Strzelin

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: Strzelin (ujednoznacznienie).
Strzelin
— miasto w gminie miejsko-wiejskiej —
Ilustracja
Wieża ratuszowa w Strzelinie
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo  Polska
Województwo  dolnośląskie
Powiat strzeliński
Gmina Strzelin
Aglomeracja wrocławska
Data założenia XII wiek
Prawa miejskie 30 XI 1292
Burmistrz Dorota Pawnuk
Powierzchnia 10,34 km²
Wysokość 156 – 201 m n.p.m.
Populacja (31.12.2019)
• liczba ludności
• gęstość
12 474[1]
1206,4 os./km²
Strefa numeracyjna 71
Kod pocztowy 57-100
Tablice rejestracyjne DST
Położenie na mapie gminy Strzelin
Mapa konturowa gminy Strzelin, w centrum znajduje się punkt z opisem „Strzelin”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Strzelin”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Strzelin”
Położenie na mapie powiatu strzelińskiego
Mapa konturowa powiatu strzelińskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Strzelin”
Ziemia50°46′51″N 17°03′53″E/50,780833 17,064722
TERC (TERYT) 0217044
SIMC 0987331
Urząd miejski
ul. Ząbkowicka 11
57-100 Strzelin
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa
BIP

Strzelin (pol. hist. Strzelno, niem. Strehlen, cz. Střelín) – miasto w województwie dolnośląskim, w powiecie strzelińskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Strzelin i powiatu strzelińskiego. Historycznie leży na Dolnym Śląsku. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa wrocławskiego.

Miasto leży nad Oławą na granicy Wzgórz Strzelińskich należących do Przedgórza Sudeckiego i Niziny Śląskiej, 37 km na południe od Wrocławia.

Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. miasto liczyło 12 474 mieszkańców, obecnie jest jednym z miast aglomeracji wrocławskiej.[1]

Przez Strzelin przebiega linia kolejowa łącząca Warszawę z Pragą. Jest jednym ze skupisk czeskiej mniejszości narodowej w Polsce. Znajduje się tu najgłębsze wyrobisko granitu w Europie, o głębokości 123 metrów i powierzchni 19,5 ha (z miejscowego materiału zbudowano przęsła mostu Poniatowskiego w Warszawie). Miasto jest także ośrodkiem przemysłu cukrowniczego – cukrownię założono w roku 1872.

Świętem miasta jest dzień 29 września. Z racji tego, w ostatni weekend września organizowane są dni święta miasta zwanego „Świętem patrona Michała Archanioła”.

W Strzelinie znajduje się Podstrefa „Strzelin” Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej „Invest Park”.

W Strzelinie 14 marca 1854 r. urodził się słynny chemik i bakteriolog, Paul Ehrlich, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny.

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Pod względem geograficznym Strzelin położony jest w większej części na Równinie Wrocławskiej, jedynie pd. fragment sięga Wzgórz Niemczańsko-Strzelińskich. Pod względem administracyjnym miasto położone jest w południowo-wschodniej części województwa dolnośląskiego, w środkowej części powiatu strzelińskiego. Przez miasto przepływa rzeka Oława.

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

Strzelin wśród innych nazw śląskich miejscowości w urzędowym pruskim dokumencie z 1750 roku wydanym w języku polskim w Berlinie[2].

Nazwa miejscowości pochodzi od polskiej nazwy osobowej strzała, która uwidoczniona jest w herbie miasta[3]. Polską historyczną nazwą miejscowości było Strzelno lub Strzelica. Niemiecki językoznawca Heinrich Adamy swoim dziele o nazwach miejscowości na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu wymienia jako najstarszą zanotowaną nazwę miejscowości Strzelica podając jej znaczenie „Pfeilstadt, Pfeilschutzenort”, czyli po polsku „Miasto strzał lub strzelców”[3]. Podobny wywód pochodzenia nazwy miasta przedstawił topograficzny podręcznik Górnego Śląska z 1865 roku we fragmencie Der polnische name ist Strzelca – Schutzenstadt.”[4].

