System dźwiękowy
System dźwiękowy, system interwałowy (niekiedy strój muzyczny[1]) – w muzykologii, zestaw dźwięków w zakresie jednej oktawy, który wynika z przyjętej metody podziału oktawy na mniejsze interwały[2][3][4][1].
Systemy dźwiękowe dzieli się na praktyczne i teoretyczne. Pierwsze są rezultatem realnych możliwości wykonawczych instrumentów muzycznych (przyjętej skali[5]) – wynikają z konstrukcji instrumentu, dobranego a priori stroju, oraz tolerancji słuchu na odchylenia od założonych wysokości dźwięków, intonacji i tempa (strefowości słuchu[6][7])[4]. Systemy teoretyczne są rezultatem rozpatrywania tez[4]; niektóre z nich dzielą oktawę na 197 interwałów[8], a bazujące na przyjętych współcześnie współczynnikach liczbowych (mikroton, cent i milioktawa) – nawet na 1200[9].
Rozważaniem podziału oktawy zajmowali się m.in. Pitagoras, Arystoteles, Didymos z Aleksandrii, Leonardo da Vinci, Pierre Gassendi, Galileusz, Isaac Newton, Leonhard Euler i Hermann von Helmholtz[10]. Od XVIII wieku, w kulturze zachodniej ugrutowany jest system równomiernie temperowany, który dzieli oktawę na 12 półtonów[1]. Praktycznym system jest – wykorzystywany współcześnie, a znany i badany od starożytności – system naturalny, który dzieli oktawę na interwały występujące w szeregu harmonicznym[5][11][2]. Teoretyczny system podziału wg kwint i kwart (system pitagorejski) opracowany był po raz pierwszy w VI wieku p.n.e.[4]; wg tercji dzielili oktawę Didymos oraz Walter Odington[8].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Wesołowski 2018 ↓, s. 86.
- ↑ a b Drobner 1997 ↓, s. 103.
- ↑ Ekiert 2006 ↓, s. 481.
- ↑ a b c d Rakowski 2006 ↓, s. 862.
- ↑ a b dźwiękowy system, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2024-04-06].
- ↑ Rakowski 2006 ↓, s. 844.
- ↑ Drobner 1997 ↓, s. 109.
- ↑ a b Drobner 1997 ↓, s. 105.
- ↑ Drobner 1997 ↓, s. 107.
- ↑ Ekiert 2006 ↓, s. 484.
- ↑ alikwoty, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2024-04-06].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Mieczysław Drobner: Instrumentoznawstwo i akustyka. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1997. ISBN 83-224-0469-7.
- Janusz Ekiert: Bliżej muzyki: encyklopedia. Warszawa: Muza SA, 2006. ISBN 978-83-7200-087-3.
- Andrzej Rakowski: Encyklopedia muzyki. Andrzej Chodkowski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-13410-0.
- Franciszek Wesołowski: Zasady muzyki. Wyd. XVIII. Kraków: PWM, 2018. ISBN 978-83-224-0461-4.