51°51′31″N 14°49′16″E/51,858611 14,821111Starosiedle
| Artykuł | 51°51′31″N 14°49′16″E |
| - błąd | 38 m |
| WD | 51°51'28.15"N, 14°49'16.03"E |
| - błąd | 1 m |
| Odległość | 93 m |
| ||||
| ||||
 Zabudowania wsi | ||||
| Państwo |  Polska
| |||
| Województwo |  lubuskie
| |||
| Powiat | krośnieński | |||
| Gmina | Gubin | |||
| Liczba ludności (2013) | 337[1] | |||
| Strefa numeracyjna | 68 | |||
| Kod pocztowy | 66-620 | |||
| Tablice rejestracyjne | FKR | |||
| SIMC | 0909561 | |||
Położenie na mapie gminy wiejskiej Gubin  | ||||
Położenie na mapie Polski  | ||||
Położenie na mapie województwa lubuskiego  | ||||
Położenie na mapie powiatu krośnieńskiego  | ||||
| 51°51′31″N 14°49′16″E/51,858611 14,821111
| ||||
| Strona internetowa | ||||
Starosiedle – (niem. Starzeddel[2], łuż. Stare Sedlo)[3] wieś w Polsce położona w województwie lubuskim, w powiecie krośnieńskim, w gminie Gubin.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa zielonogórskiego.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Dawne nazwy wsi to Stare Sedlo – Stary Gród (XIII w.) i Starzeddel (do 1945 r.). Najstarsza wzmianka dotycząca Starosiedla pochodzi z 1228 roku[4]. Wówczas we wsi margrabia miśnieński Henryk Dostojny ufundował klasztor cystersów, który w latach 1288-1291 przeniesiony został do miejscowości Neuzelle[4] koło Frankfurtu nad Odrą. Po przeprowadzce ziemie wokół Starosiedla przeszły w ręce prywatne, m.in. rodów von Biberstein oraz von Dallwitz. Dallwitzowie, którzy osiedlili się w Starosiedlu, pozostali właścicielami wsi od 1452 roku aż do 1798 roku[4]. Wśród szeregu postaci rodu wyróżnia się Hans von Dallwitz, który na początku XVI w. znacznie powiększył obszar włości rodowych oraz Johann Casimir von Dallwitz, budowniczy kościołów w Starosiedlu i pobliskim Kole. Po Dallwitzach panami na Starosiedlu oraz związanymi z nim wsiami Witaszkowem (Vettersfelde) i Rudnią (Raubart), zostali przedstawiciele hrabiowskiej rodziny von Thermo[4]. Rodzina Thermo w latach 1814/1815 zbudowała nowy budynek majątku ziemskiego, który został sprzedany w 1876 roku przez von Reventlov’a dla księcia Henryka von Schönaich-Carolath[5][4]. Rok 1849 przyniósł kolejną zmianę właściciela, którym został baron Bernhard von Heldreich. Na przełomie XIX i XX wieku Starosiedle z Witaszkowem i Rudnią weszło w skład rozległych włości należących do książęcej rodziny Schönaich-Carolath-Beuthen, której boczna gałąź zamieszkiwała pobliskie Gębice (Amtitz). Zamek w 1943 roku był siedzibą ambasady chilijskiej, a następnie ma tu swą siedzibę przedstawicielstwo węgierskie[4]. Budynek został spalony w przeddzień nadejścia wojsk Armii Radzieckiej[4]. W rękach tego rodu wieś pozostała do 1945 roku.
W okresie wojny trzydziestoletniej w 1633 roku miał tu kwaterę głównodowodzący wojskami carskimi Wallenstein[4]. W Starosiedlu w 1645 roku pod murami kościoła miała miejsce bitwa między wojskami szwedzkimi dowodzonymi przez oficera Petera Andersona i saskimi wojskami dowodzonymi przez oficera Kahlenberga[4]. Wieś została całkowicie zniszczona, a podczas bitwy zginęło 137 Szwedów i 3 Saksończyków[4].
W 1947 roku powstało koło SL, a w 1948 roku przeprowadzono regulację majątków Starosiedla[4]. W 1950 roku przeprowadzono w Starosiedlu regulację gruntów w ramach przebudowy ustroju rolnego, opracowania miejscowego programu zagospodarowania terenowego i powstania Spółdzielni Produkcyjnej im. Tadeusza Kościuszki[6]. W 1950 roku powstało Zrzeszenie Uprawy Ziemi (spółdzielnia produkcyjna), która w 1955 była im. Tadeusza Kościuszki, a w 1956 roku zostało rozwiązane[6].
W 1952 roku Starosiedle zamieszkiwały 362 osoby, w 1988 roku 345 osób, w 1993 roku 331 osób, a w 2000 roku 327 osób[6]. W 1989 roku został we wsi wybudowany wodociąg przez komitet społeczny, którego budowę dofinansowała gmina[6].
W 1946 roku w Starosiedlu powstała szkoła podstawowa w której naukę rozpoczęło 15 uczniów. W roku szkolnym 1947/1948 było już 125 uczniów[7].
