Szablon:Dobry artykuł/archiwum/2012/05

Aktualnie na stronie głównej

Bataański marsz śmierci – przymusowa ewakuacja około 76–78 tys. jeńców wojennych przeprowadzona przez Cesarską Armię Japońską w kwietniu 1942 roku, w czasie wojny na Pacyfiku, po kapitulacji amerykańsko-filipińskiego garnizonu na półwyspie Bataan. Generał Masaharu Homma, dowódca japońskiego 14. Obszaru Armijnego, zamierzał jak najszybciej zdobyć ostatni amerykański bastion na Filipinach, którym była wyspa Corregidor. Dlatego rozkazał, aby z Bataanu, będącego podstawą wyjściową do kolejnej operacji, jak najszybciej usunąć wszystkich jeńców wojennych. Od 76 tys. do 78 tys. Amerykanów oraz Filipińczyków – wyczerpanych kilkumiesięcznymi walkami, niedożywionych, często rannych lub chorych – popędzono pieszo do odległego o ponad 100 kilometrów San Fernando, skąd zostali przetransportowani koleją do Capas, a następnie doprowadzeni do obozu jenieckiego O'Donnell. Maszerującym w tropikalnym upale jeńcom wydawano minimalne ilości wody i pożywienia, a rannym oraz chorym w większości wypadków nie udzielono pomocy medycznej. Jeńcy byli także nieustannie maltretowani przez japońskich żołnierzy. Tych, którzy nie byli w stanie iść dalej, rozstrzeliwano lub zakłuwano bagnetami. W trakcie „marszu śmierci” zginęło około 500–1000 Amerykanów i nawet do 10 tys. Filipińczyków. Tysiące innych zmarło wkrótce po dotarciu do O'Donnell. Czytaj więcej…

Inne Dobre Artykuły • Jak pisać w stylu encyklopedycznym?

---

Archiwum ekspozycji dobrych artykułów

Archiwum artykułów, które zostały umieszczone na stronie głównej w rubryce Dobry Artykuł.

2008: wrzesień • październik • listopad • grudzień
2009: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2010: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2011: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2012: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2013: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2014: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2015: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2016: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2017: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2018: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2019: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2020: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2021: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2022: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2023: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień

---

1 maja

W 1943 roku zespół projektowy pod kierownictwem Eda F. Burtona zaprojektował eksperymentalny samolot bombowy Douglas XB-42 Mixmaster. Samolot powstał z prywatnej inicjatywy firmy Douglas. Pomimo niebywałych, jak na swoje czasy, osiągów (był to najszybszy bombowiec z napędem tłokowym kiedykolwiek zbudowany), XB-42 nie wszedł do produkcji masowej. Stało się tak głównie z powodu zakończenia II wojny światowej i opracowania nowej wówczas technologii, jaką były silniki odrzutowe. Nazwa samolotu Mixmaster nawiązuje do dużych łopat śmigieł, które kojarzyły się z mikserem kuchennym o takiej nazwie. Zbudowano tylko dwa egzemplarze samolotu, z czego pierwszy prototyp rozbił się 16 grudnia 1945 roku, a drugi służył jako latające laboratorium do testowania silników odrzutowych 19XB-2A. Samolot ten eksponowany jest w National Air and Space Museum w Waszyngtonie.

2 maja

W 1975 roku w rajdowych mistrzostwach świata zadebiutował fiński kierowca Henri Toivonen. Nie ukończył jednak debiutanckiego Rajdu Finlandii z powodu awarii miski olejowej. W 1980 roku został fabrycznym kierowcą ekipy Talbota. Pierwsze zwycięstwo odniósł pod koniec sezonu 1980. Był również członkiem innych zespołów fabrycznych jak: Opel, Porsche i Lancia. W swojej karierze wygrał łącznie trzy rajdy, oprócz Rajdu Wielkiej Brytanii 1980, także Rajd Wielkiej Brytanii 1985 i Rajd Monte Carlo 1986. 2 maja 1986 roku Toivonen zginął wraz z pilotem Sergiem Cresto w wypadku, który miał miejsce podczas Rajdu Korsyki 1986. Kierowana przez Toivonena Lancia Delta S4 wypadła z trasy i spłonęła. Załoga zginęła na miejscu. Przyczyny wypadku nigdy nie zostały wyjaśnione ze względu na brak świadków w pobliżu miejsca zdarzenia.

