Goitrogeny
(Przekierowano z Substancje wolotwórcze)
Goitrogeny, substancje wolotwórcze – związki o właściwościach antyodżywczych występujące naturalnie w żywności, zmniejszające przyswajalność jodu z pożywienia lub zaburzające wchłanianie jodu przez tarczycę i w konsekwencji produkcję jej hormonów, w skład których wchodzi jod. Przysadka w odpowiedzi na spadek stężenia hormonów produkowanych przez tarczycę uwalnia hormon pobudzający tarczycę (TSH), który powoduje nadmierny rozrost tkanki tarczycy, prowadząc ostatecznie do powstania wola[1].
Żywność wykazująca działanie wolotwórcze[edytuj | edytuj kod]
- Tioglikozydy, glikozylany, GLS to związki o różnej budowie chemicznej występujące w roślinach z rodziny kapustowatych (Brassicaceae)[2] najbardziej znane warzywa to: brukselka, kapusta[3], kalafior[3], brokuł, szpinak, jarmuż, kalarepa, gorczyca, brukiew, rzepa. Właściwości antyodżywcze mają głównie warzywa spożywane na surowo. Gotowanie w temp. 90 °C zmniejsza udział aktywnych form tioglikozydów o ok. 30%. Mrożenie warzyw również przyczynia się do obniżenia zawartości tioglikozydów.
- Do zaburzeń w pracy tarczycy może doprowadzić spożycie dużych ilości manioku (rozdrobnionego jednak nienamoczonego przez dobę w celu detoksykacji)[4], cebuli, czosnku, suchych nasion roślin strączkowych[3] (bob, ciecierzyca, groch, fasola, soczewica, soja) oraz orzeszków ziemnych, migdałów[3]. Wymienione produkty mogą być spożywane w umiarkowanych ilościach po wcześniejszej obróbce termicznej. Wyjątek stanowi soja, która ze względu na zawartość izoflawonów genisteiny i daidzeiny, hamujących peroksydazę tarczycową (TPO), nie powinna być spożywana przez osoby z niedoczynnością tarczycy w żadnych ilościach[5]. Związki wolotwórcze soi nie są dezaktywowane w czasie gotowania.
Substancje chemiczne mające działanie wolotwórcze[edytuj | edytuj kod]
- Sulfadimetoksyna (Albon), Propylotiouracyl[6], Nadchloran potasu[7], kwas jopanowy[8].
- Niektóre Oksazolidyny, takie jak goitryna[9].
- Tiocyjanki (np. z dymu tytoniowego) i nadchlorany zmniejszają pobieranie jonów jodu na skutek zjawiska hamowania konkurencyjnego i w konsekwencji zmniejszenie wydzielania tyroksyny i trijodotyroniny przez tarczycę, których niskie stężenie na skutek ujemnego sprzężenia zwrotnego stymuluje wzrost uwalniania tyreotropiny pobudzającej gruczoł do wzrostu.
- Amiodaron hamuje obwodową konwersję tyroksyny do trijodotyroniny, zaburza także działanie hormonów tarczycy.
- Lit hamuje uwalnianie hormonów tarczycy.
- Fenobarbital, Fenytoina, Karbamazepina, Ryfampicyna indukują biologiczna degradacje trijodotyroniny (T3) i tyroksyny (T4).
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ David A. Bender, A dictionary of food and nutrition., wyd. 3rd ed., [Oxford]: Oxford University Press, 2009–, ISBN 978-0-19-172668-2, OCLC 967261298 [dostęp 2020-02-22].
- ↑ Szczegółowe zalecenia, czyli rzecz o produktach wolotwórczych i pierwiastkach Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej [online], ncez.pl [dostęp 2020-02-23] [zarchiwizowane z adresu 2020-02-23].
- ↑ a b c d Edyta Gulińska, Podstawy żywienia człowieka, Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, [cop. 2005], ISBN 83-02-09152-9, OCLC 69472417 [dostęp 2020-02-22].
- ↑ Jean Vanderpas, Nutritional Epidemiology and Thyroid Hormone Metabolism, „Annual Review of Nutrition”, 26 (1), 2006, s. 293–322, DOI: 10.1146/annurev.nutr.26.010506.103810, ISSN 0199-9885 [dostęp 2020-02-22].
- ↑ Katarzyna Pastusiak, Joanna Michałowska, Paweł Bogdański, Postępowanie dietetyczne w chorobach tarczycy, „Forum Zaburzeń Metabolicznych”, 8 (4), 2017, s. 155–160, ISSN 2081-531X [dostęp 2020-02-23] (pol.).
- ↑ Hila Rosenfeld i inni, Pregnancy outcome, thyroid dysfunction and fetal goitre after in utero exposure to propylthiouracil: a controlled cohort study, „British Journal of Clinical Pharmacology”, 68 (4), 2009, s. 609–617, DOI: 10.1111/j.1365-2125.2009.03495.x, ISSN 0306-5251, PMID: 19843064, PMCID: PMC2780286 [dostęp 2020-02-22].
- ↑ Offie Porat Soldin, Lewis E. Braverman, Steven H. Lamm, Perchlorate Clinical Pharmacology and Human Health: A Review, „Therapeutic drug monitoring”, 23 (4), 2001, s. 316–331, ISSN 0163-4356, PMID: 11477312, PMCID: PMC3640367 [dostęp 2020-02-22].
- ↑ Michele Andreucci, Richard Solomon, Adis Tasanarong, Side Effects of Radiographic Contrast Media: Pathogenesis, Risk Factors, and Prevention, „BioMed Research International”, 2014, 2014, DOI: 10.1155/2014/741018, ISSN 2314-6133, PMID: 24895606, PMCID: PMC4034507 [dostęp 2020-02-22].
- ↑ Dorette T.H. Verhoeven i inni, A review of mechanisms underlying anticarcinogenicity by brassica vegetables, „Chemico-Biological Interactions”, 103 (2), 1997, s. 79–129, DOI: 10.1016/S0009-2797(96)03745-3, ISSN 0009-2797 [dostęp 2020-02-22] (ang.).
