Szablon:Dobry artykuł/archiwum/2021/03

Aktualnie na stronie głównej

Julio Pinedo (ur. 19 lutego 1942 w Mururacie) – boliwijski rolnik, król społeczności afroboliwijskiej od 1992 roku. Tradycja ustna przypisuje mu pochodzenie od afrykańskiego księcia sprzedanego w niewolę, następnie zaś sprowadzonego do Mururaty do pracy w posiadłościach Ignacia Pinedo de Mustafy. W 1992 i 2007 roku był koronowany na króla Afroboliwijczyków, a podczas drugiej ceremonii oficjalnie uznany przez władze państwowe. Nie ma władzy politycznej, ale kierowana przez niego instytucja wpisuje się w proces emancypacji Afroboliwijczyków. Jako król i reprezentant społeczności afroboliwijskiej bywa zapraszany na rozmaite wydarzenia kulturalne czy polityczne. Odwiedzają go niekiedy turyści czy naukowcy różnych specjalizacji. Monarcha posługuje się specjalnie dla niego zaprojektowanym herbem, którego dewiza brzmi prowadzą mnie moi przodkowie. Osobowość króla budzi niekiedy niechęć. Zarzuca mu się, że jest nazbyt skryty. Niektórzy czarnoskórzy mieszkańcy Boliwii mają nikłe pojęcie tak o władcy, jak i o kierowanej przezeń instytucji. Czytaj więcej…

Inne Dobre Artykuły • Jak pisać w stylu encyklopedycznym?

Archiwum ekspozycji dobrych artykułów

Archiwum artykułów, które zostały umieszczone na stronie głównej w rubryce Dobry Artykuł.

1 marca[edytuj kod]

Nelly Sachs (ur. 10 grudnia 1891 w Berlinie, zm. 12 maja 1970 w Sztokholmie) – niemiecka poetka, pisarka oraz tłumaczka żydowskiego pochodzenia, mieszkająca od 1940 roku w Szwecji. Tworzyła w języku niemieckim, tłumaczyła też na ten język poezję szwedzką. Laureatka literackiej Nagrody Nobla w 1966 roku. Wyróżniona została wspólnie z izraelskim prozaikiem Samuelem Agnonem, piszącym w języku jidysz i po hebrajsku. Przed II wojną światową wydała w Niemczech zbiór opowiadań Legenden und Erzählungen i kilkanaście wierszy. Począwszy od 1947 roku zaczęły się ukazywać jej utwory, których tematem była martyrologia Żydów w czasach hitleryzmu. Poezja stała się dla Sachs przestrzenią „rekonwalescencji i refleksji”. W drugiej połowie lat 60. XX wieku jej twórczość osiągnęła apogeum popularności. W Niemczech traktowano poetkę wręcz jako „maskotkę pamięci”. Po latach zaczęły jednak pojawiać się głosy krytyków, twierdzących, że uznanie Sachs zdobyła głównie z powodu niemieckich wyrzutów sumienia i zwracających uwagę na sentymentalizm i manieryczność obecne w jej twórczości.

2 marca[edytuj kod]

Kimagure Orange Road – shōnen-manga autorstwa Izumi Matsumoto, publikowana w latach 1984–1987 w magazynie Shūkan Shōnen Jump. Fabuła serii opowiada o perypetiach trójki nastolatków połączonych w trójkącie miłosnym. Manga została zaadaptowana przez studio Pierrot na 48-odcinkowy serial anime, który emitowany był na antenie Nippon Television w latach 1987–1988. Na podstawie serii powstały również dwa filmy pełnometrażowe oraz 8 odcinków OVA. Zarówno manga, jak i anime, spotkały się z bardzo dobrym przyjęciem ze strony odbiorców i krytyków. Manga sprzedała się w 20 milionach egzemplarzy, a serial anime okazał się jednym z większych sukcesów lat 80. Seria uważana jest za pierwowzór komedii romantycznych z rodzaju shōnen, zaś jedna z jej głównych bohaterek – za jedną z pierwszych postaci tsundere w historii mangi i anime. Kimagure Orange Road jest również uznawane za serię, która przyczyniła się do spopularyzowania japońskiego komiksu i animacji w Europie, wraz z serią Dragon Ball.