3 maja

Na przełomie lat 1966 i 1967 w Wirginii Zachodniej ponad 100 osób widziało tajemniczego Mothmana. Według osób, które twierdziły, że spotkały tę istotę, miała ona mieć od 1,8 do 2,5 m wzrostu, błotniste skrzydła, czarną brązową lub szarą skórę i ogromne świecące na czerwono oczy wyglądające jak reflektory rowerowe. Podczas jego wizyt słyszano dźwięki przypominające pisk myszy, krzyk kobiety lub zgrzyt płyty gramofonowej. Spotkaniom miały towarzyszyć także zakłócenia sygnału telewizyjnego lub radiowego. Mothman jest przedmiotem badań kryptozoologii i ufologii. Przez naukę uznawany jest za jeden z elementów folkloru amerykańskiego lub legendę miejską.

4 maja

Jednym ze stopni wodnych we Wrocławiu jest Stopień Wodny Zacisze. Budowla ta piętrzy wodę na Odrze i dwóch kanałach. Urządzenie to zostało zbudowane w latach 1913–1917 w celu ochrony przeciwpowodziowej oraz dostosowania Odry do potrzeb transportu śródlądowego. Stopień wodny składa się z Jazu i Śluzy. Oba urządzenia są zlokalizowane na innych kanałach i pracują niezależnie od siebie. W eksploatacji pozostaje wyłącznie śluza. Jaz został wyłączony z eksploatacji w 1954 i zatopiony na dnie kanału. Budowlom ściśle hydrotechnicznym towarzyszą: Mosty Jagiellońskie, budynek kierownika stopnia, szopa jazowa, sterownia śluzy, budynek mieszkalny, dyżurka i szalet.

5 maja

Najwyższą instancją w ustroju sądownictwa Księstwa Warszawskiego był Sąd Kasacyjny. Ustanowiony został dekretem księcia warszawskiego Fryderyka Augusta z dnia 3 kwietnia 1810 roku, realizującym postanowienia artykułu 16 konstytucji Księstwa. Sąd Kasacyjny rozpatrywał skargi o kasację zarówno sądów cywilnych, jak i karnych. Rozstrzygał także spory kompetencyjne między sądami i pełnił funkcję sądu dyscyplinarnego dla sędziów i prokuratora Sądu Apelacyjnego. Sąd Kasacyjny działał niedługo nawet na miarę krótkowiecznego Księstwa Warszawskiego – uroczyste rozpoczęcie jego działalności odbyło się 19 czerwca 1810 roku, a ostatnie opublikowane orzeczenie zapadło 16 października 1812 roku. Te dwa lata odegrały jednak istotną rolę w budowaniu polskiego systemu sądownictwa, do którego wprowadzono – wciąż funkcjonującą – instytucję kasacji. Stąd do tradycji Sądu Kasacyjnego nawiązuje obecny polski Sąd Najwyższy.

6 maja

W 1987 roku w Zrenjaninie urodził się Zoran Tošić. Tošić jest wychowankiem klubu Radnički Zrenjanin. Następnie występował w innych klubach z tego miasta: Futurze, Proleterze oraz Banacie. W 2007 roku trafił do Partizana Belgrad, zaś 2 lata później do Manchesteru United. Przebywał również na wypożyczeniu w FC Köln. W reprezentacji Serbii U-21 grał w latach 2007–2009, zaś w seniorskiej reprezentacji zadebiutował w roku 2007. W 2010 roku zaczął grać dla CSKA Moskwa. Uczestniczył w Mistrzostwach Europy U-21 2007, podczas których Serbia zdobyła srebro oraz w Mistrzostwach Europy U-21 2009. Grał też w turnieju igrzysk olimpijskich w 2008 w Pekinie oraz na mundialu w 2010 w RPA. Zarówno igrzyska, jak i mistrzostwa świata Serbowie zakończyli na fazie grupowej. Jest mistrzem i zdobywcą Pucharu Serbii oraz mistrzem i zdobywcą Pucharu Ligii Angielskiej.

