Symplokowate
| ||
 Symplokos wiechowaty | ||
| Systematyka[1] | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | rośliny | |
| Klad | rośliny naczyniowe | |
| Klad | rośliny nasienne | |
| Klasa | okrytonasienne | |
| Klad | astrowe | |
| Rząd | wrzosowce | |
| Rodzina | symplokowate | |
| Nazwa systematyczna | ||
| Symplocaceae Desf. Mém. Mus. Hist. Nat. 6: 9. 1820[2] | ||
| Typ nomenklatoryczny | ||
| Symplocos N.J. Jacquin | ||
Symplokowate[3] (Symplocaceae) – monotypowa rodzina roślin z rzędu wrzosowców. Obejmuje rodzaj symplokos[4] (Symplocos) z ok. 200[5] do 320[6] gatunkami. Są to krzewy i drzewa występujące w strefie tropikalnej i subtropikalnej Azji, Australii, Oceanii i obu Ameryk[5]. Występują w większości w wilgotnych, górskich lasach tropikalnych. Liście gatunków południowoamerykańskich stosowane bywają do parzenia yerba mate. Z kory niektórych gatunków uzyskuje się żółty barwnik używany w technice batiku oraz służący także jako nośnik innych barwników, przyśpieszający proces barwienia. Kora ma też działanie ściągające[6]. Rośliny z tej rodziny kumulują w swoich tkankach glin[1].
Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]
Dwa gatunki zrzucające liście – S. tinctoria i S. paniculata występują w strefie ciepłego klimatu umiarkowanego odpowiednio w południowo-wschodniej części Stanów Zjednoczonych oraz we wschodniej Azji. Pozostałe gatunki spotykane są w strefie tropikalnej i subtropikalnej na rozległych obszarach południowo-wschodniej Azji i dalej na wschód poprzez wyspy Oceanii, północno-wschodnią Australię po Amerykę Środkową i północną część Ameryki Południowej[6]. Duże bogactwo gatunkowe występuje w Chinach, gdzie stwierdzono ponad 40 przedstawicieli tego rodzaju[5]. Ze względu na największe zróżnicowanie w Azji, prawdopodobnie stąd rodzaj ten pochodzi. Brak naturalnie występujących przedstawicieli we florze Afryki i Europy (na tym drugim kontynencie znani są jednak kopalni przedstawiciele tej rodziny z kenozoiku)[1].
W Polsce rzadko uprawiany jest w kolekcjach symplokos wiechowaty (S. paniculata)[3] (stare okazy rosną m.in. w arboretum w Glinnej[4]).
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
_4x3.jpg)
- Pokrój
- Krzewy i drzewa w ogromnej większości zimozielone. Wzrost wegetatywny kontynuowany jest z pąków kątowych, a nie szczytowych. Pędy są nagie lub za młodu omszone. Jeśli występują, włoski są jednokomórkowe[7].
- Liście
- Wyrastają skrętolegle lub dwurzędowo. Pojedyncze, ogonkowe, bez przylistków. Blaszka ząbkowana, czasem z gruczołkami na brzegu lub całobrzega[6]. Wierzchołek liścia zwykle zaostrzony, użyłkowanie wyraźnie widoczne[7]. Liście zwykle mają słodki smak[6].
- Kwiaty
- Pachnące[7], zebrane w kwiatostany mające postać kłosów, gron, wiech, czasem główkowate lub kwiaty pojedyncze. Kwiaty są promieniste, obupłciowe i zwykle 5-krotne. Działek kielicha jest 5 (rzadko 3) i są one trwałe – pozostają na owocu. Płatków korony jest także zwykle 5, rzadko 3 do 11. Barwę mają zazwyczaj białą, rzadziej żółtą[6], bardzo rzadko czerwoną, różową lub lawendową[7]. Zrośnięte są tylko u nasady w podrodzaju Hopea lub do połowy długości płatków (podrodzaj Symplocos). Zalążnia jest dolna lub wpół dolna i powstaje z 2–5 owocolistków, z których każdy tworzy własną komorę zawierającą 2–4 zalążki[6]. Na zalążni znajduje się miodnik[1]. Szyjka słupka pojedyncza, nitkowata, zwieńczona drobnym, główkowatym znamieniem lub podzielonym na 2–5 łatek. Pręciki są liczne, rzadziej są tylko 4–5, zrośnięte w różnym stopniu ze sobą i przyrośnięte u nasady płatków[5]. Pylniki są kulistawe[1].
- Owoce
- Zwykle niebieskie, rzadko białe, pomarańczowe do brązowych[7] pestkowce z nasionami zawierającymi obfite bielmo[6].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
- Pozycja systematyczna rodziny według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)
Rodzina Symplocaceae jest siostrzaną dla grupy obejmującej rodziny styrakowatych Styracaceae i zimnicowatych Diapensiaceae. Należy do rzędu wrzosowców, wchodzącego w skład kladu astrowych (asterids) w obrębie dwuliściennych właściwych (eudicots)[1].
| wrzosowce |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Podział rodziny[8]
Rodzaj Symplocos N. J. Jacquin, Enum. Pl. Carib. 5, 24. Aug-Sep 1760 (gatunek typowy: S. martinicensis N.J. Jacquin[9])
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2018-12-15].
- ↑ Robert W. Kiger, James L. Reveal: A comprehensive scheme for standardized abbreviation of usable plant-family names and type-based suprafamilial names. University of Maryland. [dostęp 2015-07-30].
- ↑ a b J. Hrynkiewicz-Sudnik, B. Sękowski, M. Wilczkiewicz: Rozmnażanie drzew i krzewów liściastych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 523-524. ISBN 83-01-13434-8.
- ↑ a b Symplocos paniculata. Związek Szkółkarzy Polskich. [dostęp 2015-08-01].
- ↑ a b c d Young-fen Wu & Hans P. Nooteboom: Symplocos. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2015-07-31].
- ↑ a b c d e f g h Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 215-216. ISBN 1-55407-206-9. (ang.)
- ↑ a b c d e Symplocos. W: Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2015-07-31].
- ↑ Symplocos. W: The Plant List (2013). Version 1.1. [on-line]. [dostęp 2015-07-30].
- ↑ Symplocos. W: Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2015-07-31].