Stryszek
53°02′45″N 18°00′07″E/53,045833 18,001944| niestandaryzowana kolonia wsi | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Sołectwo | |
| Część miejscowości | |
| Strefa numeracyjna |
52 |
| Tablice rejestracyjne |
CBY |
| SIMC |
nie nadano[1] |
Położenie na mapie gminy Nowa Wieś Wielka  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu bydgoskiego  | |
| 53°02′45″N 18°00′07″E/53,045833 18,001944[1]
| |
Stryszek – niestandaryzowana kolonia wsi Brzoza w Polsce, w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie bydgoskim, gminie Nowa Wieś Wielka[1].
W latach 1975–1998 Stryszek należał do województwa bydgoskiego.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Stryszek położony jest na północno-zachodnim krańcu gminy Nowa Wieś Wielka, w pobliżu przecięcia dróg krajowych: nr 10 Bydgoszcz-Toruń i nr 25 Bydgoszcz-Inowrocław. Miejscowość otacza Puszcza Bydgoska. Pod względem fizycznogeograficznym leży w obrębie Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej w mezoregionie Kotlina Toruńska[2].
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Stryszek to dawna karczma, potem wieś i leśniczówka, od końca XIX wieku w składzie wsi i sołectwa Brzoza. Stanowi skupisko kilku domów położone wzdłuż drogi łączącej Brzozę z Bydgoszczą. W 2008 roku w pobliżu miejscowości ukończono budowę wielopoziomowego węzła drogowego dróg ekspresowych S5 / S10, który początkowo nazwano „Stryszek”, później „Bydgoszcz Południe”. Obrzeżem miejscowości przebiega linia kolejowa nr 131 Bydgoszcz-Inowrocław.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Stryszek jest miejscowością o XVII-wiecznych tradycjach osadniczych. W okresie przedrozbiorowym wraz z kompleksem Puszczy Bydgoskiej wchodził w skład domeny monarszej należącej do starostwa bydgoskiego[3]. Około 1700 r. na polanie leśnej przy drodze wiodącej z Bydgoszczy do Nowej Wsi powstała karczma zamkowa, zwana gościńcem. W lustracji starostwa bydgoskiego z 1712 roku, która dokumentowała stan zniszczeń po III wojnie północnej wspomniano, że „gościniec Stryszek nazwany, pustkami bez gospodarza stoi”[4]. Przed 1717 r. gościniec został spalony. Z inwentarzu starostwa i wójtostwa bydgoskiego z 1753 r. wynika, że w Stryszku została na nowo zbudowana karczma wraz z dwoma domami, w których mieszkali Antoni Buszkiewicz i Kazimierz Sczesny z rodzinami[5]. Podatki należne wójtowi (czynsz, pogłówne, dziesięcina, gajowe) wynosiły ponad 70 złotych polskich rocznie[5]. W 1767 r. gospodarze otrzymali nowe kontrakty czynszowe z rąk wójta bydgoskiego. We wsi uprawiano 30 morgów „roli piaszczystej”[5].
Gdy po I rozbiorze Polski osada znalazła się w Królestwie Prus, została wcielona przez pruski rząd do domeny Bydgoszcz. Odnotowano ją na mapie topograficznej Friedricha von Schröttera (1798-1802). Spis miejscowości rejencji bydgoskiej z 1833 r. podaje, że w osadzie Strzyske mieszkało 42 osób (28 ewangelików, 14 katolików) w 4 domach[6]. Według opisu Jana Nepomucena Bobrowicza z 1846 r. Stryszek (Strzyszki) należała do rządowej domeny bydgoskiej[7]. Kolejny spis z 1860 r. podaje, że w Stryszku mieszkało 53 osób (33 ewangelików, 20 katolików) w 6 domach. Najbliższa szkoła elementarna znajdowała się w Przyłękach. Miejscowość należała do parafii katolickiej i ewangelickiej w Bydgoszczy[8].