7 maja

30 kwietnia 1989 roku zmarł Sergio Leone, włoski reżyser i scenarzysta filmowy. Swoją popularność zdobył trylogią westernów, zwaną dolarową. Filmy Leone odnosiły sukcesy kasowe w Europie Zachodniej, natomiast w krajach anglosaskich spotykały się z krytyką. Zarzucano im gloryfikację przemocy i obalanie hollywoodzkich mitów. Twórczość reżysera została jednak następnie zrehabilitowana. Zwracano uwagę na bardziej realistyczne przedstawianie Dzikiego Zachodu niż w amerykańskich westernach i wysokiej jakości realizację techniczną. Leone otrzymał podczas swojej kariery nagrodę David di Donatello za film Garść dynamitu, a także włoską Srebrną Wstęgę i nagrodę Kinema Junpo dla najlepszego filmu zagranicznego Dawno temu w Ameryce oraz nagrodę Nocciola d'Oro za zasługi dla włoskiej kinematografii. Wpływ twórczości włoskiego reżysera jest widocznych w wielu amerykańskich filmach, między innymi Bez przebaczenia, Kill Bill, Dzika banda oraz Powrocie do przyszłości III.

8 maja

W 1943 roku zespół projektowy pod kierownictwem Eda F. Burtona zaprojektował eksperymentalny samolot bombowy Douglas XB-42 Mixmaster. Samolot powstał z prywatnej inicjatywy firmy Douglas. Pomimo niebywałych, jak na swoje czasy, osiągów (był to najszybszy bombowiec z napędem tłokowym kiedykolwiek zbudowany), XB-42 nie wszedł do produkcji masowej. Stało się tak głównie z powodu zakończenia II wojny światowej i opracowania nowej wówczas technologii, jaką były silniki odrzutowe. Nazwa samolotu Mixmaster nawiązuje do dużych łopat śmigieł, które kojarzyły się z mikserem kuchennym o takiej nazwie. Zbudowano tylko dwa egzemplarze samolotu, z czego pierwszy prototyp rozbił się 16 grudnia 1945 roku, a drugi służył jako latające laboratorium do testowania silników odrzutowych 19XB-2A. Samolot ten eksponowany jest w National Air and Space Museum w Waszyngtonie.

9 maja

Po śmierci Alberta Einsteina w 1955 roku, do badań naukowych został zachowany jego mózg. Wyniki badań budziły duże zainteresowanie ze względu na powszechną opinię o geniuszu Einsteina. W latach 1985–2009 powstało kilka prac omawiających różne aspekty anatomiczne i histologiczne mózgu Alberta Einsteina. Wyniki niektórych badań bywały używane jako argument na rzecz domniemanego autyzmu uczonego. Same okoliczności uzyskania zgody na pobranie mózgu uczonego wciąż są niejasne i budzą kontrowersje, tak samo jak wątpliwe etycznie zawłaszczenie narządu przez patologa Thomasa Stoltza Harveya.

10 maja

W 2001 roku firma Activision wydała grę akcji World’s Scariest Police Chases przeznaczoną na konsolę PlayStation. Fabuła gry została oparta na amerykańskim serialu telewizyjnym World’s Wildest Police Videos. Gracz wciela się w kierowcę radiowozu ścigającego przestępców. Gra obejmuje kilka różnorodnych trybów rozgrywki. Dostępny jest także tryb gry, w którym uczestniczyć mogą dwaj zawodnicy. Do komentowania przebiegu akcji głosu użyczył John Bunnell. Gra spotkała się z mieszanymi reakcjami recenzentów, osiągając średnią ocen odpowiednio 66% i 54% w agregatorach GameRankings oraz Metacritic. Różnie oceniano rozgrywkę, natomiast krytykowano oprawę audiowizualną gry. Dalsze prace nad wersjami gry przeznaczonymi na PlayStation 2 i komputery osobiste anulowano, a opracowanie kontynuacji pod tytułem World’s Scariest Police Chases 2 zostało zawieszone.