Nazwę miejscowości w zlatynizowanej staropolskiej formie Strelin wielokrotnie notuje razem z sąsiednimi wsiami spisana po łacinie w latach 1269–1273 Księga henrykowska. Wymienia m.in. kasztelana Bogusława we fragmencie „Boguzlau de Strelin”[5] W spisanym po łacinie dokumencie średniowiecznym z dnia 1 października 1310 roku miasto wymienione jest pod zlatynizowaną nazwą Strelin[6].

W 1750 roku nazwa Strzelin wymieniona została w języku polskim przez Fryderyka II pośród innych miast dolno- i górnośląskich w zarządzeniu urzędowym wydanym dla mieszkańców Dolnego i Górnego Śląska[2]

Polską nazwę Strzelin w książce Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej wydanej w Głogówku w 1847 wymienił górnośląski pisarz Józef Lompa[7]. W 1896 roku polska nazwa w formia Strzelno i niemiecka Strehlen wymieniona jest przez górnośląskiego pisarza, księdza Konstantego Damrota w książce o nazewnictwie miejscowym na Dolnym i Górnym Śląsku[8]. Miejscowość pod nazwą Strzelno wymienia również Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany w latach 1880–1902[9]. Słownik ten podaje również nazwę z łacińskiego dokumentu z roku 1292 Strelyn oraz inny wariant nazwy Strzelica.

Obecna nazwa została administracyjnie zatwierdzona 7 maja 1946[10].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Rynek w Strzelinie – widok z wieży ratusza w kierunku zachodniej części miasta, odbudowanego po zniszczeniach wojennych w 1945 roku

Wczesnośredniowieczna osada, po podziale Śląska, znalazła się w księstwie wrocławskim. W 1228 w kronikach jest wymieniane komes Radosław, a siedemnaście lat później kasztelania. W 1277 Strzelin zagarnął książę legnicki Bolesław Rogatka. Strzelin otrzymał prawa miejskie 30 listopada 1292 r. z rąk księcia świdnicko-jaworskiego Bolesława I, wybudowano wówczas mury miejskie i rozbudowano zamek książęcy. Od 1301 miasto odziedziczył Bolko II ziębicki. W 1428 w walce z husytami zginął książę Jan Ziębicki, ostatni Piast z linii ziębickiej, wówczas miasto przeszło pod zwierzchnictwo Piastów legnicko-brzeskich[11]. Okres największego rozkwitu miasta przypada na przełom XVI i XVII wieku. W czasie swej ponad 700-letniej historii w Strzelinie kilkakrotnie wybuchały pożary niszczące niemal wszystkie zabudowania. W 1633 roku, podczas wojny trzydziestoletniej, miasto zostało doszczętnie zrabowane, zniszczone i spalone na skutek kilkunastokrotnych zmian okupantów. W tym samym roku wybuchła też zaraza, która pochłonęła ponad 4000 ofiar. Ocalało jedynie 10 rodzin.

W połowie XVII wieku polsko-niemiecka granica językowa przebiegała niedaleko Strzelina, włączając miasto do terytorium o dominacji języka polskiego[12].

W wyniku wojen śląskich (1740–1763) pomiędzy Austrią a Prusami, Strzelin dostał się pod rządy dynastii Hohenzollernów. Jeszcze w końcu XVIII w. do okolic Strzelina sięgało zwarte osadnictwo ludności polskojęzycznej. Niemiecki geograf Joseph Partsch dziwił się:

...trudno zrozumieć, jak mogło się zdarzyć, że na zachodniej stronie rzeki Odry, w dystrykcie Oława i w sąsiedztwie części dystryktu Wrocław i Strzelin mogło przetrwać całkowicie zwarte terytorium mówiących po polsku mieszkańców, które zawiera w sobie wiele ważnych dróg i które rozciąga się na wszystkie strony od wielkiego centrum transportowego jakim jest Wrocław...[13]

Na południe od Strzelina, król pruski Fryderyk II Wielki zezwolił na osiedlenie się prześladowanych – z powodu ich reformowanej konfesji – czeskojęzycznych uciekinierów[14][15]. Zwarte skupiska ludności czeskiej przetrwały pod Strzelinem do 1945, podczas gdy w końcu XIX w. w powiecie strzelińskim po polsku mówili już tylko nieliczni. W 1861 uruchomiono pierwszy kamieniołom.