W maju 1946 roku powstała Ochotnicza Straż Pożarna, której organizatorami byli Feliks Spichała i Ludwik Serbinowski. W 1948 mieszkańcy ufundowali dla niej sztandar, a w 1956 powstała remiza strażacka. OSP utrzymuje kontakty ze strażą pożarną w Drewitz, a umowę o partnerskiej współpracy podpisali 22 maja 2005 roku prezesi Grzegorz Pirko i Michael Hollach[7].
W 2001 roku grupa archeologiczna pod kierownictwem prof. Dariusza Krasnodębskiego prowadziła w rejonie wsi prace wykopaliskowe. Odkryto osadę, której najstarsze dzieje sięgają epoki kamienia gładzonego[6].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są[8]:
- kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki parafialny pod wezwaniem św. Jana od Krzyża, z XV wieku, XVIII wieku, z wieżą późnogotycką, do której w latach 1731-1734 dobudował kościół Johan Casimir von Dallwitz[4]. Rodzina Dallwitzów wyposażyła kościół w ambonę (z końca XVIII stulecia[2]), żyrandol, anioła chrzcielnego, ołtarz[9][2] i drewnianą rzeźbę[4]. Z danych wynika, że jest to trzeci kościół na tym samym miejscu. Pierwszy był obiektem drewnianym, a po nim powstał większy z kamienia[4]. Jest to jednonawowa budowla murowana z cegły z węższym trójbocznie zamkniętym prezbiterium[10][2]. Korpus nawowy jest przykryty dachem dwuspadowym, prezbiterium wielospadowym, a aneksy trójspadowym. Wieża charakteryzuje się blendami na elewacjach i zwieńczeniem w formie attyki oraz murowaną iglicą. Na wieży znajduje się dzwon ufundowany przez Heinricha von Schönaich–Carolath[2]. Wspólny strop przykrywa wnętrze nawy i prezbiterium[2]. Znajdują się tu również organy z 1863 roku. W zakrystii zachowały się trzy renesansowe kamienne nagrobne płyty z końca XVI wieku[2]
- dom mieszkalno-gospodarczy, z XVIII wieku
- dom mieszkalny
inne zabytki:
- grodzisko kultury łużyckiej z wczesnej epoki żelaza, ze śladami osadnictwa z okresu wczesnego średniowiecza (X-XI w.) badane wykopaliskowo w latach 2001-2004
- pozostałości średniowiecznej siedziby rycerskiej
- młyn ceglany z końca XIX w.
- ok. 30 domów z XIX w.
- pozostałości zabudowy folwarcznej, która była wzniesiona przy dużym podwórzu gospodarczym. Należał do niej duży dom mieszkalny (początek XIX w.). Dwór się nie zachował, a przetrwały jedynie pozostałości podworskiego parku krajobrazowego[11][2].
Znane osoby[edytuj | edytuj kod]
Starosiedle jest miejscem urodzin protestanckiego filozofa i teologa Paula Tillicha (ur. 20.08.1886 w Starzeddel, zm. 22.10.1965 w Chicago).
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rozmieszczenie ludności w gminie według miejscowości. Gmina Gubin. [dostęp 2015-11-16].
- ↑ a b c d e f g h Krzysztof Garbacz: Przewodnik po zabytkach województwa lubuskiego tom 1. s. 243.
- ↑ Rudolf Lehmann: Historisches Ortslexikon für die Niederlausitz Band 2. Die Kreis Cottbus, Spremberg, Guben und Sorau. 2011. ISBN 978-3-941919-90-7.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Zygmunt Traczyk: Ziemia Gubińska 1939 – 1949… s. 317.
- ↑ Po wykonaniu remontu wprowadza się do niego w 1923 roku wdowa po księciu i urządza w nim swoją siedzibę.
- ↑ a b c d e Zygmunt Traczyk: Ziemia Gubińska 1939 – 1949… s. 318.
- ↑ a b Zygmunt Traczyk: Ziemia Gubińska 1939 – 1949… s. 319.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. lubuskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 14. [dostęp 24.1.13].
- ↑ Ołtarz główny jest z drugiej połowy XVIII wieku z obrazem św. Jana od Krzyża i figurami św. Piotra i Pawła.
- ↑ Od północy i południa przylegają do niego aneksy tworzące formę transeptu.
- ↑ Założony prawdopodobnie w drugiej połowie XIX wieku.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Wydawnictwo Gubińskiego Towarzystwa Kultury 1999 r. – Zeszyty Gubińskie nr 5 s.30
- Zygmunt Traczyk: Ziemia Gubińska 1939-1949... Gubin: Stowarzyszenie Przyjaciół Ziemi Gubińskiej, 2011, s. 317-322. ISBN 978-83-88059-54-4.
- Krzysztof Garbacz: Przewodnik po zabytkach województwa lubuskiego tom 1. Zielona Góra: Agencja Wydawnicza „PDN”, 2011, s. 243. ISBN 978-83-919914-8-0.
