Strzelniki (województwo warmińsko-mazurskie)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Strzelniki
wieś
Państwo

 Polska

Województwo

 warmińsko-mazurskie

Powiat

piski

Gmina

Orzysz

Liczba ludności 

100

Strefa numeracyjna

87

Kod pocztowy

12-250[2]

Tablice rejestracyjne

NPI

SIMC

0764039

Położenie na mapie gminy Orzysz
Mapa konturowa gminy Orzysz, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Strzelniki”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Strzelniki”
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Strzelniki”
Położenie na mapie powiatu piskiego
Mapa konturowa powiatu piskiego, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Strzelniki”
Ziemia53°48′20″N 22°02′03″E/53,805556 22,034167[1]

Strzelniki[3] (niem. Strzelnicken, od 1930 Schützenau) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Orzysz.

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie suwalskim.

Wieś położona w odległości 10 km na wschód od Orzysza, nad jeziorem Strzelniki, które łączy się rowem przepływowym z jeziorem Orzysz. Na początku XXI w. wieś zamieszkiwało ok. 100 osób.

Około 1 km na północ od wsi wznosi się pagórek zwany Sowia Góra (134 m n.p.m.).

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

W dokumentach krzyżackich: Strelnicken[4], Strzelniken[5], Strzelnicken[6], Strelinken[4], (1519) Swelin[7] i od nazwiska zasadźcy - Czwalinen[4], Schwalingen[4].
Na mapie Districtus Reinensis (1663) Józefa Naronowicza-Narońskiego - Strzelniki[8].
28 lipca 1930 roku zmieniono historyczną nazwę Strzelnicken na Schützenau[9].
Rozporządzeniem Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z 1 lipca 1947 roku o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości nadano obowiązującą nazwę Strzelniki[3].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Osada służebna lokowana na prawie magdeburskim dla obojga płci, na 50 łanach, z dwoma dodatkowymi łanami na lokację młyna. Dan w Rynie r. 1487.[4] Nadawcą dóbr był komtur ryński Jerzy Ramung von Rameg (Georg Ramung von Ramegk). Dobra otrzymał Michał Cwalina[4][10] (Michell Schwalyna[4][11], Schwalina[11], Swalina[11]) z obowiązkiem dwóch służb zbrojnych. Cwalinowie pochodzili ze szlachecko-rycerskiego rodu mazowieckiego[12], czyli z polskiej szlachty[13]. Synowie Michała Cwaliny - Stańko i Jan Cwalinowie w 1524 roku kupili w pobliżu Strzelnik ziemię, na której powstało nowe dobro służebne, obecnie wieś Kamieńskie[12]. Wolni w Strzelnikach zostali zwolnieni z szarwarku. Następował podział dóbr, w 1540 roku w Strzelnikach było już 14 wolnych[14]. Mieszkańcy Strzelnik otrzymali zezwolenie na zakładanie barci. W 1555 roku płacili czynsz od jednego boru, czyli kawałka lasu z 60 barciami. W 1599 roku w Strzelnikach wykazano 62 łany i 11 morgów. Dopiero z tego roku pochodzi też pierwsza wzmianka o młynie, na którego budowę pozwolono w przywileju (1487).
W XVII wieku siedzieli w Strzelnikach Sarsewski i Pełkowski z polskiej szlachty[12]. Polskim szlachcicem był również Jan Plaga, który siedział w Strzelnikach w 1643 roku[12], wówczas to nabywa od niego 3 łany Jan Lityński z Pogorzela[4]. Po śmierci Jana Strzelnickiego w 1664 roku, dwa lata później 9 łanów z zabudowaniami nabył w Strzelnikach kapitan polski i brandenburski[15] Gotfryd von Ölssen[16], z jednego z najstarszych rodów w Prusach pochodzących ze szlachty niemieckiej. W październiku 1656 roku Tatarzy uprowadzili w jasyr 5 mieszkańców wsi, w tym 1 kobietę. Strzelniki należały do rewiru w Grzegorzach, należały i należą do parafii w Orzyszu.
W 1737 roku w Strzelnikach założono szkołę[17].
Według danych opublikowanych w 1823 roku w Strzelnikach mieszkało 210 osób[18]. W 1857 roku wieś liczyła 317 mieszkańców, nauczycielem był Opitz[19].
W 1933 roku w miejscowości mieszkały 403 osoby[20]. W 1935 roku w szkole w Strzelnikach dwóch nauczycieli uczyło 69 uczniów[17]. Spis powszechny z maja 1939 roku wykazuje w Strzelnikach 415 mieszkańców[20].

