Antoni Więckowski

Antoni Stanisław Więckowski
	; Tablica pamiątkowa na kamienicy przy ul. S. Więckowskiego 1 w Łodzi
	pułkownik lekarz
Data i miejsce urodzenia	12 czerwca 1882 ; Barchów, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	31 grudnia 1942 ; Auschwitz-Birkenau, Generalne Gubernatorstwo, III Rzesza
	Przebieg służby
Lata służby	1915–1935
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier; Wojsko Polskie
Formacja	Legiony Polskie
Jednostki	4 Szpital Okręgowy; Dowództwo Okręgu Korpusu Nr IV
Stanowiska	komendant szpitala; szef sanitarny
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa; wojna polsko-bolszewicka; II wojna światowa
	Odznaczenia

Antoni Stanisław Więckowski^[a] (ur. 12 czerwca 1882 w Barchowie, zm. 31 grudnia 1942 w Auschwitz-Birkenau) – pułkownik lekarz Wojska Polskiego, polityk, działacz społeczny i niepodległościowy związany z Łodzią.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 12 czerwca 1882 w Barchowie jako syn Konstantego^[1]. W 1905 rozpoczął działalność społeczną, wstępując do Polskiej Partii Socjalistycznej. W 1914, po wkroczeniu Legionów Polskich do Łodzi, współpracował przy wydawaniu „Łodzianina”, organu prasowego PPS^[2]. Od 1915 służył w Legionach jako lekarz adiutant Józefa Piłsudskiego^[3].

W listopadzie 1918 został komendantem Szpitala Okręgowego w Łodzi. Równocześnie sprawował funkcję naczelnego lekarza VI Okręgu Wojskowego, naczelnego lekarza załogi miasta Łodzi i naczelnego lekarza 28 Pułku Piechoty „Dzieci Łódzkich”. W maju 1919 objął obowiązki komendanta Szpitala Polowego Nr 402 i w następnym miesiącu wyjechał na front^[4]. Po zakończeniu wojny z bolszewikami kierował pracą Wydziału Superrewizyjno-Inwalidzkiego w Szefostwie Sanitarnym Dowództwa Okręgu Korpusu Nr IV w Łodzi. W 1921 był jednym z inicjatorów utworzenia Społecznego Polskiego Gimnazjum Męskiego w Łodzi^[5] oraz jednym z założycieli Ligi Obrony Praw Człowieka i Obywatela w Łodzi. W czerwcu 1930 został przesunięty w 4 Szpitalu Okręgowym w Łodzi ze stanowiska starszego ordynatora na stanowisko komendanta szpitala^[6]. W czerwcu 1934 został przeniesiony do Dowództwa Okręgu Korpusu Nr IV na stanowisko szefa sanitarnego^[7]. 30 listopada 1935 został przeniesiony w stan spoczynku.

W latach 1935–1939 był naczelnym lekarzem Ubezpieczalni Społecznej. Pełnił też funkcję ordynatora w oddziale Szpitala dla Psychicznie i Nerwowo Chorych „Kochanówka”. W 1937 zaczął organizować kluby terenowe, a w 1939 był współzałożycielem Stronnictwa Demokratycznego, którego został prezesem w 1940. W czasie okupacji niemieckiej był redaktorem prasy podziemnej Armii Krajowej. Wiosną 1942 został aresztowany, osadzony na Pawiaku w Warszawie, a następnie wywieziony do niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz, gdzie został stracony.

Ukończył również studia filozoficzne i był wykładowcą historii starożytnej na Wolnej Wszechnicy Polskiej w Łodzi. Jest autorem monografii pt. Julian Apostata jako administrator i prawodawca (Warszawa, 1930 i 1937).

Jego symboliczny grób znajduje się na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 31 wprost-5-25)^[8].

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie, 5 stycznia 1948)^[9]
Order Krzyża Grunwaldu III klasy (pośmiertnie, 11 lipca 1946)^[10]
Krzyż Niepodległości (6 czerwca 1931)^[11]
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1928)^[12]
Krzyż Walecznych (czterokrotnie „za czyny męstwa i odwagi wykazane w bojach toczonych w latach 1918–1921”)
Złoty Krzyż Zasługi (16 marca 1928)^[13]
Odznaka Honorowa Polskiego Czerwonego Krzyża II stopnia (1935)^[14]

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

Po II wojnie światowej jego imieniem nazwano ulicę Śródmiejską w Łodzi. Ulice jego imienia znajdują się również we Wrocławiu, na Przedmieściu Oławskim^[15], oraz w centrum Szczecina.

