Stary człowiek i morze
| |
| Autor | |
|---|---|
| Typ utworu | |
| Data powstania |
1951 |
| Wydanie oryginalne | |
| Miejsce wydania | |
| Język | |
| Data wydania | |
| Pierwsze wydanie polskie | |
| Data wydania polskiego |
1956 |
| Przekład | |
Stary człowiek i morze − opowiadanie[a] amerykańskiego pisarza Ernesta Hemingwaya, opublikowane w 1952 roku[1].
Utwór powstał podczas pobytu na Kubie w 1951 roku[2]. Uznaje się, iż pierwowzorem postaci bohatera był Gregorio Fuentes (1897–2002)[3]. Jest opowieścią o dramatycznej przygodzie starego kubańskiego rybaka Santiago, który samotnie i niezłomnie walczy z wielkim marlinem. Opowiadanie odniosło natychmiastowy sukces i zostało uznane za ostatnie wybitne i jedno z najlepszych dzieł Hemingwaya[1].
Treść[edytuj | edytuj kod]
Akcja opowiadania rozgrywa się w ciągu czterech wrześniowych dni. Stary Santiago, który od 84 dni nie złowił ryby, wyrusza na połów[1], pragnąc udowodnić, że mimo podeszłego wieku nie jest bezużytecznym i marnym rybakiem. W przygotowaniach do wyprawy pomaga mu kilkunastoletni Manolin[4]. Stary człowiek wyrusza swą łodzią na głębokie wody, gdzie w końcu natrafia na gigantycznego marlina. Wykorzystując wszelkie swe siły i doświadczenie, łowi go po trzech dniach i w drodze powrotnej holuje przy swej łodzi. Zmuszony jest jednak walczyć z licznymi rekinami, które chcą mu odebrać zdobycz. Mimo uporczywej walki rybaka, stopniowo pożerają one rybę, pozostawiając z niej jedynie szkielet[1]. Gdy po powrocie do portu zniechęcony Santiago idzie do domu spać, inni wyrażają zdumienie widząc szkielet przywiązany do jego łodzi. Zaniepokojony Manolin z ulgą odnajduje starego rybaka żywego i obaj planują iść jeszcze razem na połów[1].
Analiza i interpretacja[edytuj | edytuj kod]
Stary człowiek i morze zawiera wiele tematów, które zajmowały Hemingwaya jako pisarza i jako człowieka[1]. Już na pierwszych stronach opowiadania opisywana jest rutyna życia w kubańskiej wiosce rybackiej[1]. Egzystencja rybaka opisana jest w oszczędnym stylu[1]. Mając przeciw sobie zarówno wiek, jak i pecha, Santiago wie, że musi wypłynąć z dala od lądu, „daleko od wszystkich ludzi”, gdzie na pustej arenie morza i nieba zostanie rozegrany ostatni dramat[1].
Fascynacją Hemingwaya była pomysłowość ludzi, którzy udowadniali swoją wartość poprzez stawienie czoła i pokonanie wyzwań natury. Kiedy starzec łapie marlina dłuższego od jego łodzi, poddawany jest kolejnej próbie, pracując krwawiącymi rękami. Bohater demonstruje zdolność ludzkiego ducha do ponoszenia trudów i znoszenia cierpienia[1].
Recepcja i wpływ[edytuj | edytuj kod]
Nagrody[edytuj | edytuj kod]
Utwór został nagrodzony w 1953 roku Nagrodą Pulitzera za prozę[1]. W znacznym stopniu przyczynił się też do przyznania Hemingwayowi w 1954 roku literackiej Nagrody Nobla[b][5][1].
Kinematografia[edytuj | edytuj kod]
- W 1958 roku ukazała się adaptacja filmowa z udziałem Spencera Tracy'ego[1].
- W 1990 roku ukazała się adaptacja telewizyjna z udziałem Anthony'ego Quinna.
Inspiracja[edytuj | edytuj kod]
Motyw pojedynku człowieka z olbrzymim marlinem wykorzystał jako inspirację Frederick Forsyth w opowiadaniu Cesarz (The Emperor). Nawiązujące akcją i scenerią do utworu Hemingwaya, opowiada o podobnej walce, jaką na wodach wyspy Mauritius toczy z „miejscową legendą” – olbrzymim marlinem zwanym Cesarzem, przypadkowy amator połowów, starszy urzędnik bankowy Murgatroyd spędzający tam urlop. Najistotniejszą różnicę w fabule stanowi końcowy triumf rybaka amatora, który z szacunku dla swego przeciwnika uwalnia schwytanego marlina, czym zyskuje bezapelacyjne uznanie wyspiarzy[6].
Edukacja[edytuj | edytuj kod]
Opowiadanie jest lekturą szkolną w polskiej szkole podstawowej i średniej[7].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Czasem Stary człowiek i morze traktowany jest jako powieść heroiczna.
- ↑ The Nobel Prize in Literature 1954 was awarded to Ernest Hemingway: ‘for his mastery of the art of narrative, most recently demonstrated in «The Old Man and the Sea», and for the influence that he has exerted on contemporary style.’
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k l m The Old Man and the Sea [online], web.archive.org, 4 stycznia 2020 [dostęp 2020-04-26] [zarchiwizowane z adresu 2020-01-04].
- ↑ 2. The Old Man and the Sea and Christian Transcendence Affirmed. W: Lauretta Conklin Frederking: Hemingway on Politics and Rebellion. Routledge, 2010, s. 172. ISBN 978-1-136-94783-4. [dostęp 2017-10-17].
- ↑ BBC News | Americas | Hemingway’s ‘Old Man’ dies in Cuba. bbc.co.uk, 2002-01-14. [dostęp 2017-10-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-13)]. (ang.).
- ↑ Lisa Tyler: Student Companion to Ernest Hemingway. Greenwood Publishing Group, 2001, s. 131, seria: Student companions to classic writers. ISBN 978-0-313-31056-0. [dostęp 2017-10-17]. Cytat: The boy’s age is unclear and has been the subject of much debate, with proponents of every age from 10 to 22.. (ang.).
- ↑ The Nobel Prize in Literature 1954. nobelprize.org. [dostęp 2017-10-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-17)]. (ang.).
- ↑ Frederick Forsyth: Czysta robota. Pasterz (tłum. Stefan Wilkosz). Toruń: Wydawnictwo C&T, 1997, s. 51-83.
- ↑ Kanon lektur – rozporządzenie 03-07-2007. bip.men.gov.pl, 2007-07-03. s. 2. [dostęp 2017-10-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-17)].