Stanisław Penczek
 Stanisław Penczek (2010) | |
| Data i miejsce urodzenia | 24 stycznia 1934 Warszawa |
|---|---|
| Profesor nauk chemicznych | |
| Specjalność: chemia organiczna, chemia polimerów | |
| Alma Mater | Instytut Technologiczny w Leningradzie |
| Doktorat | 1963 |
| Habilitacja | 1970 |
| Profesura | 1977 |
| Polska Akademia Nauk / Umiejętności | |
| Status PAN | członek rzeczywisty |
| Status PAU | członek korespondent |
| Funkcja Jednostka PAN | Wiceprzewodn. (2003-2007) Komitet Chemii |
| Doktor honoris causa Université Pierre et Marie Curie, Paryż – 2002 Rosyjska Akademia Nauk – 2004 | |
| Praca naukowa | |
| Jednostka | Centrum Badań Molekularnych i Makromolekularnych PAN |
| Kierownik | |
| Zakład | Chemii Polimerów CBMiM PAN |
| Okres spraw. | 1974–2005 |
| Odznaczenia | |
   
| |
Stanisław Penczek (ur. 24 stycznia 1934 w Warszawie) – polski chemik specjalizujący się w chemii polimerów oraz w chemii organicznej, profesor nauk chemicznych[1][2], członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Ukończył LX Liceum Ogólnokształcące im. Wojciecha Górskiego w Warszawie[3]. Wysokie oceny dały mu indeks na studia bez egzaminów[3]. Podjął studia chemiczne w Instytucie Technologicznym w Leningradzie (obecnie Państwowy Uniwersytet Politechniczny w Sankt Petersburgu). Promotorem jego obronionej w 1963 roku pracy magisterskiej był Aleksiej van Sheidt, rosyjski chemik holenderskiego pochodzenia[4]. Po studiach rozpoczął pracę w Instytucie Tworzyw Sztucznych[3]. Doktorat uzyskał pod kierunkiem van Scheidta w Instytucie Związków Wielkocząsteczkowych Akademii Nauk ZSRR[3]. Na przełomie lat 1968/1969 na zaproszenie prof. Mariana Kryszewskiego przyjął pracę w łódzkim zakładzie, który został później przekształcony w Zakład Chemii Polimerów Centrum Badań Molekularnych i Makromolekularnych PAN[3]. W dwa lata później uzyskał habilitację, natomiast w roku 1977 – profesurę[4][3]. Profesor Penczek w latach 1974–2004 kierował pracami badawczymi zespołu naukowców z tegoż Zakładu[3]. W latach 1992–2002 wykładał na Uniwersytecie Piotra i Marii Curie w Paryżu[3]. Prowadził także zajęcia z zaawansowanej chemii polimerów w Królewskim Instytucie Technologii w Sztokholmie, a także na Uniwersytecie Jagiellońskim[3].
Członek korespondent PAN od 1998 roku, członek Polskiego Towarzystwa Chemicznego, w latach 1997–1999 przewodniczący Europejskiej Federacji Polimerów, w roku 2000 przewodniczył Światowemu Kongresowi Polimerów, od 2005 roku członek Zarządu Międzynarodowej Unii Chemii Czystej i Stosowanej (IUPAC), członek Niemieckiej–Północnoreńskiej Akademii Nauk od 2006, członek honorowy Izraelskiego Towarzystwa Chemicznego od 2010, członek korespondent Polskiej Akademii Umiejętności od 2012 roku[1][3][5].
Jest autorem ponad 300 prac naukowych oraz dwóch monografii[1][5]. Był cytowany ponad 6 tysięcy razy[1]. Pełnił funkcję redaktora wielu chemicznych pism naukowych, m.in. „e-Polymers”, „Biomacromolecules”, „Central European Journal of Chemistry” oraz „Current Organic Chemistry”[1][6]. Przemawiał na 91 konferencjach międzynarodowych[6]. Profesor Penczek zajmował się głównie badaniami podstawowymi, choć niektóre spośród jego wyników zostały wdrożone w przemyśle chemicznym[3]. Wypromował dwunastu doktorów, m.in. Krzysztofa Matyjaszewskiego[3][4].
Osiągnięcia[edytuj | edytuj kod]
Profesor Penczek odkrył w 1976 roku występowanie równowagi pomiędzy kowalencyjnymi i jonowymi aktywnymi centrami w polimeryzacji i opracował schemat kinetyczny polimeryzacji z odwracalną dezaktywacją aktywnych centrów[6]. Jako pierwszy w chemii polimerów zastosował metody skoku temperatury do zbadania kinetyki przemiany makroestrów i makropar jonów[6]. Sformułował ogólną teorię przeniesienia łańcucha kinetycznego z rozerwaniem łańcucha materialnego i opracował metody wyznaczania współczynnika selektywności (stosunek stałych szybkości) w funkcji budowy aktywnych centrów. Jako pierwszy zastosował w chemii polimerów metody dynamicznego rezonansu jądrowego do badania szybko zachodzących reakcji chemicznych[6].
Wyróżnienia[edytuj | edytuj kod]
- 1974 – Złoty Krzyż Zasługi[4]
- 1983 – Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski[4]
- 1993 – Medal Osobisty Francuskiej Akademii Nauk[4]
- 1996 – Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski[4][7]
- 1998 – Chevalier dans l'ordre des Palmes Académiques[5]
- 2002 – doktorat honoris causa Uniwersytetu Piotra i Marii Curie w Paryżu[4]
- 2004 – doktorat honoris causa Rosyjskiej Akademii Nauk[4]
- 2005 – Medal im. J. Śniadeckiego Polskiego Towarzystwa Chemicznego[4]
- 2015 – Nagroda Fundacji na rzecz Nauki Polskiej[8]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e „Polimery”, nr 10/2012, za: Prof. Stanisław Penczek Członkiem Korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności
- ↑ Stanisław Penczek, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [online] [dostęp 2014-01-02].
- ↑ a b c d e f g h i j k l Paweł Patora: Stanisław Penczek - profesor zauroczony wielkimi cząsteczkami (pol.). dzienniklodzki.pl, 2013-01-19. [dostęp 2014-01-02].
- ↑ a b c d e f g h i j PENCZEK, Stanisław, Instytucja Naukowa PAN [dostęp 2014-01-02] [zarchiwizowane z adresu 2014-01-02].
- ↑ a b c Profesor dr hab. Stanisław Penczek (pol.). ptchem.lodz.pl. [dostęp 2014-01-02].
- ↑ a b c d e Stanisław Penczek, Professor, Centrum Badań Molekularnych i Makromolekularnych PAN [dostęp 2014-01-02] [zarchiwizowane z adresu 2012-10-11] (ang.).
- ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 26 listopada 1996 r. o nadaniu orderów (M.P. z 1997 r. nr 12, poz. 103).
- ↑ Penczek, Rzążewski i Jedlicki laureatami „polskich Nobli”, Wyborcza.pl, 30 października 2015 [dostęp 2015-10-30] [zarchiwizowane z adresu 2015-10-30].
- Członkowie rzeczywiści PAN
- Członkowie Polskiej Akademii Umiejętności
- Polscy doktorzy honoris causa uczelni w Rosji
- Polscy chemicy
- Polscy doktorzy honoris causa uczelni we Francji
- Urodzeni w 1934
- Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi (1944–1989)
- Odznaczeni Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1944–1989)
- Odznaczeni Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (III Rzeczpospolita)
- Laureaci Nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej – nauki chemiczne i o materiałach
- Nagrodzeni Medalem Jędrzeja Śniadeckiego