Przejdź do zawartości

Stawisko (Podkowa Leśna)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Dwór „Stawisko”
Stawisko, Dwór Iwaszkiewiczów
Symbol zabytku nr rej. 764 z 22.02.1967 i 1218 z 12.01.1983
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miejscowość

Podkowa Leśna

Adres

ul. Gołębia 1[1]

Typ budynku

dwór

Styl architektoniczny

neoklasycystyczny

Architekt

Stanisław Gądzikiewicz

Inwestor

Stanisław Wilhelm Lilpop

Rozpoczęcie budowy

1922

Ukończenie budowy

1928

Ważniejsze przebudowy

sierpień 2011 (remont)

Pierwszy właściciel

Jarosław Iwaszkiewicz

Obecny właściciel

Muzeum im. Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów w Stawisku

Położenie na mapie Podkowy Leśnej
Mapa konturowa Podkowy Leśnej, blisko lewej krawiędzi u góry znajduje się ikonka pałacu z opisem „Dwór „Stawisko””
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się ikonka pałacu z opisem „Dwór „Stawisko””
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, blisko centrum na lewo znajduje się ikonka pałacu z opisem „Dwór „Stawisko””
Położenie na mapie powiatu grodziskiego
Mapa konturowa powiatu grodziskiego, u góry po prawej znajduje się ikonka pałacu z opisem „Dwór „Stawisko””
Ziemia52°07′35,803″N 20°42′13,594″E/52,126612 20,703776
Strona internetowa

Stawisko – nazwa majątku ziemskiego o powierzchni 17 hektarów, należącego w latach 1928–1980 do pisarza Jarosława Iwaszkiewicza, w którego skład wchodzi zabytkowa rezydencja oraz otaczający ją park. Obiekt obecnie znajduje się w miasteczku Podkowa Leśna (województwo mazowieckie), a od 1980 r. pełni funkcję siedziby Muzeum im. Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów w Stawisku[2]. Nazwa Stawisko została nadana przez J. Iwaszkiewicza mieszkającego i tworzącego w nim swoje dzieła do końca życia[3][4].

Historia

[edytuj | edytuj kod]
Muzeum po remoncie, sierpień 2011 r.

Tereny przyszłego Stawiska były własnością teścia Jarosława IwaszkiewiczaStanisława Wilhelma Lilpopa (jako część dawnego folwarku rodziny Wilhelmów)[5][6]. Po ślubie córki Anny w 1922 roku, Stanisław Lilpop podarował Iwaszkiewiczom tę posiadłość, wówczas o powierzchni 35 hektarów[6][7]. Okazałą willę miał zaprojektować Karol Stryjeński, ale ostatecznie autorem projektu został należący do SARP, Stanisław Gądzikiewicz (znany z renowacji Zamku Królewskiego[7]); budowę willi ukończono w 1928[8]. W tym samym roku sprowadziła się tu rodzina Iwaszkiewiczów. Początkowo posiadłość nastawiona była na sadownictwo, uprawę szparagów i zbóż, jednak stopniowo uprawy ograniczano, a dziś większość terenu porasta las[2].

W latach 30. Stawisko stało się ośrodkiem literacko-artystycznym, w którym często gościli znani twórcy tamtej epoki: m.in. Karol Szymanowski, Antoni Słonimski, Jan Lechoń i Julian Tuwim. W Stawisku Jarosław Iwaszkiewicz napisał wiele swoich utworów. W okresie II wojny i okupacji Stawisko (odizolowane od innych miejscowości) stało się schronieniem dla wielu twórców: mieszkali tu m.in. Czesław Miłosz, Krzysztof Kamil Baczyński, Leon Schiller, Pola Gojawiczyńska i Witold Lutosławski[2].

Podczas trwania II wojny światowej po upadku Powstania Warszawskiego Stawisko stało się schronieniem wygnańców z Warszawy[6]. Gościli tutaj tacy goście jak księżne Czetwertyńska i Lubomirska, Pola Gojawiczyńska, Jerzy Waldorff, Czesław Miłosz, Stanisław Dygat i Jan Parandowski[5].

