Elektrownia Wodna we Włocławku

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Stopień wodny Włocławek)
Elektrownia Wodna we Włocławku
Ilustracja
Elektrownia po stronie zachodniej
Państwo

 Polska

Województwo

 kujawsko-pomorskie

Właściciel

Energa OZE SA

Liczba bloków energetycznych

6 hydrozespołów

Moce
Łączna moc:
- elektryczna brutto

160,2 MW

Roczna prod. elektr.

0,739 TWh

Kluczowe daty
Rozpoczęcie budowy

1962

Włączenie do sieci

1970

Położenie na mapie Włocławka
Mapa konturowa Włocławka, po prawej znajduje się punkt z opisem „Elektrownia Wodna we Włocławku”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Elektrownia Wodna we Włocławku”
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Mapa konturowa województwa kujawsko-pomorskiego, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Elektrownia Wodna we Włocławku”
Ziemia52°39′23″N 19°08′02″E/52,656389 19,133889
Strona internetowa

Elektrownia Wodna we Włocławku – największa elektrownia przepływowa w Polsce[1]. W wyniku wybudowania elektrowni powstało na Wiśle zaporowe Jezioro Włocławskie. Początkowo miała być elementem kaskady dolnej Wisły, ale pozostałych zapór nigdy nie wybudowano. Jej budowa spowodowała wymarcie populacji ryb wędrownych: łososia, certy, troci i węgorza w dorzeczu Wisły[2].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Stopień wodny budowano w latach 1962–1970[3]. Z początku włocławską elektrownią zarządzał Zespół Elektrowni Wodnych Okręgu Północnego w Straszynie. W 1973 r. utworzono Rejon Elektrowni Wodnych Włocławek. W 1976 r. REWW rozwiązano, przekazując użytkowanie bezpośrednio Zakładowi Energetycznemu Toruń. 1 marca 1998 r. utworzono przedsiębiorstwo Elektrownia Wodna we Włocławku sp. z o.o.[4], formalnie istniało do 12 marca 2013 r.[5] Po latach licznych przekształceń spółek grupy Energa firmą odpowiedzialną za włocławską elektrownię jest obecnie Energa Wytwarzanie SA[6][1].

Dane techniczne[edytuj | edytuj kod]

  • Rzeka: Wisła
  • Lokalizacja: 674,850 km
  • Rok budowy: 1970
  • Rzędna piętrzenia: 57,30 m n.p.m.
  • Spad znamionowy: 8,80 m
  • Liczba hydrozespołów: 6
  • Typ turbiny: turbina Kaplana
  • Moc instalowana: 160,2 MW
  • Przełyk instalowany: 2190 m³/sek
  • Średnia produkcja: 739 GWh/a

Problemy techniczne[edytuj | edytuj kod]

Po wybudowaniu stopnia wodnego i całej elektrowni w 1970 roku działanie zapory zaplanowano na 10–15 lat. W tym czasie w dolnym biegu Wisły miały powstać kolejne zapory (elektrownie wodne). Z powodu problemów gospodarczych zabrakło pieniędzy na wybudowanie pozostałych elektrowni i tama, mimo pogarszającego się stanu technicznego, stoi samotnie do dziś. Erozja wgłębna koryta Wisły powodowana przez zaporę zagraża stateczności filarów mostu drogowego we Włocławku[7] i była przyczyną rozszczelnienia w 2007 r. ropociągu PERN[7] położonego na dnie Wisły.