Od końca marca 1945 r. Strzelin był terenem ciężkich walk radziecko-niemieckich, w których Sowieci zastosowali wyrzutnię rakietową katiusza. Zniszczone w 85% miasto zostało ostatecznie zdobyte przez Rosjan 17 kwietnia 1945 r. W rezultacie II wojny światowej Strzelin został przyłączony do Polski, zaś jego niemiecka ludność wysiedlona do Niemiec.

1 maja 1950 roku na pl. 1 Maja został odsłonięty pomnik gen. Karola Świerczewskiego[16].

W czasach Polski Ludowej zmodernizowano cukrownię, rozbudowano kamieniołomy, powstała filia zakładów "PZL-Hydral", wybudowano elewator[11].

Od 2021 r. miasto ma być powiększone o obszary ewidencyjne Chociwel i Górzec o powierzchni ponad 240 hektarów[17].

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Strzelinie
Rotunda św. Gotarda kościół „polski” w Strzelinie
Zabytkowa poczta w Strzelinie

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są[18]:

  • miasto; zabytkowy układ przestrzenny miasta, typowy dla późnośredniowiecznych miast kolonizacyjnych (prostopadła sieć ulic z kwadratowym rynkiem w środku, zamknięta w prostokątnym obrysie murów miejskich) został ogromnie zdewastowany wskutek zniszczeń 1945 r. i późniejszej pozbawionej koncepcji, fragmentarycznej odbudowy. Dawna substancja architektoniczna na terenie starego miasta zachowała się w minimalnym stopniu i została częściowo zastąpiona linearną bądź punktową zabudową w postaci bloków mieszkaniowych. Cały kwartał na północ od rynku jest niezabudowany do dziś
  • zespół klasztoru augustianów, obecnie ss. boromeuszek, ul. św. Floriana:
    • kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego z XV w., XV w., w l. 1700–1721, z bogatym późnobarokowym wystrojem pochodzącym z pracowni Jana Józefa Klima; w ołtarzu głównym barokowy krucyfiks umieszczony tam po II wojnie światowej w miejscu zniszczonego obrazu Opłakiwanie Chrystusa pod Krzyżem Willmanna. W zakrystii zachowało się niemal kompletne, barokowe wyposażenie meblarskie, na które składają się regały i komody
    • klasztor, z l. 1700–21
  • kościół par. pw. Maryi Matki Chrystusa i św. Jana Ewangelisty – kościół „Czeski”, gotycki z XIV w., 1750 r., 1979 r., ul. Staromiejska 23
  • rotunda św. Gotarda – kościół „Polski”, romańska z końca XII w., rozbudowana w XIV/XV w., ul. Szkolna
  • dawna kaplica szpitalna pw. św. Jerzego, ul. Brzegowa, z 1350 r., XVII w., 1886 r. (planowane przekształcenie w izbę muzealną)[19]
  • park willowy, obecnie miejski, powstały po 1860 r.
  • mury obronne (pozostałości) z basztą prochową, z końca 1300 r. – XIII w., XV–XVI w.
  • ruina ratusza i wieży ratuszowej z 1520 r. – XVI w., obecnie odbudowywane
  • zespół dworca kolejowego, z l. 1870–1896: dworzec kolejowy, budynek telegrafu, budynek nastawni, dwie wiaty peronowe, trzy zejścia do tunelu
  • ul. Brzegowa willa nr 11, domy nr: 15, 17, z XIX w. i XX w.
  • dwór Książąt Brzeskich, ul. Książąt Brzeskich 1, renesansowy z 1585 r., 1600 r., XIX w., l. 1980–90
  • dom, ul. św. Floriana 14, z drugiej poł. XIX w.
  • plebania ewangelicka, obecnie nieużytkowana, ul. Św. Michała Archanioła, z 1875 r., 1920 r.
  • poczta, ul. Pocztowa 11, z końca XIX w.
  • dom, ul. Staszica 4, z 1871 r. – końca XIX w.
  • dom, ul. Wodna 5, z końca XIX w.
  • domy, ul. Wolności 12, 17, z końca XIX w.
  • zespół dawnego młyna, ul. Brzegowa 2/Kopernika, z 1864 r.: młyn, budynek mieszkalny, budynek bramowy

inne zabytki:

nieistniejące:

Klimat[edytuj | edytuj kod]

Klimatogram dla Strzelina
IIIIIIIVVVIVIIVIIIIXXXIXII
 
 
24
 
2
-4
 
 
22
 
4
-3
 
 
30
 
8
-0
 
 
33
 
14
3
 
 
55
 
20
8
 
 
70
 
22
11
 
 
82
 
25
13
 
 
60
 
25
13
 
 
48
 
20
9
 
 
29
 
14
5
 
 
30
 
8
1
 
 
27
 
4
-2
Temperatury w °C
Opad całkowity w mm
Źródło: E-OBS gridded dataset[20]

Średnie miesięczne ciśnienie atmosferyczne waha się od 981,1 hPa (IV) do 984,6 hPa (X), największy zanotowany wzrost ciśnienia 24 hPa, największy spadek 30 hPa, najwyższe ciśnienie zanotowano 23 I 2006 r. i było to 1011 hPa a najniższe 26 II 1989 r. i było to 938 hPa[21].

Dominują kierunki wiatru z sektora zachodniego, średnio 59% w roku, w okresie od września do grudnia wzrasta częstość z kierunków południowo-zachodnich, kierunki z sektora wschodniego, których najwięcej jest w maju, co daje średnio 23% w roku, najrzadziej pojawiają się wiatry z północnego wschodu i północy (6% w roku). Średnia roczna prędkość wiatru na wysokości 10 m wynosi 3,8 m/s, maksymalny podmuch wyniósł 14,9 m/s[21].

Najmniejsze średnie zachmurzenie osiąga 47% (VIII), największe 74% (XII), średnie roczne 60%

Średnia roczna temperatura powietrza osiąga +9,0 °C przy czym najchłodniejszy (+7,0 °C) był 1996, najcieplejszy (+10,3 °C) 2000. W przebiegu rocznym najchłodniejszy jest styczeń (–0,7 °C), najcieplejszy lipiec (+18,7 °C). Najcieplejszy styczeń był w 2007 (+4,7 °C), a najchłodniejszy w 1987 (–8,9 °C), najcieplejszy lipiec w 2006 (+22,4 °C), a najchłodniejszy w 1979 (+15,3 °C). Najwyższą maksymalną temperaturę zanotowano 1 sierpnia 1994 (+37,2 °C), najniższą temperaturę minimalną 14 stycznia 1987 (–28,7 °C)[20].

Absolutna amplituda temperatury powietrza osiągnęła 65,9 °C. Przeciętnie, okres wegetacyjny trwa 244 dni, okres bezprzymrozkowy 178 dni. W ciągu roku występuje 45 dni gorących, czyli takich, w których maksymalna temperatura przekracza 25 °C, z czego 7 to dni upalne z temperaturą powyżej 30 °C; czasami zdarzają się w Strzelinie dni bardzo upalne, podczas których maksymalna temperatura przekracza 35 °C. Najdłuższe fale upałów nad miastem wystąpiły:

  • 6–11 VIII 1992 r. (6 dni)
  • 22 VII – 2 VIII 1994 r. (12 dni)
  • 18–28 VII 2006 r. (11 dni)
  • 28 VII – 1 VIII 2008 r. (5 dni)
  • 10–17 VII 2010 r. (8 dni)[20]

Najwięcej dni upalnych (z temperaturą maksymalną powyżej 30 °C) zanotowano w 1994 r. – aż 22 dni, z czego 13 w lipcu 1994. Latem występują bardzo rzadko tzw. tropikalne noce, kiedy temperatura minimalna nie spada poniżej 20 °C. Zdarzają się na przełomie lipca i sierpnia. Najwyższą minimalną temperaturę w Strzelinie zanotowano 30 VII 2005 r. i było to 21,1 °C[20].