Turystyka[edytuj | edytuj kod]

Przez Strzelniki przebiega szlak rowerowy szlak rowerowy czerwony wokół jeziora Orzysz[21].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Grzegorz Białuński: Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku - starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie. Olsztyn: Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, 1996, s. 254. ISSN 0585-3893.
  • Wojciech Kętrzyński: O ludności polskiej w Prusiech niegdyś krzyżackich.... Lwów: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1882, s. 653.
  • Barkowski, Otto. Beiträge zur Siedlungs- und Ortsgeschichte des Hauptamtes Rhein. Altpreussische Forschunge. 11. Jahrgang, H. 1, s. 197–224, 1934.

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 132432
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1230 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  3. ↑ a b Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 1 lipca 1947 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1947 r. nr 111, poz. 719).
  4. ↑ a b c d e f g h Wojciech Kętrzyński O ludności polskiej w Prusiech niegdyś krzyżackich... Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Lwów 1882, s. 475.
  5. ↑ Otto Barkowski Beiträge zur Siedlungs- und Ortsgeschichte des Hauptamtes Rhein. Altpreussische Forschungen, 11. Jahrgang 1934, H. 1, s. 223.
  6. ↑ Otto Barkowski Beiträge zur Siedlungs- und Ortsgeschichte des Hauptamtes Rhein. Altpreussische Forschungen, 11. Jahrgang 1934, H. 1, s. 224.
  7. ↑ Otto Barkowski Beiträge zur Siedlungs- und Ortsgeschichte des Hauptamtes Rhein. Altpreussische Forschungen, 11. Jahrgang 1934, H. 1, s. 208.
  8. ↑ Jan Szeliga Rękopiśmienne mapy Prus Książęcych Józefa Naronowicza-Narońskiego z drugiej połowy XVII wieku. Biblioteka Narodowa, Warszawa, 1997, ilustracja nr 2.
  9. ↑ GenWiki
  10. ↑ Grzegorz Białuński Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku - starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie. Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, Olsztyn, 1996, str. 65.
  11. ↑ a b c Otto Barkowski Beiträge zur Siedlungs- und Ortsgeschichte des Hauptamtes Rhein. Altpreussische Forschungen, 11. Jahrgang 1934, H. 1, s. 203.
  12. ↑ a b c d Grzegorz Białuński Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku - starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie. Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, Olsztyn, 1996, str. 74.
  13. ↑ Wojciech Kętrzyński O ludności polskiej w Prusiech niegdyś krzyżackich... Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Lwów 1882, s. 485.
  14. ↑ Grzegorz Białuński Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku - starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie. Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, Olsztyn, 1996, str. 102.
  15. ↑ Grzegorz Białuński Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku - starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie. Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, Olsztyn, 1996, str. 192.
  16. ↑ Grzegorz Białuński Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku - starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie. Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, Olsztyn, 1996, str. 171.
  17. ↑ a b Pisz. Z dziejów miasta i powiatu. Pojezierze, Olsztyn, 1970, str. 174.
  18. ↑ Dr. Leopold Krug, Alexander August Mützell Neues Topographisch-Statistisch-Geographisches Wörterbuch des Preussischen Staats. Vierter Band P-S. Karl August Kümmel, Halle, 1823, s. 403.
  19. ↑ Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen. Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg, 1857 s. 302.
  20. ↑ a b Michael Rademacher: Deutsche Verwaltungsgeschichte Ostpreußen, Kreis Johannisburg. 2006. [dostęp 2013-01-05]. (niem.).
  21. ↑ R. W. Pawlicki, P. Sikorski, M. Wierzba Przewodnik po ścieżkach rowerowych, Ziemia Orzyska. AFW Mazury, Orzysz, 2004, str. 63-65.
Gmina Orzysz
Miasto
Części miasta
  • Działy Orzyskie
  • Grądy Podmiejskie
Wsie
Części wsi
Kolonia
Osady
Osady leśne
Inne
miejscowości

Gmina Orzysz

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Strzelniki_(województwo_warmińsko-mazurskie)&oldid=72565828”