Stanisław Rembek

Stanisław Rembek

Stanisław Rembek (ok. 1930)
Data i miejsce urodzenia	6 lipca 1901 Łódź
Data i miejsce śmierci	21 marzec 1985 Warszawa
Alma Mater	Uniwersytet Warszawski
Dziedzina sztuki	literatura piękna
Gatunek	powieść
Ważne dzieła
Nagan W polu Wyrok na Franciszka Kłosa

Stanisław Edmund Rembek (ur. 6 lipca 1901 w Łodzi, zm. 21 marca 1985 w Warszawie, urodzony jako Ehrenberg) – polski pisarz, nauczyciel, działacz konspiracyjny, tłumacz, żołnierz Armii Krajowej.

Życiorys

Stanisław Rembek urodził się w Łodzi 6 lipca 1901 roku. Ojcem był kierownik robót budowlanych Edmund Ehrenberg, matką Kazimiera z Osmanowiczów. Rodzina mieszkała wówczas w Łasku. W 1909 roku Ehrenbergowie przeprowadzili się do Piotrkowa Trybunalskiego, gdzie Stanisław uczęszczał najpierw do gimnazjum rosyjskiego, a następnie do Gimnazjum im. Henryka Dąbrowskiego. Był aktywnym harcerzem, redagował szkolną gazetę „Razem”. Od końca 1914 zaczął prowadzić dziennik. W 1918 wstąpił do tajnej Polskiej Organizacji Wojskowej. W 1919 przerwał naukę i wstąpił jako ochotnik do Wojska Polskiego. Został kanonierem w 1. Baterii 10. Kaniowskiego Pułku Artylerii Lekkiej. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Do rezerwy przeszedł 17 stycznia 1921 roku Uczestnik wojny obronnej 1939. W czerwcu 1921 zdał maturę w Gimnazjum im. Bolesława Chrobrego w Piotrkowie Trybunalskim.

Z wykształcenia historyk, absolwent Uniwersytetu Warszawskiego. Studiował również dziennikarstwo w Szkole Nauk Politycznych w Warszawie. W 1921 roku wstąpił do Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej. Debiutował na łamach pisma „Ognisko” w 1922 roku. Najpierw w marcu ukazał się jego artykuł Duch wolności w konstytucji 17 marca 1921 r., następnie powieść młodzieżowa w odcinkach Ekspedycja karna. Podjął też współpracę z „Kurierem Gnieźnieńskim”, na którego łamach ukazały się opowiadania Pytanie i Dojrzałe kłosy. Od 1923 współpracował z dziennikiem PPS „Robotnik”. Został członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich, poznał też pisarzy zrzeszonych w PEN Clubie.

W latach 1924–1938 był nauczycielem polonistą, najpierw w gimnazjum żeńskim w Radomiu, potem w Szkole Handlowej w Piotrkowie Trybunalskim. Mieszkał też i uczył w Łęczycy i Równem na Wołyniu. W 1928 roku odbył podróż po Europie. Przebywał w Czechosłowacji, Austrii, Włoszech i Francji. Był zatrudniony jako kreślarz w biurze budowlanym w Algierii. Przyjaźnił się z zoologiem Augustem Dehnelem i jego żoną. W 1932 ukończył w Zambrowie kurs oficerski w stopniu podporucznika. W 1935 ożenił się z Marią z Dalewskich Dehnelową.

We wrześniu 1939 roku brał udział w obronie Warszawy. Czas okupacji spędził w Grodzisku Mazowieckim przy ul. Plantowej, a wnikliwe opisy codziennego życia tamtych lat zawarł w wydanym pośmiertnie Dzienniku okupacyjnym. W konspiracji uczestniczył w tajnym nauczaniu. Był związany z Polskimi Socjalistami, ukrywał Żydów, został członkiem Armii Krajowej.

W 1949 na łamach Biblioteki Rolnika Polskiego ukazały się Opowiadania Nikołaja Gogola w przekładzie Rembeka. W 1958 roku pisarz został członkiem PEN-Clubu. Po wojnie okresowo jego twórczość była objęta zakazem publikacji, m.in. w okresie stalinowskim. Wówczas to żyjącemu w biedzie pisarzowi pomógł Bolesław Piasecki, który też spowodował w 1956 roku druk w Instytucie Wydawniczym PAX zbioru opowiadań Ballada o wzgardliwym wisielcu oraz dwie gawędy styczniowe. Dzieło to zawiera dedykację: „Bolesławowi Piaseckiemu jako ubogi dowód pamięci o wytrwałej pomocy okazanej w najcięższej epoce życia poświęcam”. Pochowany został na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 297-3-25).

Publikacje

Powieści

• Nagan (wyd. 1928, 1990)
• W polu (wyd. 1937, 1958 (emigracyjne), 1983, 1993, 1996)
• Wyrok na Franciszka Kłosa (wyd. 1947, 1956, 1977, 2000)
• Ballada o wzgardliwym wisielcu oraz dwie gawędy styczniowe (wyd. 1956, 1971, 1977, 2001, 2009, 2012)
• Przemoc i szabla (wyd. 2001)
• Cygaro Churchilla (wyd. 2004)

Dzienniki

• Dzienniki. Rok 1920 i okolice (Oficyna Wydawnicza „Agawa”, Warszawa 1997, ISBN 83-85571-09-4)
• Dziennik okupacyjny (wyd. 2000)

Życie prywatne

Był żonaty z Marią z domu Dalewską, córką Adolfa Dalewskiego. Miał dwie córki: Zdzisławę i Marutę. Pasierbicą pisarza jest Maria Magdalena Stępniewska, która przygotowała do druku dwa jego pośmiertnie wydane dzienniki.

Upamiętnienie

Postać pisarza została ukazana w filmie dokumentalnym Jana Sosińskiego „Rembek”, wyprodukowanym w 1993.

Ulice Stanisława Rembeka znajdują się w Piotrkowie Trybunalskim i Grodzisku Mazowieckim.

Ekranizacje

Na podstawie powieści Wyrok na Franciszka Kłosa Andrzej Wajda nakręcił film pod tym samym tytułem. Juliusz Machulski na motywach opowiadań Przekazana sztafeta oraz Igła wojewody zrealizował film Szwadron.

Nagrody

• 1938 – nagroda Fundacji im. Franciszka Salezego Lewentala,
• 1938 – nagroda miasta Kalisza im. Adama Asnyka,
• 1945 – nagroda Ministerstwa Kultury i Sztuki.

Linki zewnętrzne

• Wystawa