Dni mroźnych, z ujemną temperaturą maksymalną (poniżej 0 °C) jest w Strzelinie tylko 25 rocznie. Najdłuższą, trwającą 105 dni, termiczną porą roku jest lato, które rozpoczyna się przeciętnie 25 maja i trwa do 6 września. Zima trwa 54 dni (od 16 grudnia do 9 lutego), przedwiośnie i przedzimie odpowiednio 34 i 35 dni, przedlecie i polecie odpowiednio 32 i 34 dni, a wiosna i jesień odpowiednio 39 i 31 dni. Średnia roczna suma opadu wynosi 511 mm, ekstremalne zanotowano w 2010 (683 mm) i 1990 (367 mm)[20].

Największe średnie miesięczne sumy opadu 82 mm (VII), najmniejsze 22 mm (II). Notowanych jest średnio 103 dni z opadem w roku (z maksimum w lecie)[20].

Słońce najwyżej znajduje się w dniu przesilenia letniego a maksymalny kąt elewacyjny, czyli wysokość Słońca liczona od płaszczyzny horyzontu, wynosi wtedy 62°36′, natomiast najniżej znajduje się w dniu przesilenia zimowego a maksymalny kąt elewacyjny wynosi wtedy 15°48′[22]. Najdłuższe dni (od wschodu do zachodu Słońca) panują w czerwcu – średnio przez 16h24m, a najkrótsze w grudniu – średnio przez 8h03m[23]. Średnia roczna insolacja wynosi 1106 kWh/m²[24].

Średnia temperatura i opady dla Strzelina
Miesiąc Sty Lut Mar Kwi Maj Cze Lip Sie Wrz Paź Lis Gru Roczna
Rekordy maksymalnej temperatury [°C] 15.0 18.9 22.0 30.1 32.0 34.6 36.6 37.2 30.6 26.3 19.3 15.2 37,2
Średnie temperatury w dzień [°C] 2.3 3.5 8.3 14.3 19.8 22.5 24.6 24.5 19.5 14.2 7.5 3.6 13,7
Średnie dobowe temperatury [°C] -0.7 0.0 3.9 8.8 13.9 16.8 18.7 18.4 14.0 9.3 4.1 0.8 9,0
Średnie temperatury w nocy [°C] -4.0 -3.4 -0.1 3.5 8.0 11.4 13.2 12.7 9.2 5.0 0.9 -2.3 4,5
Rekordy minimalnej temperatury [°C] -28.7 -25.8 -17.5 -5.5 -2.0 2.0 5.2 4.4 0.5 -6.4 -15.6 -23.5 −28,7
Opady [mm] 24 22 30 33 55 70 82 60 48 29 30 27 511
Średnia liczba dni z opadami 7 7 8 8 10 11 12 9 9 6 8 8 103
Wilgotność [%] 86 83 78 72 72 73 73 74 80 83 87 87 79
Źródło: Na podstawie 35-lecia 1979–2013[25]
Źródło #2: Na podstawie 35-lecia 1979–2013[26]

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Mural na budynku przy ul. T. Kościuszki

Dane z 31 grudnia 2013[27]

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
Jednostka osób % osób % osób %
Populacja 12 556 100 6545 52,1 6011 47,9
Gęstość zaludnienia
[mieszk./km²]		 1214 633 581

Piramida wieku mieszkańców Strzelina w 2014 roku.
Piramida wieku Strzelin.png

Transport[edytuj | edytuj kod]

Stacja kolejowa w Strzelinie

Infrastruktura drogowa[edytuj | edytuj kod]

Przez miasto przebiegają następujące drogi:
droga krajowa:
nr 39 (ul. Dzierżoniowska, 1 Maja, Wojska Polskiego)

drogi wojewódzkie:
nr 395 (ul. Wrocławska, Wolności, Ząbkowicka)
nr 396 (ul. Oławska)

Od 1 stycznia 1974 roku publiczny transport zbiorowy obsługiwany jest przez autobusy PKS w Oławie SA

Infrastruktura kolejowa[edytuj | edytuj kod]

Południkowo przechodzi dwutorowa, zelektryfikowana linia kolejowa nr 276. Na terenie miasta znajduje się 1. stacja kolejowa Strzelin. Równoleżnikowo przebiega, nieczynna obecnie, linia kolejowa nr 304.