3 marca[edytuj kod]

HMS Clas Fleming – szwedzki stawiacz min z okresu obu wojen światowych, noszący nazwę na cześć szwedzkiego admirała Clasa Larssona Fleminga, będący jedynym okrętem swojego typu. Stępkę pod budowę jednostki położono w stoczni Finnboda Varv w Sztokholmie w 1911 roku. Okręt został zwodowany w grudniu 1912 roku, zaś do czynnej służby wszedł w maju 1914 roku. Okręt miał współdziałać z pancernikami obrony wybrzeża w ochronie szwedzkich wód terytorialnych. W toku służby przeszedł w 1940 roku dużą przebudowę, zmieniającą jego napęd, sylwetkę i charakterystyki, stając się pierwszym okrętem na świecie napędzanym turbinami gazowymi. Nie brał udziału w działaniach bojowych, strzegąc neutralności Szwecji. Po zakończeniu II wojny światowej rozbrojony krążownik został przycumowany na stałe w stoczni marynarki w Sztokholmie. Oficjalne wycofanie okrętu ze służby nastąpiło w styczniu 1959 roku, a w listopadzie 1960 roku Clas Fleming został sprzedany na złom.

4 marca[edytuj kod]

Wolfenstein: The New Order – gra komputerowa będąca połączeniem dwóch gatunków – przygodowej gry akcji oraz first-person shootera. Została stworzona przez studio MachineGames i wydana przez Bethesda Softworks 20 maja 2014 roku. Jest pierwszą główną odsłoną serii od czasu wydanego w 2009 roku Wolfensteina. Osadzona w alternatywnych latach 60. XX wieku, w świecie, w którym III Rzesza wygrała II wojnę światową, historia opowiada o weteranie wojennym Williamie Blazkowiczu i jego wysiłkach mających na celu powstrzymanie dominacji nazistów nad światem. Produkcję rozpoczęto w 2010 roku, niedługo po tym, jak id Software przekazało prawa do franczyzy studiu MachineGames. The New Order zebrał głównie pozytywne recenzje, w których chwalono przede wszystkim walkę i narrację. W zestawieniach na koniec 2014 roku różnych serwisów i magazynów poświęconych grom komputerowym produkcja otrzymała nominacje m.in. do tytułu gry roku i najlepszej strzelaniny.

5 marca[edytuj kod]

Solaris InterUrbino – seria wysokopodłogowych autobusów międzymiastowych produkowanych od 2010 roku przez polskie przedsiębiorstwo Solaris Bus & Coach S.A. w Bolechowie-Osiedlu. W skład serii wchodzi zaprezentowany w 2009 roku Solaris InterUrbino 12 oraz zaprezentowany w 2012 roku Solaris InterUrbino 12,8. W tym samym roku została zaprezentowana także II generacja modelu 12-metrowego. Solaris InterUrbino stanowi następcę modelu Valletta. W pojeździe zachowano charakterystyczne elementy wzornictwa dla pozostałych autobusów Solaris – asymetryczną linię przedniej szyby, przednie reflektory w kształcie łzy, zintegrowany z przednią szybą świetlik tablicy kierunkowej, czy też dzielony na trzy części przedni zderzak. Charakterystycznym elementem designu nowego modelu była obniżona linia bocznych okien do poziomu bocznych klap bagażników. Jako autobus międzymiastowy InterUrbino ma konkurować z takimi pojazdami, jak m.in. Autosan Lider, Iveco Crossway, czy też Setra Multi Class. Większość wyprodukowanych pojazdów InterUrbino trafiła do takich państw, jak Włochy, Francja, Niemcy, czy też kraje skandynawskie.

6 marca[edytuj kod]