11 maja

Współcześnie książki kucharskie nie są wyłącznie źródłem informacji przydatnych w kuchni – czytelnicy kupują je także w celu zaznajomienia się z przepisami na potrawy, których nie mają zamiaru przygotowywać. Albumowe wydania dalekie są od swojej pierwotnej funkcji i częściej znajdują swoje miejsce w salonie niż w kuchni. Za jedne z najstarszych w Europie uznaje się dwie pozycje duńskie, których powstanie szacuje się na ok. 1300 rok. Pierwsza polska książka kucharska Compendium Ferculorum albo zebranie potraw, autorstwa Stanisława Czernieckiego została wydana w 1682 roku. Profesjonalizacja książek kucharskich i początek naukowego podejścia do sztuki kulinarnej to przełom XIX i XX wieku. Wiele wydań miała Kuchnia polska, praca zbiorowa wydana przez Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, która po raz pierwszy ukazała się w 1959 roku. Wraz z upowszechnieniem się Internetu, także to medium jest wykorzystywane do udostępniania przepisów kulinarnych i ich zbiorów.

12 maja

12 maja 1926 roku rozpoczął się przewrót majowy, zbrojny zamach stanu dokonany w Polsce przez marszałka Józefa Piłsudskiego. Powodami zamachu była pogarszająca się sytuacja polityczna i gospodarcza kraju, zaś bezpośrednią przyczyną seria kryzysów gabinetowych w latach 1925–1926. Po bezowocnej rozmowie Piłsudskiego z prezydentem Stanisławem Wojciechowskim, oddziały wierne marszałkowi zajęły pozycje przy warszawskich mostach. Po ultimatum generała Tadeusza Rozwadowskiego, dowodzącego oddziałami prorządowymi, rozpoczęły się w Warszawie drobne potyczki. 14 maja Piłsudski przejął kontrolę nad Warszawą. W wyniku walk zginęło 379 osób. Legalny rząd Wincentego Witosa podał się do dymisji, a prezydent Wojciechowski złożył swój urząd. Uprawnienia prezydenta przejął Maciej Rataj, który powołał nowy rząd z Kazimierzem Bartlem na czele, w którym Piłsudski został ministrem spraw wojskowych i generalnym inspektorem Sił Zbrojnych.

13 maja

Jednym z ważniejszych bóstw japońskiej religii shintō jest Susanoo, porywczy i brutalny pan wiatrów oraz burzy. Według Kojiki Susanoo narodził się, gdy Izanagi przemywał swój nos w trakcie oczyszczania się w wodzie morskiej po ucieczce z Krainy Ciemności. W Nihon-shoki natomiast bóg wiatrów przyszedł na świat, jeszcze zanim Izanami udała się do Krainy Ciemności. W kronice napisano, że Susanoo otrzymał od Izanagiego władzę nad przestworzami mórz, jednak nie wywiązał się dobrze ze swoich obowiązków. Tęskniąc za matką, wciąż łkał i zawodził, aż przelał wszystkie swoje łzy, a rzeki i morza wyschły do cna. Nieprzerwana żałoba syna prabogini zachwiała równowagę we wszechświecie, przez co na świecie wydarzyły się dziesiątki tysięcy nieszczęść. Kult Susanoo jest najsilniej związany z regionem Izumo (obecnie stanowiącym część prefektury Shimane), gdzie znajduje się poświęcony mu chram Izumo Taisha.

14 maja

Za jeden z najsłynniejszych palimpsestów uznawany jest Kodeks Nitryjski. Zawiera on w sumie cztery dzieła literackie: trzy greckie oraz jedno syryjskie. Wszystkie pochodzą z wieków VI–IX. Zachowało się 226 kart rękopisu. Górny tekst naniesiony został w wieku VIII lub IX wieku i zawiera syryjski traktat Sewera Antiocheńskiego przeciwko Janowi Gramatykowi. Ten sam kodeks w dolnym tekście zawiera greckie teksty Iliady Homera, Ewangelii według św. Łukasza oraz Elementów Euklidesa. Rękopis przechowywany był na Pustyni Nitryjskiej, w klasztorze św. Marii Deipara, około 110 km na północny zachód od Kairu. W 1847 roku znaleziony został przez Anglika Tattam i wraz z ponad 500 innymi rękopisami przewieziony został do Londynu. Obecnie przechowywany jest w Londynie (Brit. Libr., Add. 17211).