Zapora we Włocławku stwarza zagrożenie powodziowe w przypadku powodzi zatorowej. Do katastrofalnej powodzi spowodowanej przez zator lodowy na Zbiorniku Włocławskim doszło w 1982 r.[8][9]

Problemem zapory zainteresowano się dopiero na początku lat 90. Wtedy wydano pierwsze raporty, które mówiły o tym że konstrukcja może się przechylić, wywołując poważną katastrofę. Żeby zapobiec zawaleniu się tamy zaplanowano wybudowanie elektrowni wodnej w Nieszawie, która odciążyłaby przestarzałą konstrukcję[10]. W 2012 r. wycofano się z propozycji tej lokalizacji, ostatecznie postanowiono, że dodatkowa zapora (elektrownia) zostanie wybudowana w Siarzewie, na 708. kilometrze Wisły[11]. Rozwiązanie to spowoduje jednak jedynie przesunięcie o kilkadziesiąt kilometrów w dół problemów występujących aktualnie poniżej stopnia Włocławek i odwlecze w czasie decyzję o rozbiórce zapory we Włocławku. Rozbiórka zapory, proponowana np. w 2001 r.[12] trwale rozwiązałaby problemy związane z erozją wgłębną, powodziami zatorowymi i problemy środowiskowe.

W 2015 roku, po 3 latach prac, kosztem ponad 115 milionów złotych, ukończono przebudowę i remont włocławskiej zapory. Nie rozwiązało to jednak problemu erozji koryta rzeki w dalszym biegu Wisły[13][14] – nie rozpoczęto jeszcze budowy dodatkowego stopnia w Siarzewie, obecnie przyjmuje się, że prace mogą tam ruszyć w 2023 r., o ile wcześniej uda się uzyskać wszystkie niezbędne decyzje administracyjne[15]. Przeciwko budowie kolejnego stopnia protestują naukowcy i organizacje ekologiczne[16][17][18][19][20].

Zapora – widok ogólny
Zapora – widok ogólny
 Zobacz też: Stopień wodny Siarzewo.

Wpływ budowy elektrowni na środowisko naturalne[edytuj | edytuj kod]

Skutkiem budowy zapory było przede wszystkim całkowite uniemożliwienie wędrówki rybom anadromicznym w górę dorzecza Wisły przez ponad 40 lat. Wybudowanie przepławki przy zaporze nie zapobiegło temu zjawisku, przepławka przez wiele lat była niesprawna[21]. Przy okazji ostatniej przebudowy zapory w 2015 r. przebudowano także przepławkę dla ryb. W przeciwieństwie do starej konstrukcji niektóre ryby są w stanie przez nią migrować[21], a komputerowy system skanuje, monitoruje i rejestruje wszystkie przepływające ryby, zbierając dane na temat ich ilości oraz gatunku[22]. Liczba ryb, które pokonują zaporę we Włocławku podczas migracji w górę rzeki jest jednak bardzo mała[23] - np. w 2019 roku było to zaledwie 8190 cert, 24 łososie, 207 troci i 157 węgorzy. Dla porównania, przed budową zapory w latach 1953-1968, rocznie na odcinku Wisły znajdującym się aktualnie powyżej zapory poławiano kilkanaście-kilkadziesiąt ton łososi i cert[2], a na odcinku poniżej zapory certa poławiana była w setkach ton rocznie.

Rzeki odcięte przez zaporę we Włocławku
Rzeki odcięte od możliwości migracji ryb i minogów dwuśrodowiskowych przez zaporę we Włocławku.

Zapora we Włocławku jest najbardziej szkodliwą budowlą hydrotechniczną w Polsce. Odcina dla migrujących ryb łącznie 57 tys. km rzek[24], co stanowi 40% długości wszystkich rzek Polski. Ponadto zapora zaburza transport osadów w Wiśle, co skutkuje erozją wgłębną koryta poniżej zapory o nawet 10 metrów[7] i obniżeniem poziomu wód gruntowych w dolinie dolnej Wisły. Zrzuty wody służące umożliwieniu spławiania barek podczas niskich stanów wody niszczą populacje ptaków lęgowych na łachach w dolnym biegu Wisły[25].

