliki „Rerum novarum”, wydanej 15 maja 1891 r. przez papieża Leona XIII
Stanisław Krzyżowski, Rozmyślania w czterdziestą rocznicę encykliki „Rerum novarum”, wydanej 15 maja 1891 r. przez papieża Leona XIII
Stanisław Krzyżowski, Rozmyślania w czterdziestą rocznicę encykliki „Rerum novarum”, wydanej 15 maja 1891 r. przez papieża Leona XIII
Stanisław Krzyżowski, Rozmyślania w czterdziestą rocznicę encykliki „Rerum novarum”, wydanej 15 maja 1891 r. przez papieża Leona XIII
Stanisław Krzyżowski, Rozmyślania w czterdziestą rocznicę encykliki „Rerum novarum”, wydanej 15 maja 1891 r. przez papieża Leona XIII
Stanisław Krzyżowski, Rozmyślania w czterdziestą rocznicę encykliki „Rerum novarum”, wydanej 15 maja 1891 r. przez papieża Leona XIII
Stanisław Krzyżowski, Rozmyślania w czterdziestą rocznicę encykliki „Rerum novarum”, wydanej 15 maja 1891 r. przez papieża Leona XIII
Stanisław Krzyżowski, Rozmyślania w czterdziestą rocznicę encykliki „Rerum novarum”, wydanej 15 maja 1891 r. przez papieża Leona XIII
Stanisław Krzyżowski, Rozmyślania w czterdziestą rocznicę encykliki „Rerum novarum”, wydanej 15 maja 1891 r. przez papieża Leona XIII
Stanisław Krzyżowski, Rozmyślania w czterdziestą rocznicę encykliki „Rerum novarum”, wydanej 15 maja 1891 r. przez papieża Leona XIII
Stanisław Krzyżowski, Odpowiedź oszczercom
Stanisław Krzyżowski, W rocznicę pierwszego powstania śląskiego
Stanisław Krzyżowski, W rocznicę pierwszego powstania śląskiego
Stanisław Krzyżowski, Słowa prawdy o ZOKZ
Stanisław Krzyżowski, Słowa prawdy o ZOKZ
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stanisław_Krzyżowski&oldid=73158209”