15 maja

Jednym z czołowych polskich skoczków narcarskich lat 20. XX wieku był Henryk Mückenbrunn. Narciarz ten urodził się w 1903 roku w Zakopanem w rodzinie żydowskiej. Zawodnik ten zadebiutował w oficjalnych zawodach w 1918 roku. W 1920 roku zwyciężył związkowe mistrzostwa Polski juniorów na Antałówce. W 1922 roku wygrywał zawody seniorskie i zadebiutował w reprezentacji. W 1923 roku został mistrzem Polski w biegu. W 1924 roku zdobył 4 tytuły mistrza Polski: (skoki, kombinacja norweska, sztafeta i bieg z przeszkodami). Sukcesy te spowodowały powołanie na igrzyska w Chamonix, na które nie pojechał najprawdopodobniej z powodu kontuzji. W 1925 Mückenbrunn zwyciężył w mistrzostwach Polski w skokach i kombinacji norweskiej. W zawodach FIS, które zostały uznane za pierwsze mistrzostwa świata w narciarstwie był 29. w bieg i 27 w skokach. W 1926 został mistrzem Czechosłowacji. W 1926 roku wyemigrował do Francji, gdzie zajmował się instruktarzem narciarskim. W latach 30. pracował jako profesor wychowania fizycznego. Zmarł w 1956 roku w górach na stokach doliny Vallée Blanche.

16 maja

Jest ptakiem częściowo wędrownym – zależnie od miejsca zamieszkania. Drozdówka rdzawa jest niewielkim ptakiem wróblowym o przeciętnej masie około 23 g. Bywa mylona ze słowikami, zwłaszcza słowikiem rdzawym. Żywi się owadami, dżdżownicami i innymi bezkręgowcami, których poszukuje na ziemi. Biega i skacze w ich poszukiwaniu pod krzewami, czasami czatuje w miejscu otwartym, wypatrując zdobyczy. Na lęgach drozdówek często pasożytują kukułki zwyczajne. Samce, które wcześniej przylatują na tereny lęgowe odnoszą większy sukces reprodukcyjny niż samce przylatujące późno, gdyż ich partnerki wcześniej składają jaja, a pisklęta wykluwają się większe i cięższe. Drozdówka rdzawa występuje w Azji, Europie i Afryce, nie spotyka się jej w Polsce. Przez IUCN jest klasyfikowana jako Least Concern – gatunek najmniejszej troski.

17 maja

W 1999 roku od startów w wyścigach kartingowych swoją karierę sportową rozpoczął rumuński kierowca wyścigowy Michael Herck. Na międzynarodowej arenie pojawił się trzy lata później. W roku 2003 zadebiutował w zimowej edycji Włoskiej Formuły Renault Monza. W sezonie 2005 zdobył tytuł mistrzowski w Austriackiej Formule 3, po wygraniu 3 z 7 wyścigów. Oprócz tego wziął udział w pięciu wyścigach Brytyjskiej Formuły 3 oraz trzech Niemieckiej Formuły 3. W roku 2006 awansował do Formuły 3 Euroseries. Na sezon 2007 Herck przeniósł się do cyklu World Series by Renault, w którym startował w brytyjskim zespole Comtec Racing. Ostatni występ Hercka w tej serii miał miejsce w roku 2009 na węgierskim torze Hungaroring. Od 2008 roku jest kierowcą serii GP2. W klasyfikacji generalnej GP2 sezonu 2011 uplasował się na 21. pozycji.

18 maja

W 1994 w Parku Narodowym Wollemi niedaleko Sydney odkryta została wolemia szlachetna – gatunek drzewa z rodziny araukariowatych. Roślina została uznana za żywą skamieniałość, ponieważ wcześniej rośliny o podobnych cechach morfologicznych znane były ze skamieniałości pochodzących sprzed wielu dziesiątek milionów lat. Dlatego odkryciu przypisywano podobną rangę jak hipotetycznemu odnalezieniu żywych dinozaurów. Ze względu na rzadkość występowania gatunku i jego nikłe zasoby, szczegółowa lokalizacja naturalnych stanowisk utrzymywana jest w tajemnicy przez wąskie grono ekspertów. Po namnożeniu w ogrodach botanicznych wolemia trafiła na rynek handlowy, gdzie reklamowana jest jako osobliwość botaniczna i oryginalna roślina ozdobna. Każda roślina znajdująca się w sprzedaży opatrzona jest certyfikatem i indywidualnym numerem. Może być sadzona w parkach, ogrodach, a także w doniczkach.

