Syrokomla (herb szlachecki)

Syrokomla

Herb Syrokomla
Typ herbu	szlachecki
Zawołanie	Syrokomla
Alternatywne nazwy	Srokomla, Syrykomla, Syrokomlya
Pierwsza wzmianka	1354 (pieczęć) 1396 (zapis)

Syrokomla – polski herb szlachecki, noszący zawołanie Syrokomla. Wzmiankowany w najstarszym zachowanym do dziś polskim herbarzu, Insignia seu clenodia Regis et Regni Poloniae, spisanym przez historyka Jana Długosza w latach 1464–1480. Syrokomla jest jednym z 47 herbów adoptowanych przez bojarów litewskich na mocy unii horodelskiej z 1413 roku.

Herb występował głównie wśród rodzin osiadłych w ziemi krakowskiej i sandomierskiej. Spośród najbardziej znanych rodów pieczętujących się herbem Syrokomla, należy wymienić Grocholskich i Sołtanów.

Syrokomli używali też Marian Zyndram-Kościałkowski.

Opis herbu

Jedna ze stron manuskryptów Jana Długosza, zawierająca opisy polskich herbów

Opis historyczny

Jan Długosz (1415–1480) blazonuje herb i opisuje herbownych następująco:

Syrokomlya, circulaturam triangularem, cruce super imposita alba, in campo rubeo defert. Genus Polonicum modestique in eo viri.

Jan Długosz, Insignia seu clenodia Regis et Regni Poloniae

Po przetłumaczeniu:

Syrokomla, trójkątny okrąg, który na szczycie biały krzyż w polu czerwonym nosi. Ród Polski, mężowie skromni.

Jan Długosz, Insignia seu clenodia Regis et Regni Poloniae

Kasper Niesiecki, podając się na dzieła historyczne Bartosza Paprockiego, Szymona Okolskiego i Marcina Bielskiego, opisuje herb:

Abdank biały zwyczajny powinien być w polu czerwonem, ale na wierzchu jego we środku krzyż złoty, na hełmie nad koroną takiż Abdank biały, z krzyżem.

Kasper Niesiecki, Herbarz Polski, T. VIII

Opis współczesny

Opis skonstruowany współcześnie brzmi następująco:

Na tarczy w polu czerwonym łękawica srebrna z zaćwieczonym takimż krzyżem kawalerskim ćwiekowym.

W klejnocie samo godło.

Labry herbowe czerwone, podbite srebrem.

Geneza

Najwcześniejsze wzmianki

Najwcześniejsze lokalne źródło heraldyczne wymieniające ten herb to wspomniane już wcześniej Insignia seu clenodia Regis et Regni Poloniae, datowane na lata 1464–1480. Autorem tego dzieła jest polski historyk, Jan Długosz.

W wyniku unii horodelskiej w 1413 przeniesiony na Litwę.

Herbowni

Lista Tadeusza Gajla

Lista herbownych w artykule sporządzona została na podstawie wiarygodnych źródeł, zwłaszcza klasycznych i współczesnych herbarzy. Należy jednak zwrócić uwagę na częste zjawisko przypisywania rodom szlacheckim niewłaściwych herbów, szczególnie nasilone w czasie legitymacji szlachectwa przed zaborczymi heroldiami, co zostało następnie utrwalone w wydawanych kolejno herbarzach. Identyczność nazwiska nie musi oznaczać przynależności do danego rodu herbowego. Przynależność taką mogą bezspornie ustalić wyłącznie badania genealogiczne.

Pełna lista herbownych nie jest dziś możliwa do odtworzenia, także ze względu na zniszczenie i zaginięcie wielu akt i dokumentów w czasie II wojny światowej (m.in. w czasie powstania warszawskiego w 1944 spłonęło ponad 90% zasobu Archiwum Głównego w Warszawie, gdzie przechowywana była większość dokumentów staropolskich). Lista nazwisk znajdująca się w artykule pochodzi z Herbarza polskiego, Tadeusza Gajla (194 nazwisk). Występowanie na liście nazwiska nie musi oznaczać, że konkretna rodzina pieczętowała się herbem Syrokomla. Często te same nazwiska są własnością wielu rodzin reprezentujących wszystkie stany dawnej Rzeczypospolitej, tj. chłopów, mieszczan, szlachtę. Jest to jednakże dotychczas najpełniejsza lista herbownych, uzupełniana ciągle przez autora przy kolejnych wydaniach Herbarza. Tadeusz Gajl wymienia następujące nazwiska uprawnionych do używania herbu Syrokomla:

Andronowicz, Auzbikowicz, Auzbukiewicz, Aziubekowicz. Bałwanowicz, Banowski, Bańkowski, Baranowicz, Beynar, Biczewski, Bohuszewicz, Bortkiewicz, Bułhak, Bułharyn, Burdzicki, Burdziński, Butkiewicz. Chabowski, Chalecki, Chominicz, Chorzewski, Chybicki, Ciżewski, Ciżowski, Czechowicz, Czyżewski. Dawidowicz, Draniewicz, Dziewiecki, Dziewlewski, Dziewoczka, Dziewoczko, Dziwiński. Gasztowt, Gawroński, Gogitowt, Golgin, Gosztowt, Gożtowt, Grocholski, Gucewicz, Gumkowski. Halecki, Harasimowicz-Broniuszyc, Horszewski, Horszowski, Hryhorewicz. Iłgowski, Imszennik, Imszeński, Iwanowicz, Iwanowski. Jacynicz, Jałyński, Janowski, Jeleniewski, Jeleniowski, Jodławski, Jursza. Karnicki, Karoński, Kaznowski, Kęsicki, Kiiński, Kijankowski, Kijanowski, Kijańkowski, Kijański, Kijeński, Kiltynowicz, Kiński, Kirkiłło, Kondracki, Kondradzki, Kondrat, Kondratowicz, Kondratowski, Konratowicz, Konratowski, Kornatowski, Korzekwicki, Korzenicki, Kosiałkowski, Kościałkowski, Kozłowicz, Kruczek, Krzepicki, Kupść, Kurdwanowski, Kuszelewski. Łapicki. Maj, Makar, Makara, Masło, Mentrym, Minelg, Minelgowicz, Mingel, Mingiel, Mingielewicz, Mingin, Minigajło, Modzelewski, Montrym, Montrymowicz. Niewiardomski. Ososko. Pieślak, Płaszowski, Przybora, Przymulski, Puchaczewski, Puchłowski, Puciata, Puciatczyc, Puciato, Puciatyc, Puciatycz, Pugaczewski, Pulia, Putiata, Putiatycki, Putiatycz, Putyatycki. Rekść, Rekuć. Sachniewicz, Sachnowicz, Sapalski, Sehem, Seheń, Sicheń, Sieheń, Sielanka, Sielanko, Siemaszko, Siemaszkowicz, Siemienowicz, Siemionowicz, Siwczyński, Smereczyński, Sołłohub, Sołohub, Sołtan, Sopiński, Soroczyński, Stankunowicz, Starosielski, Starowolski, Stecki, Stefanowicz, Stefanowski, Syrokomla, Szwyaszkowski. Śnieszkowski, Świaszkowski, Świeszkowski, Święszkowski, Świężkowski. Traczewski, Turowicki, Tyżewski. Ussiłowicz, Uściłowicz. Wahanowski, Wasielkiewicz, Wasilewicz, Wasilewski, Wasilkiewicz, Wasztok, Węsierski, Wieliczki, Wieliczko, Witkiewicz, Witkowicz, Witoniski, Witort, Witowski, Wojczun, Wojtałowicz, Wojtołowicz, Wyrwicz, Wytoniski. Zagrocki, Zagrodzki, Zając, Zaklika, Zakliko, Zubowicz. Żołądź, Żołędź, Żołłądź, Życzyński. Tadeusz Gajl, Herbarz Polski

Pozostałe nazwiska

Jury Łyczkowski, na swojej stronie dotyczącej heraldyki, wspomina również o nazwiskach Andrusiewicz, Bułat, Hołub i Wołczecki.

Odmiany

Odmiany herbu Syrokomla Herb Chalecki Herb Hołub Herb Iłgowski Herb Sołtan Herb Sołtan II Herb Sołtan III Herb Baranowicz Herb Łosowicz Herb Ustarbowski Herb Wojniłowicz

Odmiany arystokratyczne herbu Syrokomla Herb Grocholski

Herby uznawane za odmiany tylko przez pojedynczych heraldyków Herb Andronowski Herb Rozmiar

Syrokomla wraz ze swoimi odmianami w Tablicach odmian herbowych Teodora Chrząńskiego (1909). I rząd, II kolumna.

Galeria

• 

  Grobowiec rodziny Sieheniów herbu Syrokomla, znajdujący się obecnie na Białorusi.

• 

  Ledwo widoczny herb Syrokomla (pod krzyżem) na pomniku Władysława Syrokomli

• 

  Ukraiński Order Bohdana Chmielnickiego III klasy z herbem Syrokomla

Zobacz też

• heraldyka polska
• ród herbowy
• lista polskich herbów szlacheckich

Bibliografia

• KasperK. Niesiecki KasperK., Herbarz polski, Jan NepomucenJ.N. Bobrowicz, t. IV, Lipsk: Breitkopf i Haertel, 1839, s. 521 .
• KasperK. Niesiecki KasperK., Herbarz polski, Jan NepomucenJ.N. Bobrowicz, t. VIII, Lipsk: Breitkopf i Haertel, 1841, s. 655 .
• HenrykH. Mościcki HenrykH., WłodzimierzW. Dzwonkowski WłodzimierzW., Parlament Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1927, Warszawa: Lucjan Złotnicki, 1928 .
• TadeuszT. Jędruszczak TadeuszT., Polski Słownik Biograficzny, t. XIV, Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1968 .
• TadeuszT. Gajl TadeuszT., Herbarz polski od średniowiecza do XX wieku. Ponad 4500 herbów szlacheckich 37 tysięcy nazwisk 55 tysięcy rodów, Gdańsk: L&L, 2007, s. 543, ISBN 978-83-60597-10-1, OCLC 233447252 .

Linki zewnętrzne

• Tadeusz Gajl: Nazwiska. gajl.wielcy.pl. [dostęp 2021-09-20]. (pol.).
• Jury Łyczkowski: Herby szlachty litwińskiej. lyczkowski.net. [dostęp 2021-09-20]. (pol.).
• Dzieje zasobu. agad.gov.pl. [dostęp 2021-09-20]. (pol.).