Symplokowate
 Symplokos wiechowaty | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina |
symplokowate |
| Nazwa systematyczna | |
| Symplocaceae Desf. Mém. Mus. Hist. Nat. 6: 9. 1820[3] | |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
Symplocos N.J. Jacquin | |
Symplokowate[4] (Symplocaceae) – monotypowa rodzina roślin z rzędu wrzosowców. Obejmuje rodzaj symplokos[5] (Symplocos) z ok. 200[6] do 320[7] gatunkami. Są to krzewy i drzewa występujące w strefie tropikalnej i subtropikalnej Azji, Australii, Oceanii i obu Ameryk[6]. Występują w większości w wilgotnych, górskich lasach tropikalnych. Liście gatunków południowoamerykańskich stosowane bywają do parzenia yerba mate. Z kory niektórych gatunków uzyskuje się żółty barwnik używany w technice batiku oraz służący także jako nośnik innych barwników, przyśpieszający proces barwienia. Kora ma też działanie ściągające[7]. Rośliny z tej rodziny kumulują w swoich tkankach glin[2].
Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]
Dwa gatunki zrzucające liście – S. tinctoria i S. paniculata występują w strefie ciepłego klimatu umiarkowanego odpowiednio w południowo-wschodniej części Stanów Zjednoczonych oraz we wschodniej Azji. Pozostałe gatunki spotykane są w strefie tropikalnej i subtropikalnej na rozległych obszarach południowo-wschodniej Azji i dalej na wschód poprzez wyspy Oceanii, północno-wschodnią Australię po Amerykę Środkową i północną część Ameryki Południowej[7]. Duże bogactwo gatunkowe występuje w Chinach, gdzie stwierdzono ponad 40 przedstawicieli tego rodzaju[6]. Ze względu na największe zróżnicowanie w Azji, prawdopodobnie stąd rodzaj ten pochodzi. Brak naturalnie występujących przedstawicieli we florze Afryki i Europy (na tym drugim kontynencie znani są jednak kopalni przedstawiciele tej rodziny z kenozoiku)[2].
W Polsce rzadko uprawiany jest w kolekcjach symplokos wiechowaty (S. paniculata)[4] (stare okazy rosną m.in. w arboretum w Glinnej[5]).
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
_4x3.jpg)
- Pokrój
- Krzewy i drzewa w ogromnej większości zimozielone. Wzrost wegetatywny kontynuowany jest z pąków kątowych, a nie szczytowych. Pędy są nagie lub za młodu omszone. Jeśli występują, włoski są jednokomórkowe[8].
- Liście
- Wyrastają skrętolegle lub dwurzędowo. Pojedyncze, ogonkowe, bez przylistków. Blaszka ząbkowana, czasem z gruczołkami na brzegu lub całobrzega[7]. Wierzchołek liścia zwykle zaostrzony, użyłkowanie wyraźnie widoczne[8]. Liście zwykle mają słodki smak[7].
- Kwiaty
- Pachnące[8], zebrane w kwiatostany mające postać kłosów, gron, wiech, czasem główkowate lub kwiaty pojedyncze. Kwiaty są promieniste, obupłciowe i zwykle 5-krotne. Działek kielicha jest 5 (rzadko 3) i są one trwałe – pozostają na owocu. Płatków korony jest także zwykle 5, rzadko 3 do 11. Barwę mają zazwyczaj białą, rzadziej żółtą[7], bardzo rzadko czerwoną, różową lub lawendową[8]. Zrośnięte są tylko u nasady w podrodzaju Hopea lub do połowy długości płatków (podrodzaj Symplocos). Zalążnia jest dolna lub wpół dolna i powstaje z 2–5 owocolistków, z których każdy tworzy własną komorę zawierającą 2–4 zalążki[7]. Na zalążni znajduje się miodnik[2]. Szyjka słupka pojedyncza, nitkowata, zwieńczona drobnym, główkowatym znamieniem lub podzielonym na 2–5 łatek. Pręciki są liczne, rzadziej są tylko 4–5, zrośnięte w różnym stopniu ze sobą i przyrośnięte u nasady płatków[6]. Pylniki są kulistawe[2].
- Owoce
- Zwykle niebieskie, rzadko białe, pomarańczowe do brązowych[8] pestkowce z nasionami zawierającymi obfite bielmo[7].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
- Pozycja systematyczna rodziny według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)
Rodzina Symplocaceae jest siostrzaną dla grupy obejmującej rodziny styrakowatych Styracaceae i zimnicowatych Diapensiaceae. Należy do rzędu wrzosowców, wchodzącego w skład kladu astrowych (asterids) w obrębie dwuliściennych właściwych (eudicots)[2].
| wrzosowce |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Podział rodziny[9]
Rodzaj Symplocos N. J. Jacquin, Enum. Pl. Carib. 5, 24. Aug-Sep 1760 (gatunek typowy: S. martinicensis N.J. Jacquin[10])
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).
- ↑ a b c d e f Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).
- ↑ Robert W. Kiger, James L. Reveal: A comprehensive scheme for standardized abbreviation of usable plant-family names and type-based suprafamilial names. University of Maryland. [dostęp 2015-07-30].
- ↑ a b J. Hrynkiewicz-Sudnik, B. Sękowski, M. Wilczkiewicz: Rozmnażanie drzew i krzewów liściastych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 523-524. ISBN 83-01-13434-8.
- ↑ a b Symplocos paniculata. Związek Szkółkarzy Polskich. [dostęp 2015-08-01].
- ↑ a b c d Young-fen Wu & Hans P. Nooteboom: Symplocos. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2015-07-31].
- ↑ a b c d e f g h Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 215-216. ISBN 1-55407-206-9. (ang.)
- ↑ a b c d e Symplocos. W: Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2015-07-31].
- ↑ Symplocos. W: The Plant List (2013). Version 1.1. [on-line]. [dostęp 2015-07-30].
- ↑ Symplocos. W: Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2015-07-31].