19 maja

Założycielem dynastii książąt połockich był pochodzący z plemienia Waregów Rogwołod. Do Połocka przybył on ze Skandynawii w latach czterdziestych X wieku. Dokładne daty narodzin oraz śmierci Rogwołoda nie są znane. Według źródeł, śmierć poniósł pomiędzy 978 a 980 rokiem wskutek najazdu Włodzimierza Wielkiego na Połock. Imię Rogwołod nosili w drugiej połowie XI wieku syn i wnuk Wsiesława Połockiego. Kniaziowie połoccy, walcząc z potomkami Włodzimierza Wielkiego, wywodzili swój ród od Rogwołoda i jego córki Rogniedy, a swoje pretensje do tronu połockiego rościli nie od momentu nadania go Iziasławowi, synowi Rogniedy i Włodzimierza, przez Wielkiego Księcia Kijowskiego, ale od spuścizny po Rogwołodzie.

20 maja

W latach 2010–2011 w bydgoskich zakładach Pesy produkowany był elektryczny zespół trakcyjny Acatus II. Jest to czteroczłonowy, jednoprzestrzenny, częściowo niskopodłogowy skład przeznaczony do obsługi pasażerskich przewozów regionalnych. Pociąg ten jest uboższą wersją pojazdów z rodziny Elf. Mimo nazwy ma małe powiązanie z pierwszym Acatusem. Łącznie wyprodukowano 5 egzemplarzy Acatusa II i wszystkie zostały zakupione przez samorząd województwa małopolskiego. Pierwsze 2 pociągi zostały dostarczone do Krakowa i wyruszyły w pierwszy kurs w barwach Przewozów Regionalnych 28 stycznia 2011 roku.

21 maja

Sławę zawdzięcza przede wszystkim swoim obrazom przedstawiającym akty, uchodzące w jego czasach za skandalizujące. Informacje o życiu Amedeo Modiglianiego opierają się na nielicznych pewnych dokumentach. Zmarł w wieku 35 lat na gruźlicę. Na wieść o jego śmierci Jeanne Hébuterne – jego muza i partnerka życiowa – popełniła następnego dnia samobójstwo. Głównym motywem jego twórczości jest człowiek. W swoich pracach nawiązywał często do renesansu i wykorzystywał elementy sztuki afrykańskiej. Nie przyłączył się do żadnego współczesnego mu kierunku w sztuce jak kubizm czy fowizm. Na dorobek twórczy Modiglianiego składa się 420 obrazów, rysunki i ok. 25 rzeźb. Prace artysty odniosły za jego życia jedynie niewielki sukces. W domu przy ul. Via Roma 38 w Livorno, w którym przyszedł na świat, znajduje się poświęcone mu muzeum.

22 maja

Wszystkie podania na temat pochodzenia herbu Tarnawa wiążą jego początek z rycerzem z Rodos, czerpiąc inspirację z podobieństwa Tarnawy do herbu Joannitów. Godła w herbie mają według legendy symbolizować walkę chrześcijańskiego rycerza z poganami w bitwie pod górą Tarnawa. Pierwszy historyczny Tarnawita jest wzmiankowany w roku 1220. Najstarszy zapis dotyczący herbu pochodzi z roku 1406, zaś najstarsza pieczęć z 1507 roku. Wizerunki tego herbu pochodzą dopiero z początku XVI wieku. Na przestrzeni wieków herb przedstawiano na różne sposoby, swobodnie interpretując szczegóły takie jak kształt krzyża i ułożenie księżyca. Tego polskiego herbu szlacheckiego używało kilkadziesiąt rodzin (np.Malczewscy). Występował głównie naziemi krakowskiej, sandomierskiej, lubelskiej i poznańskiej.

23 maja

Na planszy podzielonej na sześciokąty, na której położone są żetony symbolizujące teren i jednostki bojowe, ma miejsce rozgrywka Memoir '44, według jednego z 17 scenariuszy opartych na bitwach, które miały miejsce na froncie zachodnim w latach 1944–1945. Ta dwuosobowa, strategicznagra planszowa utrzymana w realiach II wojny światowej, wydana we współpracy z Historycznym Departamentem Francuskich Wojsk Lądowych w 2004 roku na 60. rocznicę lądowania w Normandii, spotkała się z pozytywnymi recenzjami i zdobyła kilka nagród, w tym International Games Award dla najlepszej gry strategicznej. Zadaniem graczy jest likwidacja jednostek przeciwnika bądź zdobycie ważnych celów strategicznych w celu uzyskania tzw. punktów zwycięstwa. Rozgrywka kończy się po zdobyciu określonej liczby punktów przez jedną ze stron. Do gry opublikowano kilkanaście dodatków, zawierających nowe armie, heksy, scenariusze i zasady. W 2011 roku ukazała się jej komputerowa wersja pod nazwą Memoir '44 Online.