Zbiornik zbudowano na rzece o charakterze naturalnym, o korycie roztokowym z dużymi łachami i kępami, będącym siedliskiem dla wielu rzadkich gatunków roślin i zwierząt. Zalanie tego fragmentu rzeki spowodowało utratę cennych siedlisk. Także pod względem emisji gazów cieplarnianych, istnienie elektrowni wodnej we Włocławku wywiera istotny wpływ na środowisko, gdyż ze względu na znaczną ilość materii organicznej w zbiorniku, dziennie emituje on ok. 400 mg/m² metanu[26].

Przebudowa przepławki[edytuj | edytuj kod]

Wykres przedstawia zapaść w połowach ryb wędrownych: troci i certy, związaną z budową zapory we Włocławku, która uniemożliwiła wędrówki i rozród tych gatunków w dorzeczu Wisły.
Średnie roczne połowy troci i certy w Wiśle przed i krótko po budowie zapory we Włocławku[2].

W 1970 roku, rok po zakończeniu budowy zapory uruchomiono przepławkę dla ryb o przepływie 0,935 m³/s składającą się z 33 komór[27]. Na podstawie badań w latach 1971–1974 stwierdzono, że ryby mogą pokonać stopień, ale liczba troci korzystających z przepławki jest nieproporcjonalnie mała w stosunku do wielkości stada. Warunki funkcjonowania przepławki z czasem pogarszały się. W ciągu pierwszych dwóch lat od jej uruchomienia erozja wgłębna koryta spowodowała obniżenie się dna o 2,5 m. Sytuację poprawić miał kamienny próg, który został wybudowany na wejściu do przepławki mający zahamować erozję. Na podstawie badań przeprowadzonych w latach 1998–2004 okazało się jednak, że rozwiązanie to pogorszyło lokalizację wejścia do przepławki. Wskutek tego tylko 3,5% ryb wchodzących do przepławki potrafiło przepłynąć ją całą.

W 2014 roku przebudowano przepławkę i jak wskazują raporty RZGW migracja troci i certy poprawiła się[28]. Nowa przepławka składa z 60 komór, przepływie 0,59 m³/s i spadzie między komorami równym 0,22 m (dla porównania, spad w starej przepławce wynosił 0,4 m). Drożność zapory i możliwość wykorzystania przepławki przez ryby wciąż jest zależna od przepływu w Wiśle. Przy przepływach mniejszych niż 850-950 m3/s kamienny próg podpiętrzający wodę poniżej samej zapory jest barierą nie do przebycia przez większość gatunków ryb[23]. Średni przepływ Wisły we Włocławku z wielolecia to 915 m3/s, a przykładowo w 2019 r. średni przepływ 390 m3/s bez żadnego wezbrania powyżej 600 m3/s utrzymywał się nieprzerwanie przez 191 dni[23].

Monitoring ryb[edytuj | edytuj kod]

Do monitoringu migracji ryb zainstalowano urządzenia monitorujące. Jednym z nich jest licznik ryb Riverwatcher zainstalowany w 49 komorze, zbudowany z dwóch płyt ustawionych równolegle do siebie. Emitują one bądź odbierają wiązki światła podczerwonego. Ryba przepływająca między płytami przecina wiązki światła. Stąd znany jest jej kształt. Licznik wyposażony jest również w kamerę. Drugie urządzenie monitorujące stanowi pułapka do ryb zainstalowana w komorze 60. Przepławka dodatkowo wyposażona jest w rurociąg wabiący ryby do pułapki. Przepławka dla zagwarantowania poprawnych warunków migracji powinna być eksploatowana zgodnie z „Instrukcją eksploatacji przepławki dla ryb na Stopniu Wodnym we Włocławku”.