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Właściwa kolejność imion płk. Więckowskiego to Antoni Stanisław, ale używał ich na co dzień w odwrotnej kolejności, ponieważ nie lubił imienia Antoni; por. Tomaszewicz Wincenty, Ze wspomnień lekarza. Warszawa 1965, s. 485 i nast.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Wojskowe Biuro Historyczne [online], wbh.wp.mil.pl [dostęp 2022-08-17] .
↑ „Łodzianin”, Organ Okręgu Łódzkiego Polskiej Partii Socjalistycznej, nr 1, 16 marca 1919 r.
↑ Jerzy Pomianowski, wywiad w „Rzeczpospolitej”, 10 XI 2006, nr 263.
↑ Jarno 2001 ↓, s. 48.
↑ 90 lat VIII Liceum Ogólnokształcącego im. Adama Asnyka w Łodzi. Łódź 2011, s. 13.
↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 18 czerwca 1930, s. 222.
↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 7 czerwca 1934, s. 171.
↑ Cmentarz Stare Powązki: KLEWINOWIE, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-01-31] .
↑ M.P. z 1948 r. nr 8, poz. 44 „za wybitne zasługi na polu społeczno-oświatowym”.
↑ M.P. z 1947 r. nr 34, poz. 286 „za działalność konspiracyjną w czasie okupacji na terenie całego Kraju”.
↑ M.P. z 1931 r. nr 132, poz. 199 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
↑ M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 631 „za zasługi na polu pracy niepodległościowej”.
↑ M.P. z 1928 r. nr 65, poz. 88 „za zasługi na polu pracy oświatowej”.
↑ Polski Czerwony Krzyż. Sprawozdanie za 1935. Warszawa: 1936, s. 12.
↑ ul. Więckowskiego Stanisława. dolny-slask.org.pl. [dostęp 2014-05-16].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
Andrzej Krzysztof Kunert: Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939–1945 T.1. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1987, s. 158–159. ISBN 83-211-0758-3.
Witold Jarno: Okręg Korpusu Wojska Polskiego nr IV Łódź 1918–1939. Łódź: Wydawnictwo „Ibidem”, 2001. ISBN 83-88679-10-4.
90 lat VIII Liceum Ogólnokształcącego im. Adama Asnyka w Łodzi. Łódź, 2011.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Antoni Więckowski – publikacje w bibliotece Polona

[1] Właściwa kolejność imion płk. Więckowskiego to Antoni Stanisław, ale używał ich na co dzień w odwrotnej kolejności, ponieważ nie lubił imienia Antoni; por. Tomaszewicz Wincenty, Ze wspomnień lekarza. Warszawa 1965, s. 485 i nast.

[2] Wojskowe Biuro Historyczne [online], wbh.wp.mil.pl [dostęp 2022-08-17] .

[3] „Łodzianin”, Organ Okręgu Łódzkiego Polskiej Partii Socjalistycznej, nr 1, 16 marca 1919 r.

[4] Jerzy Pomianowski, wywiad w „Rzeczpospolitej”, 10 XI 2006, nr 263.

[CITEREFJarno200148-5] Jarno 2001 ↓, s. 48.

[6] 90 lat VIII Liceum Ogólnokształcącego im. Adama Asnyka w Łodzi. Łódź 2011, s. 13.

[CITEREFDz._Pers._MSWojsk.Nr_11_z_18_czerwca_1930,_s._222-7] Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 18 czerwca 1930, s. 222.

[CITEREFDz._Pers._MSWojsk.Nr_11_z_7_czerwca_1934,_s._171-8] Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 7 czerwca 1934, s. 171.

[9] Cmentarz Stare Powązki: KLEWINOWIE, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-01-31] .

[10] M.P. z 1948 r. nr 8, poz. 44 „za wybitne zasługi na polu społeczno-oświatowym”.

[11] M.P. z 1947 r. nr 34, poz. 286 „za działalność konspiracyjną w czasie okupacji na terenie całego Kraju”.

[12] M.P. z 1931 r. nr 132, poz. 199 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.

[13] M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 631 „za zasługi na polu pracy niepodległościowej”.

[14] M.P. z 1928 r. nr 65, poz. 88 „za zasługi na polu pracy oświatowej”.

[15] Polski Czerwony Krzyż. Sprawozdanie za 1935. Warszawa: 1936, s. 12.

[16] ul. Więckowskiego Stanisława. dolny-slask.org.pl. [dostęp 2014-05-16].

[a]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]