Skoki narciarskie na Mistrzostwach Świata w Narciarstwie Klasycznym 1970 – zawody w skokach narciarskich przeprowadzone pomiędzy 14 a 22 lutego 1970 roku na skoczniach w Szczyrbskim Jeziorze w ramach Mistrzostw Świata w Narciarstwie Klasycznym 1970 w Wysokich Tatrach. Po raz trzeci rozegrano dwie indywidualne konkurencje w skokach narciarskich – na obiekcie dużym i normalnym. Dodatkowo w ostatnim dniu trwania mistrzostw rozegrano nieoficjalny konkurs drużynowy, który pełnił rolę konkurencji pokazowej. Dwukrotnym mistrzem świata został reprezentant ZSRR – Garij Napałkow. Po raz drugi w historii, jeden zawodnik zwyciężył w konkursach skoków na obu skoczniach w trakcie trwania jednych mistrzostw świata. Srebrne medale zdobyli: Yukio Kasaya na skoczni normalnej i Jiří Raška na dużej, a brązowe – Lars Grini na skoczni normalnej i Stanisław Gąsienica-Daniel na dużej. Konkursy w 1970 roku były osiemnastą edycją mistrzostw świata w narciarstwie klasycznym, a po raz trzeci zorganizowano je na terenie Czechosłowacji.

7 marca[edytuj kod]

Jauréguiberry – francuski pancernik z końca XIX wieku. Był jedną z pięciu podobnych do siebie jednostek zamówionych w ramach programu rozbudowy floty francuskiej z 1890 roku. Okręt wypierał 11 818 ton, a jego główną artylerię stanowiły dwa działa kalibru 305 mm i dwa kalibru 274 mm, uzupełniane przez osiem dział kal. 138 mm. Zwodowany 27 października 1893 roku w stoczni Société Nouvelle des Forges et Chantiers de la Méditerranée w La Seyne-sur-Mer, został przyjęty do służby w Marine nationale 17 maja 1897 roku. Nazwę otrzymał na cześć wadm. Jeana Bernarda Jauréguiberry’ego – dwukrotnego ministra marynarki wojennej. Służył na Morzu Śródziemnym oraz Oceanie Atlantyckim, biorąc udział w I wojnie światowej. Z czynnej służby został wycofany w czerwcu 1920 roku, pełniąc następnie rolę hulku. Okręt został zezłomowany w 1934 roku.

8 marca[edytuj kod]

Nelly Sachs (ur. 10 grudnia 1891 w Berlinie, zm. 12 maja 1970 w Sztokholmie) – niemiecka poetka, pisarka oraz tłumaczka żydowskiego pochodzenia, mieszkająca od 1940 roku w Szwecji. Tworzyła w języku niemieckim, tłumaczyła też na ten język poezję szwedzką. Laureatka literackiej Nagrody Nobla w 1966 roku. Wyróżniona została wspólnie z izraelskim prozaikiem Samuelem Agnonem, piszącym w języku jidysz i po hebrajsku. Przed II wojną światową wydała w Niemczech zbiór opowiadań Legenden und Erzählungen i kilkanaście wierszy. Począwszy od 1947 roku zaczęły się ukazywać jej utwory, których tematem była martyrologia Żydów w czasach hitleryzmu. Poezja stała się dla Sachs przestrzenią „rekonwalescencji i refleksji”. W drugiej połowie lat 60. XX wieku jej twórczość osiągnęła apogeum popularności. W Niemczech traktowano poetkę wręcz jako „maskotkę pamięci”. Po latach zaczęły jednak pojawiać się głosy krytyków, twierdzących, że uznanie Sachs zdobyła głównie z powodu niemieckich wyrzutów sumienia i zwracających uwagę na sentymentalizm i manieryczność obecne w jej twórczości.

9 marca[edytuj kod]

Kimagure Orange Road – shōnen-manga autorstwa Izumi Matsumoto, publikowana w latach 1984–1987 w magazynie Shūkan Shōnen Jump. Fabuła serii opowiada o perypetiach trójki nastolatków połączonych w trójkącie miłosnym. Manga została zaadaptowana przez studio Pierrot na 48-odcinkowy serial anime, który emitowany był na antenie Nippon Television w latach 1987–1988. Na podstawie serii powstały również dwa filmy pełnometrażowe oraz 8 odcinków OVA. Zarówno manga, jak i anime, spotkały się z bardzo dobrym przyjęciem ze strony odbiorców i krytyków. Manga sprzedała się w 20 milionach egzemplarzy, a serial anime okazał się jednym z większych sukcesów lat 80. Seria uważana jest za pierwowzór komedii romantycznych z rodzaju shōnen, zaś jedna z jej głównych bohaterek – za jedną z pierwszych postaci tsundere w historii mangi i anime. Kimagure Orange Road jest również uznawane za serię, która przyczyniła się do spopularyzowania japońskiego komiksu i animacji w Europie, wraz z serią Dragon Ball.

