Stefan Dąmbski

Stefan Dąmbski

Żbik I

plutonowy
Data i miejsce urodzenia	3 grudnia 1925 Nosówka
Data i miejsce śmierci	13 stycznia 1993 Miami
Przebieg służby
Lata służby	1942–1945
Siły zbrojne	Armia Krajowa
Stanowiska	likwidator
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa Akcja „Burza”
Odznaczenia

Stefan Dąmbski ps. „Żbik I” (ur. 3 grudnia 1925 w Nosówce, zm. 13 stycznia 1993 w Miami) – w latach 1942–1945 żołnierz grupy dywersyjnej podobwodu AK Rzeszów-Południe i wykonawca wyroków śmierci (likwidator), autor wspomnień opublikowanych w 2010 przez Ośrodek KARTA w książce Egzekutor. Odznaczony Krzyżem Walecznych.

Życiorys

Urodził się i wychowywał w rodzinie ziemiańskiej. Był synem hrabiego Kazimierza Dąmbskiego, właściciela majątków ziemskich w Nosówce i Dylągówce, skończył szkołę we Lwowie.

W czasie II wojny światowej, w 1942, wstąpił do działającego w okolicach Rzeszowa oddziału AK (dowodzonego przez Ludwika Wojciechowskiego Puchacza). Po kilku miesiącach służby na własną prośbę przydzielony został do zadań likwidacji Niemców i konfidentów. Swój pierwszy wyrok śmierci wykonał na szkolnym koledze. Brał także udział w akcjach przeciw ludności ukraińskiej. Od początku 1944 uczestniczył w akcji „Burza”.

Po zajęciu Rzeszowszczyzny przez Armię Czerwoną latem 1944, Dąmbski kontynuował działalność w partyzantce, walcząc z władza ludową zabijał funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej, aparatu bezpieczeństwa, aktywistów Polskiej Partii Robotniczej oraz żołnierzy Armii Czerwonej.

Jednego z nich znalazł śpiącego w rowie.

Zeskoczyłem lekko z roweru i na paluszkach podszedłem do niego. Przekonawszy się, że rzeczywiście śpi, wyciągnąłem z kieszeni najdłuższy gwóźdź, jaki miałem, i bez namysłu, pomagając sobie kolbą pistoletu, wpakowałem go na całą długość w głowę sierżanta. Sowiecik tylko westchnął lekko i wyprężył się w dziwnych drgawkach, które po chwili ustały. Bez żadnej emocji, bez skrupułów, wsiadłem na rower i ruszyłem w dalszą drogę.

W pewnym momencie stwierdził:

Ponieważ nie robiło mi różnicy, czy ja żyję, nie dbałem zupełnie o to, czy żyją inni. Strzelałem do ludzi, jak do tarczy na ćwiczeniach, bez żadnych emocji.

W lipcu 1945 zagrożony aresztowaniem został przerzucony do jednej z alianckich stref okupacyjnych Niemiec, gdzie początkowo służył w kompanii wartowniczej w Norymberdze.

W 1950 wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, gdzie zamieszkał w Chicago. W 1975 odwiedził Polskę, gdzie na Śląsku spotkał się z bratem stryjecznym, Aleksandrem.

W 1976 osiadł w Miami, mieszkając tam do samobójczej śmierci w 1993. W ostatnich miesiącach życia był nieuleczalnie chory na raka.

Po wojnie przebywając na emigracji w Stanach Zjednoczonych Ameryki napisał kontrowersyjną książkę pt. Egzekutor wydaną w Polsce w 2010 przez Ośrodek KARTA. Publikacja została przyjęta krytycznie przez środowiska żołnierzy Armii Krajowej.

Bibliografia

• Stefan Dąmbski: Egzekutor. Warszawa: Ośrodek KARTA, 2010, s. 5–9. ISBN 978-83-61283-35-5.