Według mapy z 1854 roku zabudowa osady istniała w sąsiedztwie traktu łączącego Bydgoszcz z Brzozą. W 1872 r. przez Stryszek poprowadzono linię kolejową łączącą Inowrocław z Bydgoszczą. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego dla roku 1884 podaje, że Stryszek (Strzyżki) był wsią i leśniczówką w powiecie bydgoskim. Mieszkało tu 93 osób (70 ewangelików, 23 katolików) w 11 domach. Areał wsi wynosił 61 ha, z tego 20 ha ziemi uprawnej i 12 ha łąk. Najbliższa poczta i stacja kolejowa znajdowała się w Chmielnikach. Leśniczówka Stryszek wchodziła w skład Nadleśnictwa Glinki[9].
W II połowie XIX wieku osadę włączono w skład gromady wiejskiej Brzoza, co zachowano również po 1920 roku. Dalsze dzieje Stryszka związane były głównie z dziejami sołectwa Brzoza[10].
W okresie międzywojennym miejscowość znalazła się w obrębie powiatu bydgoskiego[10]. Od marca 1945 r. osada i leśnictwo Stryszek wchodziły w skład gromady Białebłota w gminie Bydgoszcz-wieś[10]. Podczas reformy administracyjnej z 25 września 1954 r. Stryszek włączono do nowo utworzonej gromady Brzoza[10]. W 1962 r. gromadę Brzoza zniesiono i przyłączono do gromady Nowa Wieś Wielka, z wyjątkiem miejscowości Prądki i Przyłęki, które znalazły się w gromadzie Białebłota. 1 stycznia 1973 r. z gromady Nowawieś Wielka wykształciła się gmina Nowa Wieś Wielka. W skład tej gminy wchodzi również sołectwo Brzoza ze Stryszkiem[a].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ w 1962 roku w skład sołectwa Brzoza wchodziły: wieś Brzoza, osady Piecki i Stryszek, stacja kolejowa Chmielniki oraz leśnictwa Brzoza i Zielonka
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 132236
- ↑ Środowisko przyrodnicze Bydgoszczy. Praca zbiorowa pod red. Józefa Banaszaka, Wydawnictwo Tanan. Bydgoszcz 1996
- ↑ Żmidziński Franciszek: Przemiany w gospodarce wiejskiej starostwa bydgoskiego w latach 1661-1772. [w:] Bydgoskie Towarzystwo Naukowe. Prace Wydziału Nauk Humanistycznych. Seria C. Nr 13. Prace Komisji Historii IX. Warszawa-Poznań 1973
- ↑ Guldon Zenon: Opisy starostwa bydgoskiego z lat 1661-1765. Bydgoskie Towarzystwo Naukowe. Źródła do dziejów Bydgoszczy nr 2. Bydgoszcz 1966
- ↑ a b c Kabaciński Ryszard: Inwentarze starostwa i wójtostwa bydgoskiego z lat 1753-1766 roku. [w:] Bydgoskie Towarzystwo Naukowe. Źródła do dziejów Bydgoszczy. Nr 9. Warszawa-Poznań 1977
- ↑ Verzeichniss aller Ortschaften des Bromberger Regierungs-Bezirks mit einer geographisch-statistischen Uebersicht. Bromberg 1833
- ↑ Jan Nepomucen Bobrowicz: Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Ksie̜stwa Poznańskiego. Lipsk: Ksie̜garnia Zagraniczna (Librairie Étrangère), 1846, s. 427.
- ↑ Verzeichniss sämmtlicher Ortschaften des Regierungs-Bezirks Bromberg. Bromberg 1860
- ↑ http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XI/489 dostęp 6-10-2014
- ↑ a b c d Łukasz Myszka, Gmina Nowa Wieś Wielka. Z dziejów samorządu terytorialnego – do 2002 roku, Bydgoszcz: Bydgoski Dom Wydawniczy Margrafsen, 2006, ISBN 83-89734-14-1, OCLC 749214986.
