Storczyca kulista
Traunsteinera globosa | |||
Systematyka[1][2] | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | |||
Klasa | |||
Nadrząd | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Podrodzina | |||
Rodzaj | |||
Gatunek |
storczyca kulista | ||
Nazwa systematyczna | |||
Traunsteinera globosa (L.) Rchb[3]. Fl. Saxon. 87 1842 | |||
Synonimy | |||
|
Storczyca kulista (Traunsteinera globosa (L.) Rchb.) – gatunek rośliny z rodziny storczykowatych (Orchidaceae). Łacińską nazwę rodzajową nadano jej dla uczczenia zasług austriackiego aptekarza Josepha Traunsteinera (przełom XVIII i XIX w.)[4].
Rozmieszczenie geograficzne
[edytuj | edytuj kod]Występuje w górach Europy: w Alpach, Pirenejach, Apeninach, Jurze, w Karpatach i Sudetach. W Polsce występuje głównie w górach, gdzie jest dość częsta. Poza górami, na przylegającym niżu występuje znacznie rzadziej[4]. Notowana tutaj była na Podkarpaciu oraz w Słubicach i na łąkach koło Ojcowa[5]. W Sudetach obecnie występuje tylko na 2 izolowanych stanowiskach w obrębie Parku Narodowego Gór Stołowych.
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Łodyga
- Pojedyncza, wzniesiona, prosta, naga, o wysokości 15–70 cm[6].
- Liście
- Ulistnienie skrętoległe. Liście sinozielone, eliptyczne lub lancetowate. Posiada tylko kilka dużych liści (4-6)[7].
- Kwiaty
- Zebrane na szczycie łodygi w zbity kwiatostan, który początkowo jest szerokostożkowaty, później bardziej kulisty. Kwiaty fioletowo-różowe, dość jasne o wydłużonych działkach, pachnące. Boczne działki odstają dopiero w czasie kwitnienia. Warżka ma długość 3-8 mm, jest 3-łatkowa z ciemniejszymi plamkami; środkowa łatka jest najdłuższa i zgrubiała na szczycie. Ostroga krótka i zgięta. Zalążnia skręcona, prętosłup jasnoróżowy[6][7].
Biologia i ekologia
[edytuj | edytuj kod]- Rozwój: bylina, geofit. Kwitnie od maja do lipca. Jak wszystkie rośliny storczykowate żyje w symbiozie z pewnym gatunkiem grzyba[7].
- Siedlisko: łąki, polany, murawy wysokogórskie. W górach sięga po hale powyżej piętra kosodrzewiny[8], zarówno na podłożu wapiennym, jak i bezwapiennym. Gatunek światłolubny, ale znoszący przejściowe zacienienie[7]. W Polsce najwyżej występuje w Karpatach: w Tatrach najwyższe stanowisko ma na wysokości 1765 m n.p.m. w rejonie Wyżniej Przełęczy Kondrackiej[8]. W Sudetach dochodzi do 1000 m n.p.m. Rośnie na glebach o odczynie od bardzo kwaśnego do obojętnego (pH 4,3-7,2)[7].
- Liczba chromosomów 2n= 42[5].
Zagrożenia i ochrona
[edytuj | edytuj kod]Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. W ostatnich latach notuje się spadek liczebności gatunku. Znaczna liczba jej stanowisk znajduje się w karpackich parkach narodowych. Zagrożone są jedynie stanowiska znajdujące się poza parkami, głównie wskutek zaorywania łąk i intensyfikacji gospodarki łąkowej[7].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-08-04] (ang.).
- ↑ The Plant List. [dostęp 2012-05-28].
- ↑ a b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Kwiaty Tatr. Przewodnik kieszonkowy. Warszawa: MULTICO Oficyna Wyd., 2003. ISBN 83-7073-385-9.
- ↑ a b Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
- ↑ a b Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
- ↑ a b c d e f Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
- ↑ a b Dominika Kustosz. Tatrzańskie orchidee. „Tatry”. 89 (lato 2024), s. 82. Tatrzański Park Narodowy.
- BioLib: 42153
- EoL: 1128689
- EUNIS: 190086
- FloraWeb: 6006
- GBIF: 2784401
- identyfikator iNaturalist: 132623
- IPNI: 660401-1
- NCBI: 413040
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-207590
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:660401-1
- Tela Botanica: 68856
- identyfikator Tropicos: 23513937
- CoL: 57YHR