 Osobny artykuł: Strzelin (stacja kolejowa).

Odległości[edytuj | edytuj kod]

Odbudowana wieża ratusza

Od najbliższych ważniejszych ośrodków miejskich Strzelin oddalony jest (w linii prostej „ratusz-ratusz”) o[28]:

Gospodarka[edytuj | edytuj kod]

Kamieniołom granitu

Największe zakłady przemysłowe:

  • „J.P. Kopalnia Granitu” – wydobycie i obróbka granitu
  • „Cukrownia Strzelin S.A.” – produkcja cukru
  • „Młyny Polskie S.A.” Elewator Strzelin – magazynowanie zbóż
  • „Quick-Mix” – produkcja zapraw i mas budowlanych
  • PTHU „Etoll sp.j.” – handel produktami olejowo-paliwowymi, usługi transportowe
  • „Osiński i syn” – usługi budowlane, sprzedaż materiałów budowlanych, działalność deweloperska
  • „Decopol” Sp. z o.o. – usługi rolnicze, gospodarstwo rolne

Zakład karny[edytuj | edytuj kod]

Zakład karny Strzelin funkcjonuje od 19 października 1979 roku. Początkowo osadzano recydywistów penitencjarnych i nakładano na nich obowiązek pracy w przyległym kamieniołomie. Od 1 września 2003 roku Zakład Karny w Strzelinie określono jako zakład karny typu:

  • zamkniętego dla młodocianych
  • półotwartego dla odbywających karę po raz pierwszy
  • półotwartego dla młodocianych[29]

Wspólnoty wyznaniowe[edytuj | edytuj kod]

Poewangelicki „czeski” kościół NMP Matki Chrystusa i św. Jana Ewangelisty

Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą:

Sport[edytuj | edytuj kod]

W mieście działa Klub Sportowy "Strzelinianka" założony w 1945 roku[31]. Największy sukces klubu to gra w III lidze w sezonie 1995/96.

Szlaki turystyczne[edytuj | edytuj kod]

szlak turystyczny czerwony Strzelin – Góra Szańcowa – Gościęcice Średnie – Skrzyżowanie pod Dębem – Gromnik – Dobroszów – Kalinka – Skrzyżowanie nad Zuzanką – Źródło Cyryla – Ziębice – Lipa – Rososznica – Stolec – Cierniowa Kopa – Kolonia Bobolice – Kobyla Głowa – Karczowice – Podlesie – Ostra Góra – Starzec – Księginice Wielkie – Sienice – Łagiewniki – Oleszna – Przełęcz Słupicka – Sulistrowiczki – Ślęża – Sobótka

szlak turystyczny niebieski Strzelin – Pęcz – Piotrowice – Zielenice – Suchowice – Jordanów Śląski – Glinica – Winnna Góra – Gozdnik – Przełęcz Sulistrowicka – Przełęcz Słupicka – Radunia – Przełęcz Tąpadła – Ślęża – Sobótka-Górka

Szlak Historyczny Strzelina Szlak Historyczny Strzelina: rozpoczyna się koło stacji kolejowej i prowadzi obok najważniejszych zabytków Strzelina. Kończy się w Rynku. Szlak jednokierunkowy[32].

Honorowi obywatele Strzelina[edytuj | edytuj kod]

