Straż grobowa
Straż grobowa (Bożogrobcy, Turki) – honorowa formacja paramilitarna pełniąca w kościele wartę przy symbolicznym Bożym Grobie od Wielkiego Piątku po południu – do rezurekcji w Niedzielę wielkanocną.
Geneza tradycji[edytuj | edytuj kod]
Obyczaj ten znany jest w Polsce co najmniej od połowy XVII w., jest opisywany w źródłach z XVIII i XIX wieku. Honorowe formacje wojskowe lub parawojskowe, pełniące warty w kościołach przy symbolicznych grobach Pańskich, od popołudnia Wielkiego Piątku do rezurekcji w Niedzielę wielkanocną.
Według legendy funkcjonująca na Podkarpaciu nazwa straży grobowych „Turki” wywodzi się z czasów odsieczy wiedeńskiej. Powracający z wojny chłopi ubrani byli w zdobyczne stroje tureckie i przybywali do rodzinnych wsi w Wielki Piątek, Wielką Sobotę lub Wielką Niedzielę, udając się bezpośrednio do kościoła i zaciągając wartę przy Grobie Pańskim[1].
Na przykład w Warszawie za czasów Augusta III straże grobowe składały się z drabantów królowej i oddziałów artylerii konnej, a w innych miastach i miasteczkach – z oddziałów wojskowych różnych rodzajów broni, w paradnych mundurach; w końcu XIX w. w niektórych regionach Wielkopolski w mundurach z elementami orientalnymi (turbany, krzywe szable tureckie) – być może reminiscencje odsieczy wiedeńskiej lub pielgrzymek do Ziemi Świętej, odbywanych przez szlachtę i magnaterię polską od końca XVII w. (w Jerozolimie służby porządkowe pełniła policja świątynna, Turcy – agowie, w strojach narodowych).
Wiejskie straże grobowe również przebierały się za wojsko albo występowały w swych własnych mundurach wojskowych, jeśli uczestnicy straży odbyli służbę wojskową. Obyczaj straży grobowych utrwalił się w tradycji polskiej i jest ciągle żywy. Każdego roku warty przy grobach Pańskich zwyczajowo zaciągają strażacy, w mundurach galowych.
W okolicach Przeworska i Leżajska w każdej parafii straże grobowe, w Niedzielę i Poniedziałek wielkanocny ubrane w barwne, ozdobne mundury, przy dźwiękach orkiestry dętej wykonują marsze i musztry paradne. W Pruchniku straże grobowe są nazywane „bożogrobcami”, co może mieć związek z tradycjami zakonu Kanoników Regularnych Stróżów Świętego Grobu Jerozolimskiego, zwanych potocznie bożogrobcami[2].
Parady straży wielkanocnych „Turki”[edytuj | edytuj kod]
W 1993 roku w Grodzisku Dolnym zorganizowano pierwszą Podkarpacką Paradę Straży Wielkanocnych „Turki”, w której wzięły udział straże grobowe i orkiestry dęte z Podkarpacia.
Od 2004 roku organizowane są Ogólnopolskie i Podkarpackie Parady Straży Wielkanocnych „Turki” , o zasięgu ogólnopolskim[3].
- Parady Podkarpackie
- 1993 – Grodzisko Dolne
- 1994 – Zaleszany
- 1995 – Grodzisko Dolne
- 1996 – Grodzisko Dolne
- 1997 – Radomyśl nad Sanem
- 1998 – Grodzisko Dolne
- 1999 – Pruchnik
- 2000 – Grodzisko Dolne
- 2001 – Dzikowiec
- 2002 – Grodzisko Dolne
- 2003 – Łańcut
- Parady Ogólnopolskie i Podkarpackie
- 2004 – Grodzisko Dolne
- 2005 – Gniewczyna Łańcucka
- 2006 – Raniżów
- 2007 – Grodzisko Dolne
- 2008 – Majdan Zbydniowski
- 2009 – Grodzisko Dolne
- 2010 – Wyszatyce
- 2011 – Wielopole Skrzyńskie
- 2012 – Grodzisko Dolne
- 2013 – Nowa Dęba
- 2014 – Radomyśl nad Sanem
- 2015 – Gniewczyna Łańcucka
- 2016 – Nowa Sarzyna
- 2017 – Grodzisko Dolne
- 2018 – Majdan Zbydniowski[4]
- 2019 – Pustynia[5]
- 2022 – Tryńcza[6]
- 2023 – Biedaczów[7]
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Turki. Straże grobowe Polski Południowo-Wschodniej 1998–1999, Stalowa Wola 2000, s. 7. ISBN 83-87840-31-9.
- ↑ Turki – Wielkanocne Straże Grobowe. radomysl.pl. [dostęp 2023-08-15].
- ↑ Parada Straży Wielkanocnych – Turki 2004. Wierni tradycji ojców, Tygodnik Katolicki „Niedziela”, Niedziela przemyska 20/2004.
- ↑ Parada Turków w Majdanie Zbydniowskim, rzeszow.tvp.pl [dostęp 2018-04-15].
- ↑ Parada Turków, Rzymian, kosynierów, strażaków i orkiestr, tarnow.gosc.pl [dostęp 2019-05-05].
- ↑ Tryncza: XVII Ogólnopolska i XXVIII Podkarpacka Parada Straży Grobowych „Turki 2022”, przemyska.pl [dostęp 2023-08-15].
- ↑ XVIII Ogólnopolska i XXIX Podkarpacka Parada Straży Wielkanocnych „TURKI 2023”, nowiny24.pl [dostęp 2023-04-23].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Grzegorz Krzysztof Krzeszowski Geneza Straży Wielkanocnych w gminie Grodzisko Dolne (s. 24–45)
- Album Turki. Straże grobowe Polski Południowo-Wschodniej 1998–1999, Wydawnictwo Sztafeta, Stalowa Wola 2000, ISBN 83-87840-31-9