Strzelichowe

Strzelichowe
	; Angiopteris evecta
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	telomowe
Gromada	naczyniowe
Klasa	paprocie
Podklasa	strzelichowe
	Nazwa systematyczna
	Marattiidae Klinge; Fl. Est.-Liv-Churland 1: 93. 1882
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Marattia salicina

Strzelichowe (Marattiidae) – grupa roślin zarodnikowych klasyfikowana jako podklasa w obrębie szeroko ujmowanych paproci^[2]^[3] lub klasa w obrębie gromady roślin telomowych (ew. monilofitów)^[4]^[5]. Reprezentowana współcześnie przez około 200 gatunków zaliczanych do jednego rzędu Marattiales i rodziny Marattiaceae. Znanych jest wiele szczątków kopalnych, świadczących o znacznym bogactwie form w dawnych epokach geologicznych, począwszy od karbonu. Współcześnie żyjące strzelichowe mają wyraźnie reliktowy charakter i obecne są wyłącznie w krajach tropikalnych.

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Synangia na dolnej stronie liścia Angiopteris evecta

Pokrój: Gametofity są naziemne, zielone, samożywne, o plechowatej budowie. Gametangia, czyli plemnie i rodnie tworzą się na przylegającej do gleby powierzchni plechy. Plemniki mają wiele wici. Współcześni przedstawiciele strzelichowych mają sporofity o stosunkowo krótkich łodygach, w całości lub częściowo podziemnych, z pióropuszami okazałych liści.
Liście: Wyrastają ze szczytowej partii łodygi, ułkładając się skrętolegle. Osiągają do 9 m długości i mają podzieloną blaszkę i długie, mocne ogonki o budowie podobnej do budowy łodygi. U nasady liści wykształcają się dwa liściowate twory zwane przylistkami, pełniące funkcję ochronną dla zawiązka liścia. Po jego opadnięciu tworzą wraz z nasadą ogonka charakterystyczną osłonę łodygi, powiększając jej średnicę. Oś liścia jest pastorałowato zwinięta.
Zarodnie: Zarodnie powstają są na dolnej stronie blaszki liściowej. Są grubościenne i wykazują wyraźną tendencję do skupiania się w grupy zwane kupkami, gdy dane zarodnie występują osobno, lub synangiami, gdy dochodzi do silnego zrośnięcia zarodni ściankami. Zarodnie pękają szparą i zwykle nie mają mechanizmów otwierających. Zarodniki, w liczbie do kilku tysięcy w jednej zarodni, są jednakowe.

Anatomia[edytuj | edytuj kod]

Łodygi są w młodości protosteliczne, grubiejąc stają się syfonosteliczne, ale łyko jest wykształcone z obu stron pierścienia drewna (syfonostella amfifloiczna). Przy dalszym grubieniu łodygi, tkanki przewodzące układają się w policykliczną diktiostelę. Grubienie łodyg jest ma charakter pierwotny, tkanki wtórne zakładają się wyjątkowo i nie mają większego znaczenia.

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Pozycja systematyczna strzelichowych w obrębie roślin telomowych według systemu PPG I (2016)^[2]:

widłaki (Lycopodiopsida)

Euphyllophyta

rośliny nasienne (Spermatophyta)

paprocie

skrzypowe (Equisetidae)

	nasięźrzałowe (Ophioglossidae)

	strzelichowe (Marattiidae)

	paprotkowe (Polypodiidae)

Podział systematyczny^[2]

Podklasa: Marattiidae Klinge, Fl. Est-Liv-Churland 1: 93. 22-28 Jun 1882

rząd: Marattiales Link, Hort. Berol. 2: 148. Jul-Dec 1833
- rodzina: Marattiaceae Kaulf., Enum. Filic.: 31. 8 Apr-29 Mai 1824, nom. cons. prop.
  - Angiopteris Hoffm. – nażyłka^[6]
  - Christensenia Maxon
  - Danaea Sm.
  - Eupodium J.Sm. in Hooker
  - Marattia Sw.
  - Ptisana Murdock

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Strzelichowe występują najczęściej w miejscach bardzo wilgotnych – na brzegach rzek i moczarów oraz na terenach górskich^[3].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229.
↑ ^a ^b Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski: Botanika Systematyka. Wyd. t. 2, wydanie 10. Warszawa: PWN, 2007. ISBN 83-01-10951-3.brak strony w książce
↑ Smith, A. R., K. M. Pryer, E. Schuettpelz, P. Korall, H. Schneider & P. G. Wolf: A classification for extant ferns. Taxon 55(3): 705–731, 2006. [dostęp 2009-03-25]. (ang.).
↑ James L. Reveal: Classification of extant Vascular Plant Families - An expanded family scheme. Department of Plant Biology, Cornell University. [dostęp 2009-03-25]. (ang.).
↑ Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 853–854. ISBN 83-214-1305-6.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski: Botanika Systematyka. Wyd. t. 2, wydanie 10. Warszawa: PWN, 2007. ISBN 83-01-10951-3.brak strony w książce

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).

[ppgI-2] The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229.

[szwey-3] Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski: Botanika Systematyka. Wyd. t. 2, wydanie 10. Warszawa: PWN, 2007. ISBN 83-01-10951-3.brak strony w książce

[smith-4] Smith, A. R., K. M. Pryer, E. Schuettpelz, P. Korall, H. Schneider & P. G. Wolf: A classification for extant ferns. Taxon 55(3): 705–731, 2006. [dostęp 2009-03-25]. (ang.).

[reveal-5] James L. Reveal: Classification of extant Vascular Plant Families - An expanded family scheme. Department of Plant Biology, Cornell University. [dostęp 2009-03-25]. (ang.).

[slownik-6] Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 853–854. ISBN 83-214-1305-6.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]