Miasta partnerskie[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Strzelin

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-15].
  2. ↑ a b Pruski dokument z roku 1750 ustalający urzędowe opłaty na Śląsku – Wznowione powszechne taxae-stolae sporządzenie, Dla samowładnego Xięstwa Sląska, Podług ktorego tak Auszpurskiey Konfessyi iak Katoliccy Fararze, Kaznodzieie i Kuratusowie Zachowywać się powinni. Sub Dato z Berlina, d. 8. Augusti 1750.
  3. ↑ a b Heinrich Adamy, Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 12, OCLC 456751858 (niem.).
  4. ↑ Felix Triest 1865 ↓, s. 263.
  5. ↑ Gustav Adolf Stenzel 1854 ↓, s. 45.
  6. ↑ Georg Korn, „Breslauer Urkundenbuch”, Erster Theil, Breslau, Verlag von Wilhelm Gottlieb Korn 1870, s. 84.
  7. ↑ Józef Lompa, Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej, Głogówek 1847, s. 24.
  8. ↑ Konstanty Damrot, Die älteren Ortsnamen Schlesiens, ihre Entstehung und Bedeutung: mit einem Anhange über die schlesisch-polnischen Personennamen: Beiträge zur schlesischen Geschichte und Volkskunde, Verlag von Felix Kasprzyk, Beuthen 1896.
  9. ↑ Strzelin, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, T. XI, s. 474.
  10. ↑ Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).
  11. ↑ a b Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas: Dolny Śląsk - przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka, 1977 s. 95-97
  12. ↑ Dorota Borowicz, Mapy narodowościowe Górnego Śląska od połowy XIX wieku do II Wojny Światowej, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2004, s. 33, ISBN 83-229-2569-7, OCLC 69318732.
  13. ↑ Joseph Partsch: Schlesien: eine Landeskunde für das deutsche Volk, t.1: Das ganze Land, Breslau 1896.
  14. ↑ Wenzeslaus Blanitzky: Geschichte der in Schlesien etablierten Hussiten, Königsberg 1763.
  15. ↑ Prywatny zbiór literatury na temat husyckich emigrantów z Czech pod Strzelinem oraz miasta i powiatu Strzelin/Strehlen, Peter Tscherny.
  16. ↑ Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa ”Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945", Sport i Turystyka 1988, ​ISBN 83-217-2709-3​, str. 802
  17. ↑ Będzie nowe miasto na Dolnym Śląsku. A inne się powiększy, wroclaw.wyborcza.pl, 22 lipca 2020 [dostęp 2020-07-24].
  18. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 148,149. [dostęp 2012-10-01].
  19. ↑ Miliony na dolnośląskie zabytki.
  20. ↑ a b c d e f E-OBS (ang.). European Climate Assessment & Dataset.
  21. ↑ a b The European Centre for Medium-Range Weather Forecasts (ang.). ECMWF Shinfield Park Reading RG2 9AX United Kingdom.
  22. ↑ Solar and Lunar position calculators (ang.). National Renewable Energy Laboratory.
  23. ↑ NASA Surface meteorology and Solar Energy (ang.). Atmospheric Science Data Center.
  24. ↑ Monthly global irradiation data (ang.). Photovoltaic Geographical Information System.
  25. ↑ European Climate Assessment & Dataset. [dostęp 2014-08-27].
  26. ↑ European Centre for Medium-Range Weather Forecasts. [dostęp 2014-08-27].
  27. ↑ Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2013 r. Stan w dniu 31 XII.
  28. ↑ Mapy Google.
  29. ↑ Zakład Karny Strzelin.
  30. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2020-07-22].
  31. ↑ Info, www.strzelinianka.strzelin.pl [dostęp 2020-07-09] (pol.).
  32. ↑ Informacje zawarte na stronie PTTK Strzelin; dostęp: 2014-02-22.
  33. ↑ Honorowi Obywatele Miasta Strzelina
  34. ↑ a b strzelin.pl: Miasta partnerskie. [dostęp 2012-07-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-09)].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Gustav Adolf Stenzel: Liber Fundationis Claustri Sanctae Mariae Virginis in Henrichow. Breslau: Josef Max & Komp., 1854.
  • Felix Triest: Topographisches handbuch von Oberschliesen. Breslau: Verlag von Wilh. Gottl. Korn, 1865.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Gmina Strzelin
Miasta
Wsie
Osada
Integralne
części wsi

POL Strzelin COA.svg

Powiat strzeliński
Miasta
Gminy miejsko-wiejskie
Gminy wiejskie

Powiat strzeliński

Miasta województwa dolnośląskiego
Miasta powiatowe
Miasta gminne

Herb województwa dolnośląskiego

Powiat strzeliński (1946–1975)
Przynależność wojewódzka
Miasta (1945–75)
Gminy wiejskie
(1945–54 i 1973–75)
Gromady (1954–72)
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Strzelin&oldid=64232861”