Stroigła
 Stroigła chińska | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
stroigła | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Cunninghamia R. Brown in L. C. Richard Comm. Bot. Conif. Cycad. 149. Sep-Nov 1826[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
C. sinensis R. Brown, nom. illeg. (= C. lanceolata (A. B. Lambert) W. J. Hooker)[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Stroigła, kuningamia (Cunninghamia) – rodzaj drzew klasyfikowany, zwłaszcza w dawniejszych systemach, do cypryśnikowatych[4], współcześnie włączany do cyprysowatych jako klad bazalny tej rodziny[2][5]. Rodzaj obejmuje dwa gatunki występujące w południowo-wschodniej części Chin, w północnym Wietnamie oraz na wyspie Tajwan[6]. Rosną tam w lasach[7]. Nazwa naukowa upamiętnia Jamesa Cunninhama (zm. ok. 1709) – lekarza Brytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej w Chinach, który w 1702 nabył rośliny tego rodzaju do swego ogrodu i wysłał do Anglii, gdzie zostały opisane[6].
Stroigła chińska uprawiana jest w Chinach często na plantacjach, a poza tym rozpowszechniona jest w uprawie jako drzewo ozdobne[7].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Drzewa osiągające do 40 m wysokości[7], o pędach rozgałęzionych okółkowo (u młodych okazów), naprzeciwlegle i dwurzędowo. Boczne gałązki z czasem zasychają i są odrzucane[4]. Pień pokryty jest włóknistą[6], czerwonobrązową korą[7]. Drzewo jest jednopniowe lub u okazów odroślowych wielopniowe. Korona jest wąska, z wyraźnie rozdzielonymi okółkami poziomo rozpościerających się gałęzi bocznych[6].
- Liście
- Wąsko lancetowate, sztywne[4], długości do 5 cm u C. lanceolata i od 2 do 4 cm u C. konishii[7], ułożone są na pędach skrętolegle, gęsto, na brzegach są drobno piłkowane, pośrodku zwykle nieco wygięte[4]. Od spodu z dwoma jaśniejszymi paskami[7]. Żywe przez 5 lat lub nieco dłużej, potem zasychają[4].
- Organy generatywne
- Rośliny jednopienne. Strobile męskie kotkowate, podłużne, skupione po ok. 12 na końcach gałązek. W każdym strobilu znajduje się od 30 do 100 skrętolegle wyrastających łuskowatych mikrosporofili. Łuski mają kształt trójkątno-owalny, są piłkowane i zawierają po 3 kuliste worki pyłkowe. Szyszki żeńskie owalne ze skórzastymi, sztywnymi, trójkątnymi łuskami, na brzegach piłkowanymi i kolczasto zakończonych na szczycie. Wyrastają pojedynczo lub rzadko skupione po kilka. Na szczycie często przerastają dalej rosnącym, ulistnionym pędem[4][6]. Osiągają do 4 cm długości[7].
- Nasiona
- Rozwijają się po trzy na łuskach nasiennych, nieco spłaszczone, po bokach z wąskimi skrzydełkami. Liścienie są dwa[4].
- Rośliny podobne
- Z liści i pokroju rośliny tego rodzaju podobne są do niektórych araukarii, które jednak mają liście całobrzegie[8]. Liście przypominają też torreję, od której stroigłę różni m.in. zrzucanie gałązek z zaschniętymi liśćmi, zawsze łatwo widocznych pod drzewem.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Rodzaj stanowi klad bazalny w obrębie rodziny cyprysowatych[2][5]. Należą do niego dwa gatunki[4][6][9]:
- Cunninghamia konishii Hayata
- Cunninghamia lanceolata (Lamb.) Hook. – stroigła chińska
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
Drzewa o lekkim, miękkim i jasnym drewnie, bardzo trwałym i wolno rozkładającym się. W obszarze naturalnego występowania są cenionymi drzewami użytkowymi. Drewno ma wiele zastosowań, w tym m.in. używane jest często do wyrobu trumien. W obszarach o odpowiednich warunkach klimatycznych stroigły bywają uprawiane, jednak ze względu na obfite zaśmiecanie powierzchni gruntu zrzucanymi pędami – raczej nie są zbyt cenione jako rośliny ozdobne[6]. Młode okazy źle znoszą mrozy, ale starsze są dość mrozoodporne[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
- ↑ a b c M.J.M. Christenhusz i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
- ↑ a b c Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2011-11-17]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h John Silba: Encyclopaedia Coniferae. Harold N. Moldenkeand, Alma L. Moldenke, 1986, s. 58, seria: Phytologia Memoroirs VIII.
- ↑ a b Gadek, P. A., Alpers, D. L., Heslewood, M. M., & Quinn, C. J.. Relationships within Cupressaceae sensu lato: a combined morphological and molecular approach. „American Journal of Botany”. 87, s. 1044–1057, 2000. (ang.).
- ↑ a b c d e f g James E. Eckenwalder: Conifers of the world: the complete reference. Timber Press, 2009, s. 209-210.
- ↑ a b c d e f g h Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 34. ISBN 0-333-73003-8.
- ↑ Włodzimierz Seneta: Drzewa i krzewy iglaste. Warszawa: Państwowe Wydawnictwa Naukowe, 1987. ISBN 83-01-05225-2.
- ↑ Cunninghamia. [w:] The Plant List [on-line]. The Kew Gardens i in.. [dostęp 2011-11-17]. (ang.).