Staw (województwo lubuskie)
52°51′49″N 14°55′31″E/52,863611 14,925278
| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) |
565 |
| Strefa numeracyjna |
95 |
| Kod pocztowy |
66-428[2] |
| Tablice rejestracyjne |
FGW |
| SIMC |
0182768 |
Położenie na mapie gminy Lubiszyn  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubuskiego  | |
Położenie na mapie powiatu gorzowskiego  | |
| 52°51′49″N 14°55′31″E/52,863611 14,925278[1]
| |
Staw (niem. Staffelde) – wieś w Polsce położona w województwie lubuskim, w powiecie gorzowskim, w gminie Lubiszyn. Według danych z 2011 liczyła 568 mieszkańców.
Miejscowość istniała już pod koniec XIII w. i znajdowała się na terytorium Nowej Marchii. Od 1945 leży w granicach Polski. Pośrodku wsi znajduje się neogotycki kościół z przełomu XIX/XX w.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa gorzowskiego.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Zgodnie z podziałem fizycznogeograficznym Polski według Kondrackiego teren, na którym położony jest Staw należy do prowincji Niziny Środkowoeuropejskiej, podprowincji Pojezierza Południowobałtyckiego, makroregionu Pradolina Toruńsko-Eberswaldzka oraz w końcowej klasyfikacji do mezoregionu Równina Gorzowska.
Miejscowość leży 5 km na południowy wschód od Myśliborza. Posiada układ owalnicy z centralnym placem i kościołem w centrum. W kierunku południowym i wschodnim znajduje się kolonia (niem. do 1945 Sand I i Sand II). W pobliżu przepływa rzeka Myśla. Na obrzeżach wsi położony jest obszar Natura 2000 – jezioro Kozie, przykład jeziora eutroficznego.
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Ludność w ostatnich 3 stuleciach[3][4][5][6][7]:
Historia[edytuj | edytuj kod]
Na terenie wsi znaleziono skarb z okresu IV okresu epoki brązu (ok. 1000 r. p.n.e.), który składał się m.in. z naramienników o przekroju daszkowatym (bez ozdób), naszyjników, jednego grotu oszczepu.
- 1238 – książę wielkopolski Władysław Odonic funduje w Myśliborzu komandorię templariuszy, nadając im prawdopodobnie wsie Golin, Ławy, Trzcinna, Staw i Myśliborzyce
- XIII/XIV w. – prawdopodobnie wybudowano pierwszy kościół
- 2.06.1298 – margrabia Albrecht III przekazuje kolegiacie w Myśliborzu dwa kompleksy ziemskie; w skład jednego z nich wchodzą wsie Golin, Ławy, Trzcinna, Staw (villa Stafelde) i Myśliborzyce. Prawdopodobnie ten kompleks i wsie były uprzednio dobrami komandorii templariuszy w Myśliborzu, zlikwidowanej w 1261 r.
- 1337 – wzmianka w księdze ziemskiej margrabiego brandenburskiego Ludwika Starszego pod nazwą Staffelde (w ziemi myśliborskiej): Staffelde LXIIII, dos IIII, Diderick de kynow pro seruicio VIII, pactus X solidos, Taberna soluit X solidos[8] – Staw liczy 64 łany, wolne od ciężarów podatkowych są 4 łany parafialne, lennikiem zobowiązanymi do służby konnej jest Diderick von Kunow, pacht płacony rycerstwu przez chłopów wynosi 10 szylingów, opłata karczmy 10 szylingów.
- 1608 – w Stawie wymieniany jest sołtys lenny Peter Rochken
| Niemiecka nazwa | Obiekt | Położenie | Ludność | Obecna polska nazwa |
|---|---|---|---|---|
| Staffelde | wieś | - | 1093 | Staw |
| Eiserbruch | kolonia | 3 km na wsch. | 173 | Kozin |
| Theerofen | smolarnia | 3 km na płd. | 98 | Smoliny |
| Kossätenfeld | kolonia | 1,5 km na płd.-wsch. | 89 | Podlesie |
| Wildwiese | przedsięwzięcie (niem. Etablissement) | ? | 5 | ? |
- Wojna trzydziestoletnia (1618–1648) – w wyniku działań wojennych prawdopodobnie zniszczono kościół; dzwon kościelny został wówczas zakupiony przez nowomarchijskiego kanclerza Hansa Georga von dem Borne (8.3.1589-30.8.1656) i przeniesiony do kościoła w Gralewie
- Początek XVIII w. – wybudowano drugi kościół; działa wówczas też szkoła
- 1718, 1852 – Staw wzmiankowany jest jako wchodzący w skład domeny państwowej w Karsku[9][4]
- 1782 – erygowanie parafii ewangelickiej w Stawie
- 1801 – w Stawie jest sołtys lenny, 1 karczmarz z prawem warzenia piwa (niem. Braukrüger), 21 chłopów pełnorolnych, 6 chałupników, 3 osoby wolne (wolnych zawodów, niem. Freileute), 52 komorników (bezrolnych chłopów), kuźnia, królewski nadleśniczy okręgu Staw, cegielnia; we wsi jest 69 gospodarstw i 427 mieszkańców[3]
- XIX/XX w. – zbudowano trzeci kościół, obecnie stojący
- 1 połowa XX w. – na terenie miejscowości funkcjonują 3 wiatraki (niezachowane); w pobliżu znajdują się również: młyn wodny, cegielnia oraz kopalnia torfu; w Stawie działa gorzelnia
- 1907 – w Stawie funkcjonuje poczta
- 1911 – powstaje Ochotnicza Straż Pożarna (budynek do dziś jest siedzibą OSP) w Stawie
- 1912 – Staw uzyskuje połączenie kolejowe z Gorzowem i Myśliborzem
- 2.02.1945 – 1 Armia Pancerna 1 Frontu Białoruskiego zajmuje Staw
- 7.07.1945 – w Stawie powołana została jednostka administracyjna o nazwie Zbiorcza Gmina Wiejska, obejmująca 7 gromad
- 1948 – powstaje Ludowy Klub Sportowy „Wicher”
- 1954 – likwidacja Zbiorczej Gminy Wiejskiej z siedzibą w Stawie
- Lata 60/70. XX w. – powstaje Rejonowy Ośrodek Kultury (w budynku dawnej gospody) i kino „Czapla”
- Lata 70. XX w. – we wsi działa piekarnia, gorzelnia, zlewnia mleka, punkt skupu lnu, GS „Samopomoc Chłopska”, posterunek MO, poczta, 4 sklepy, Rejonowy Ośrodek Kultury, szkoła podstawowa, placówka Banku Spółdzielczego
- 1972 – likwidacja Gromady w Stawie
- 1973-1976 – Staw jest siedzibą gminy
- Lata 90. XX w. – likwidacja Rejonowego Ośrodka Kultury; w budynku następnie działała restauracja i dyskoteka (obecnie sala wiejska)
Administracja[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość należy do sołectwa Staw.