Do prawidłowego działania przepławki niezbędna jest:

  • stała weryfikacja poziomu wody we wodowskazach;
  • kontrola punktów wlotów wody do przepławki;
  • kontrola wlotu wody do rurociągu wabiącego;
  • kontrola elementów konstrukcyjnych wewnątrz przepławki.
Liczba ryb (os.) które przepłynęły przez przepławkę na zaporze w latach 2015-2019[23]
rok
gatunek: 2015 2016 2017 2018 2019
Certa 1575 1130 12452 3684 8190
Leszcz 234 4897 6200 3563 782
Troć wędrowna 1566 895 229 501 207
Boleń 53 620 1415 458 801
Brzana pospolita 59 272 788 356 789
Krąp --- --- 2764 135 360
Jaź 1 32 165 106 58
Sum pospolity 295 74 214 98 171
Płoć --- --- 73 75 101
Karp 41 44 63 66 63
Sapa --- --- --- 61 698
Łosoś 2 1 21 41 24
Ukleja --- --- 75 29 15
Węgorz --- --- 5 23 157
Świnka --- --- 38 16 101
Kleń --- 1 11 15 63
Okoń --- 8 14 7 28
Karaś srebrzysty --- --- -- 6 15
Lin --- --- --- --- 13
Jelec pospolity --- --- --- --- 4
Pstrąg tęczowy --- --- --- 1 ---
Tołpyga biała --- --- 2 --- ---
Wzdręga --- --- 1 --- ---
Amur biały --- 1 --- --- ---
Sandacz --- 1 --- --- 4
Łącznie 3827 7976 24529 9241 12644