24 maja

Jest najczęściej tłumaczonym polskim pisarzem, a w pewnym okresie był najbardziej poczytnym nieanglojęzycznym pisarzem SF. Książki Stanisława Lema zostały przetłumaczone na 41 języków i osiągnęły łączny nakład ponad 30 mln egzemplarzy. W swojej twórczości Lem poruszał tematy takie jak: rozwój nauki i techniki, natura ludzka, możliwość porozumienia się istot inteligentnych czy miejsce człowieka we Wszechświecie. Jego imieniem nazwano planetoidę oraz pierwszego polskiego satelitę naukowego. W 1987 roku ukazała się ostatnia napisana przez niego powieść pt. Fiasko – utwór poświęcony problematyce pionierskiego lotu do innej gwiazdy oraz próby kontaktu z pozaziemską cywilizacją. 23 listopada 2011 roku, z okazji 60. rocznicy wydania Astronautów, pierwszej powieści Lema, wyszukiwarka Google przygotowała specjalnego doodle’a (czyli logo Google) z animacją i minigrą opartą na motywach z Cyberiady, a inspirowaną ilustracjami Daniela Mroza do dzieł Lema.

25 maja

Toyota F1 na sezon 2010 Formuły 1 skonstruowała model TF110, którego kierowcami mieli być Robert Kubica i Kimi Räikkönen. Toyota jednak wycofała się z Formuły 1 po sezonie 2009 mimo faktu, że według Timo Glocka TF110 mógł być na tyle konkurencyjnym samochodem, by walczyć o tytuły mistrzowskie. Po wycofaniu się z rywalizacji Toyota wystawiła model TF110 na sprzedaż. Jego właścicielem został Stefan GP, który zmienił nazwę samochodu na Stefan S-01 i planował wystawić go w sezonie 2010. Stefan nie został jednak dopuszczony do startów. Zakup Toyoty TF110 rozważały także Durango i HRT, jednak żaden z tych zespołów nie wszedł w posiadanie modelu.

26 maja

W 1848 roku robotnicy natknęli się przy katedrze w Székesfehérvár na kamienny sarkofag, który krył szczątki kobiety, wyroby złotnicze oraz tekstylia. Przypadkowe odkrycie grobu Agnieszki z Châtillon w czasie Wiosny Ludów stało się okazją do patriotycznych manifestacji. Mimo, że na chrzcie otrzymała imię Agnieszka, na Węgrzech używała imienia Anna. Była królową Węgier w latach 1172–1184 jako pierwsza żona Beli III. Jej szczątki zostały przebadane przez naukowców. Wiek kostny królowej oszacowano na około 38 lata, a wzrost na około 161 cm. Królowa urodziła co najmniej sześcioro znanych z imienia dzieci, z których dwaj synowie Emeryk i Andrzej II zostali królami Węgier. Następstwem wielokrotnych porodów były m.in. poważne niedobory składników mineralnych w kośćcu. Na podstawie wykonanego odlewu czaszki Károly Árpás w roku 1977 zrekonstruował wygląd królowej.

27 maja

Już w starożytności wierzono w istnienie lądu stałego wokół bieguna południowego. Antarktyda leży na półkuli południowej Ziemi, naprzeciwko gwiazdozbioru Wielkiej Niedźwiedzicy. Znajduje się niemal w całości w strefie podbiegunowej, w wyjątkowo zimnym i wietrznym klimacie glacjalnym, a większą część jej terytorium pokrywa polarna czapa lodowa. Kontynent ten jest praktycznie niezamieszkany przez ludzi, nie licząc personelu 37 stacji badawczych. Pod jego powierzchnią występują złoża cennych kopalin (węgla kamiennego, rud żelaza, miedzi, złota, srebra i ołowiu). Zgodnie z traktatem antarktycznym ich wydobycie nie jest dozwolone. Przybywających tu polarników „witają” pingwiny i foki antarktyczne. Od 1977 roku na Wyspie Króla Jerzego działa całoroczna polska stacja badawcza. Domena internetowa Antarktydy to .aq.