Po wojnie w Stawisku gościli przedstawiciele polityki i kultury, m.in. królowa belgijska Elżbieta, Artur Rubinstein i Jerzy Putrament, obok działaczy partyjnych i państwowych PRL. Po śmierci Iwaszkiewicza w 1980 Stawisko zgodnie z zapisem testamentowym przeszło na własność Ministerstwa Kultury i Sztuki. Utworzono tam muzeum, chroniące cenne pamiątki po pisarzu i jego żonie, rękopisy, książki, obrazy i meble[2].

Stan obecny

[edytuj | edytuj kod]

Wnętrze dworu zachowało swój pierwotny naturalny charakter zamożnego domu polskiego ze zbiorami malarstwa i innych dzieł sztuki, z meblami, sprzętami oraz przedmiotami „codziennego użytku”. W nienaruszonym stanie znajdują się prawie wszystkie pomieszczenia, gabinet pisarza, biblioteka, sypialnia, pokój gościnny, hol wejściowy i klatka schodowa[5]. W 2011 roku odrestaurowana została elewacja budynku, a w 2012 roku otaczający go teren – dzięki tym wszystkim zabiegom Stawisko wygląda jakby jego właściciele byli tylko chwilowo nieobecni[6][4]. Zostały również przeprowadzone konserwacje zbiorów Iwaszkiewiczów[4]. Teren, na którym położona była posiadłość początkowo wynosiła 35 hektarów[7] (według niektórych źródeł 45 hektarów[6]), jednakże stopniowo go parcelowano po oddzieleniu w latach 60. XX w. drogą z Warszawy do Skierniewic[3].

Muzeum im. Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów w Stawisku

[edytuj | edytuj kod]

Budynek obecnie jest częścią założonego w 1980 roku muzeum, zgodnie z wolą Jarosława Iwaszkiewicza wyrażoną w testamencie – dworek stał się własnością państwa i pełni funkcję muzeum[2], będąc cenną pamiątką po Annie i Jarosławie Iwaszkiewiczach. Kolekcja muzealna zawiera rękopisy, książki, obrazy, meble, muzykalia, ikonografia i wiele innych przedmiotów[2][5]. Dyrektorem muzeum jest Agata Kościelna-Ratowska[9]. Muzeum w Stawisku prowadzi także szeroką działalność edukacyjną, są to m.in. lekcje muzealne poruszające szeroką problematykę: historii, literatury, muzyki, sztuk pięknych. Corocznie w maju w Stawisku organizowany jest Konkurs Recytatorski im. J. Iwaszkiewicza[4].

Opis architektury

[edytuj | edytuj kod]

W portyku willi widnieje herb Trąby[6]. Zauważalną ingerencją w jego pierwotną bryłę była wymiana okna powiekowego w zach. połaci dachu na facjatę, którą widać na zdjęciach z 1967 roku. Architektura obiektu odwołuje się do stylu dworkowego, o silnie neoklasycystycznym stylu architektonicznym[3].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. NID | Portal mapowy [online], zabytek.gov.pl [dostęp 2024-04-25].
  2. a b c d e f Historia domu w Stawisku [online], Muzeum im. Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów w Stawisku [dostęp 2020-12-17] (pol.).
  3. a b c willa, ob. Muzeum im. Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów w Stawisku, Podkowa Leśna – Zabytek.pl [online], zabytek.pl [dostęp 2020-12-17] (pol.).
  4. a b c d Mariusz Pietrzak, Muzeum im. Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów w Stawisku [online], Podkowa Leśna, 5 kwietnia 2012 [dostęp 2020-12-17] (pol.).
  5. a b c d Stawiska Iwaszkiewicza – recenzja Muzeum im. Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów, Podkowa Leśna, Polska [online], Tripadvisor [dostęp 2020-12-17] (pol.).
  6. a b c d e f Mariusz Pietrzak, Stawisko [online], Podkowa Leśna, 1 kwietnia 2011 [dostęp 2020-12-17] (pol.).
  7. a b c Muzeum im. Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów w Stawisku, Krótki spacer po Muzeum Iwaszkiewiczów [online], 14 października 2020.
  8. In memoriam – Pamięci Architektów Polskich – Stanisław Gądzikiewicz [online], archimemory.pl [dostęp 2020-12-17].
  9. Strona główna - Powiat Grodziski [online], www.powiat-grodziski.pl, 28 czerwca 2023 [dostęp 2023-07-19].

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]