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Energa Wytwarzanie SA: Działalność firmy. strona internetowa firmy Energa Wytwarzanie SA. [dostęp 2015-08-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-08-13)]. (pol.).
  2. ↑ a b c Ryszard Bartel, Wiesław Wiśniewolski, Paweł Prus, Impact of the Włocławek dam on migratory fish in the Vistula River, „Fisheries & Aquatic Life”, 15 (2), 2007, s. 141–156, ISSN 2545-059X [dostęp 2020-07-14] (ang.).
  3. ↑ Energa Wytwarzanie SA: Elektrownia Włocławek. strona internetowa firmy Energa Wytwarzanie SA. [dostęp 2015-08-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-08-13)]. (pol.).
  4. ↑ Energa Wytwarzanie SA: Zarządzanie obiektami. strona internetowa firmy Energa Wytwarzanie SA. [dostęp 2015-08-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-08-13)]. (pol.).
  5. ↑ Wpis w KRS, dotyczący spółki.
  6. ↑ Energa Wytwarzanie SA: Historia. strona internetowa firmy Energa Wytwarzanie SA. s. 1–3. [dostęp 2015-08-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-08-13)]. (pol.).
  7. ↑ a b c Michał Habel, Zygmunt Babiński, Stan techniczny i bezpieczeństwo wybranych budowli wodnych w dnie doliny Wisły we Włocławku, „Journal of Health Sciences”, 2013, ISSN 1429-9623, ISSN 2300-665X.
  8. ↑ W. Majewski, Powódź zatorowa na Wiśle w rejonie Płock-Włocławek w grudniu 1982 r. Próba wyjaśnienia zjawisk hydrauliczno-lodowych związanych z powodzią 1982 r., „Gospodarka Wodna”, Nr 2, 2009, s. 64–72, ISSN 0017-2448 [dostęp 2021-02-06] (pol.).
  9. ↑ Monika Fedorowicz, Wielka powódź 1982 w województwie płockim w świetle badańankietowanych, „Notatki Płockie”, 1990.
  10. ↑ Krzysztof Kowalski, Przegrodzona Wisła próbuje odzyskać swobodę, „Rzeczpospolita”, nr 121 z 26 V 2010 r., s. A16-A17.
  11. ↑ tc: Jest lokalizacja nowej tamy na Wiśle. portal Gazeta.pl, 2012-06-04. [dostęp 2012-11-22].
  12. ↑ Studium kompleksowego rozwiązania problemów stopnia i zbiornika Włocławek. Prognoza skutków społeczno-ekonomicznych i środowiskowych, Fundacja WWF Polska, 2001.
  13. ↑ Włocławek: koniec remontu zapory na Wiśle [online], Onet.pl, 20 października 2015 [dostęp 2016-07-27] [zarchiwizowane z adresu 2016-07-26] (pol.).
  14. ↑ Marek Ledwosiński: Po 3 latach zakończył się remont tamy na Wiśle we Włocławku. strona Radia PiK, 2015-10-01. [dostęp 2016-07-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-26)]. (pol.).
  15. ↑ Maciej Wilkowski: Porozumienie ws. budowy stopnia wodnego Siarzewo podpisane. strona Radia PiK, 2017-12-01. [dostęp 2017-12-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-05)]. (pol.).
  16. ↑ Aleksandra Szyłło. Tama w Nieszawie to wyrok śmierci dla Wisły. „Gazeta Wyborcza”, 2012-12-20. Warszawa: Agora SA. [dostęp 2018-03-13]. (pol.). 
  17. ↑ Robert Jurszo: Nowa tama na Wiśle zagraża nawet Bałtykowi. Szyszko już zadecydował o budowie, choć nie ma zgody RDOŚ. portal OKO.press, 2017-12-08. [dostęp 2018-03-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-06)]. (pol.).
  18. ↑ Tomasz Ciechoński. Ekolog: Budujmy tory, a nie tamę. „Gazeta Wyborcza (Toruń)”. Nr 174 (8781), s. 2, 2016-07-27. Grzegorz Giedrys (redaktor prowadzący). Warszawa / Toruń: Agora SA. ISSN 0860-908X. (pol.). 
  19. ↑ Zamach na Wisłę – stopień wodny Siarzewo – PTP Wolne Rzeki [online] [dostęp 2020-07-14] (pol.).
  20. ↑ Koalicja Ratujmy Rzeki [online], www.ratujmyrzeki.pl [dostęp 2020-07-14].
  21. ↑ a b Grzegorz Radtke i inni, Czy tama we Włocławku nadal wpływa na ichtiofaunę dolnej Wisły? Niektóre dane ichtiologiczne i środowiskowe, „Roczniki Naukowe PZW”, 2018.
  22. ↑ Materiał CW 24tv Justyny Iwanickiej i Krystiana Kocanowskiego Tak funkcjonuje monitoring ryb na włocławskiej tamie w serwisie YouTube
  23. ↑ a b c d Tomasz Pokropski, Monitoring migracji ryb przez przepławkę na stopniu wodnym we Włocławku w roku 2019. [online], 16 marca 2020.
  24. ↑ Piotr Bednarek, Fragmentacja rzek w północnej części Kotliny Sandomierskiej, 2020, DOI: 10.13140/RG.2.2.26410.64968 [dostęp 2020-07-14] (pol.).
  25. ↑ Jest decyzja w sprawie "rzezi na Wiśle". Ekolodzy już zapowiedzieli, że będą się odwoływać [online], ddwloclawek.pl [dostęp 2020-07-14] (pol.).
  26. ↑ Adriana Trojanowska, Marta Kurasiewicz, Łukasz Pleśniak, Mariusz Orion Jędrysek. Emission of methane from sediments of selected Polish dam reservoirs. „Teka Komisji Ochrony i Kształtowania Środowiska Przyrodniczego – OL PAN”. 6, s. 368–373, 2009. (ang.). 
  27. ↑ Piotr Dębkowski. Migracja ryb przepławką na stopniu wodnym we Włocławku w 2015 roku.. „Komunikaty rybackie”. Nr 4(153)/2016, s. 1-7, 04.2016. Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie. ISSN 1230-641X. 
  28. ↑ Tomasz Pokropski, Monitoring migracji ryb przez przepławkę na stopniu wodnym we Włocławku w 2016 roku. [online], 10 stycznia 2017 [zarchiwizowane z adresu 2018-01-28].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Elektrownia_Wodna_we_Włocławku&oldid=70811343”