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Kościół filialny pw. Najświętszego Serca Jezusa – zbudowany XIX / XX w., w stylu neogotyckim, z cegły, na planie prostokąta, z wydzielonym prezbiterium. Wieża na rzucie kwadratu zwieńczona jest 8-bocznym hełmem, po bokach dwie dobudówki. Wewnątrz znajduje się pseudobazylikowy stop belkowy, ławki i empora chórowa z XIX w. Ambona została usunięta w latach 80. XX w. Na wieży wiszą dwa dzwony prawdopodobnie z zakładu Ulricha z Apoldy z 1925 r. Na mniejszym umieszczony jest cytat z ewangelii św. Jana w j. niemieckim, w tłumaczeniu „On woła owieczki swoje po imieniu”, na większym zaś „Hosanna oznajmia Bożą sprawiedliwość, codzienną dobroć”[10].
We wsi zachowały się domy wąskoszczytowe o konstrukcji ryglowej.
Edukacja i nauka[edytuj | edytuj kod]
Uczniowie uczęszczają do szkoły podstawowej w Stawie.
Sport[edytuj | edytuj kod]
W Stawie działa Klub sportowy „Wicher Staw”.
Gospodarka[edytuj | edytuj kod]
W Stawie przeważa działalność usługowa, w mniejszym stopniu handlowa. Rolnictwo traci na znaczeniu. W strukturze agrarnej dominują małe gospodarstwa rolne do 5 ha. Na ogólny obszar 1512 ha, użytki rolne stanowią 964,7 ha[10]:
| Użytki rolne | Pow. w ha |
|---|---|
| Orne | 659,68 |
| Sady | - |
| Łąki | 263,18 |
| Pastwiska | 41,84 |
Wśród upraw wyróżnia się: pszenicę, jęczmień jary i ozimy, kukurydzę, ziemniaki, rzepak, owies i pszenżyto. W hodowli zwierzęcej dominuje bydło mleczne. Liczba gospodarstw i powierzchnia[10]:
| Pow. w ha | Ilość |
|---|---|
| 1-5 | 99 |
| 5-10 | 9 |
| 10-15 | 6 |
| >15 | 12 |
W 2014 r. liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych wynosiła 35 (w tym 28 osób prowadzących działalność gospodarczą)[7]:
| Dział | Ilość |
|---|---|
| rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo | 6 |
| przemysł i budownictwo | 13 |
| pozostała działalność | 16 |
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 130317
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1221 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b Statistisch-topographische Beschreibung der gesammten Mark Brandenburg: Für Statistiker, Geschäftsmänner, bes. für Kameralisten. Die Neumark Brandenburg. T. 3. Berlin: Friedrich Maurer, 1809, s. 142.
- ↑ a b Topographische Uebersicht des Appellationsgerichts-Departements Frankfurt a/O: Zusammengestellt von Güthlein. Gustav Harnecker & Co., 1856, s. 97.
- ↑ a b Statistisches Landesamt Prussia: Die Gemeinden und Gutsbezirke des Preussischen Staates und ihre Bevölkerung: Nach den Urmaterialien der allgemeinen Volkszählung vom 1. december 1871 bearb. und zusammengestellt vom Königlichen Statistischen Bureau. T. II. Provinz Brandenburg. Berlin: Königl. Statistisches Bureau, 1873, s. 129.
- ↑ Staffelde(GenWiki). [dostęp 2015-07-11]. (niem.).
- ↑ a b Bank Danych Lokalnych. [dostęp 2015-04-11].
- ↑ Ludwig Gollmert: Das Neumärkische Landbuch Markgraf Ludwigs des Älteren vom Jahre 1337. Nach einer neu aufgefundenen Handschrift des vierzehnten Jahrhunderts. Frankfurt am Oder: 1862, s. 19.
- ↑ Paul Schwartz: Die Klassifikation von 1718/19: Ein Beitrag zur Familien- und Wirtschaftsgeschichte der neumärkischen Landgemeinden. T. 4. Cz. 2. Landsberg a. W.: Verlag des Vereins für Geschichte der Neumark, 1927, s. 74.
- ↑ a b c Plan Odnowy miejscowości Staw na lata 2013 – 2020, Staw 2013.
- Siedziba gminy: Lubiszyn
| Miejscowości gminy |
| ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Jednostki pomocnicze gminy |
|