28 maja

28 maja 1985 roku w Londynie urodziła się brytyjska aktorka Carey Mulligan. Na dużym ekranie zadebiutowała w 2005 roku w Dumie i uprzedzeniu. Przez kilka następnych lat występowała głównie w teatrze i telewizji. Sławę i uznanie krytyków zdobyła dzięki roli Jenny w filmie Była sobie dziewczyna z 2009 roku. Otrzymała za nią nagrodę BAFTA, a także nominację do Oscara i Złotego Globu. Od tej pory kontynuuje swoją karierę w Hollywood, gdzie zagrała m.in. w Wall Street: Pieniądz nie śpi, Drive i Wstydzie. Na grudzień bieżącego roku planowana jest premiera najnowszego filmu z jej udziałem, Wielkiego Gatsby’ego w reżyserii Baza Luhrmana, w którym zagrała główną rolę żeńską. Od 2012 roku jest żoną muzyka Marcusa Mumforda, lidera Mumford & Sons.

29 maja

W niedzielne popołudnie 1886 lub 1887 roku podczas spaceru usłyszał ewangelistów. Niedługo potem Billy Sunday poświęcił swoją karierę baseballową dla głoszenia Ewangelii. Nie mając żadnego nagłośnienia potrafił przemawiać do 24-tysięcznego tłumu, a podczas głoszenia rozbijał krzesła, by lepiej zobrazować przesłanie. Był konserwatywnym chrześcijaninem i przeciwnikiem spożywania alkoholu, który nazwał narzędziem Szatana. Zaangażował się w walkę o wprowadzenie prohibicji i odegrał znaczącą rolę we wprowadzeniu 18. poprawki do Konstytucji Stanów Zjednoczonych w 1919 roku. Często gościł na pierwszych stronach gazet, przyjaźnił się z wpływowymi politykami i biznesmenami, bywał w Białym Domu. Jeszcze za swego życia stał się bohaterem powieści, poezji, filmu, muzyki i postacią popkultury. Istotny wpływ na jego działalność miała rodzina – jego żona bardzo go wspierała, ale trzej synowie popełniali grzechy, z którymi walczył (cudzołóstwo, rozwody, pijaństwo).

30 maja

7 kwietnia 1910 roku został zwodowany niemiecki krążownik liniowy SMS Moltke. Okręt został nazwany dla uczczenia pruskiego feldmarszałka Helmuta von Moltke. Podczas wojny uczestniczył w większości działań niemieckiej marynarki wojennej przeciwko brytyjskiej Royal Navy, w tym w bitwach na Dogger Bank i jutlandzkiej, brał udział także w operacjach na Morzu Bałtyckim w 1915 i 1917 roku. Kilkakrotnie poważnie uszkodzony, dzięki mocnej i zrównoważonej konstrukcji nie uległ zniszczeniu i przetrwał do końca wojny. Po wojnie, internowany wraz z większością okrętów Hochseeflotte w Scapa Flow, został samozatopiony 21 czerwca 1919 roku. Wrak wydobyto w 1927 roku i złomowano w latach 1927–1929.

31 maja

22 stycznia 1957 roku został uprowadzony sprzed warszawskiego liceum 15-letni Bohdan Piasecki – syn Bolesława Piaseckiego i Haliny Piaseckiej. Porywacze przewieźli go taksówką do schronu przeciwlotniczego, gdzie został zamordowany najprawdopodobniej w dniu uprowadzenia, lecz jego zmumifikowane ciało odnaleziono dopiero 8 grudnia 1958 roku. MO ustaliła, że kierowcą taksówki był Ignacy Ekerling. Ojciec chłopca przypuszczał, że w sprawę zabójstwa zamieszane były koła "nacjonalistyczno-żydowskie" i opozycyjne wobec niego "środowisko dziennikarsko-polityczne". Śledztwo umorzono 22 grudnia 1978 roku. Przed śmiercią ojciec polecił bratu Bohdana, Jarosławowi, kontynuowanie starań o wyjaśnienie zabójstwa. Sprawa do dziś nie została wyjaśniona. Rodzina wciąż oczekuje na komplet dokumentów z Instytutu Pamięci Narodowej.