10 marca[edytuj kod]

HMS Clas Fleming – szwedzki stawiacz min z okresu obu wojen światowych, noszący nazwę na cześć szwedzkiego admirała Clasa Larssona Fleminga, będący jedynym okrętem swojego typu. Stępkę pod budowę jednostki położono w stoczni Finnboda Varv w Sztokholmie w 1911 roku. Okręt został zwodowany w grudniu 1912 roku, zaś do czynnej służby wszedł w maju 1914 roku. Okręt miał współdziałać z pancernikami obrony wybrzeża w ochronie szwedzkich wód terytorialnych. W toku służby przeszedł w 1940 roku dużą przebudowę, zmieniającą jego napęd, sylwetkę i charakterystyki, stając się pierwszym okrętem na świecie napędzanym turbinami gazowymi. Nie brał udziału w działaniach bojowych, strzegąc neutralności Szwecji. Po zakończeniu II wojny światowej rozbrojony krążownik został przycumowany na stałe w stoczni marynarki w Sztokholmie. Oficjalne wycofanie okrętu ze służby nastąpiło w styczniu 1959 roku, a w listopadzie 1960 roku Clas Fleming został sprzedany na złom.

11 marca[edytuj kod]

Wolfenstein: The New Order – gra komputerowa będąca połączeniem dwóch gatunków – przygodowej gry akcji oraz first-person shootera. Została stworzona przez studio MachineGames i wydana przez Bethesda Softworks 20 maja 2014 roku. Jest pierwszą główną odsłoną serii od czasu wydanego w 2009 roku Wolfensteina. Osadzona w alternatywnych latach 60. XX wieku, w świecie, w którym III Rzesza wygrała II wojnę światową, historia opowiada o weteranie wojennym Williamie Blazkowiczu i jego wysiłkach mających na celu powstrzymanie dominacji nazistów nad światem. Produkcję rozpoczęto w 2010 roku, niedługo po tym, jak id Software przekazało prawa do franczyzy studiu MachineGames. The New Order zebrał głównie pozytywne recenzje, w których chwalono przede wszystkim walkę i narrację. W zestawieniach na koniec 2014 roku różnych serwisów i magazynów poświęconych grom komputerowym produkcja otrzymała nominacje m.in. do tytułu gry roku i najlepszej strzelaniny.

12 marca[edytuj kod]

Solaris InterUrbino – seria wysokopodłogowych autobusów międzymiastowych produkowanych od 2010 roku przez polskie przedsiębiorstwo Solaris Bus & Coach S.A. w Bolechowie-Osiedlu. W skład serii wchodzi zaprezentowany w 2009 roku Solaris InterUrbino 12 oraz zaprezentowany w 2012 roku Solaris InterUrbino 12,8. W tym samym roku została zaprezentowana także II generacja modelu 12-metrowego. Solaris InterUrbino stanowi następcę modelu Valletta. W pojeździe zachowano charakterystyczne elementy wzornictwa dla pozostałych autobusów Solaris – asymetryczną linię przedniej szyby, przednie reflektory w kształcie łzy, zintegrowany z przednią szybą świetlik tablicy kierunkowej, czy też dzielony na trzy części przedni zderzak. Charakterystycznym elementem designu nowego modelu była obniżona linia bocznych okien do poziomu bocznych klap bagażników. Jako autobus międzymiastowy InterUrbino ma konkurować z takimi pojazdami, jak m.in. Autosan Lider, Iveco Crossway, czy też Setra Multi Class. Większość wyprodukowanych pojazdów InterUrbino trafiła do takich państw, jak Włochy, Francja, Niemcy, czy też kraje skandynawskie.

13 marca[edytuj kod]

Skoki narciarskie na Mistrzostwach Świata w Narciarstwie Klasycznym 1970 – zawody w skokach narciarskich przeprowadzone pomiędzy 14 a 22 lutego 1970 roku na skoczniach w Szczyrbskim Jeziorze w ramach Mistrzostw Świata w Narciarstwie Klasycznym 1970 w Wysokich Tatrach. Po raz trzeci rozegrano dwie indywidualne konkurencje w skokach narciarskich – na obiekcie dużym i normalnym. Dodatkowo w ostatnim dniu trwania mistrzostw rozegrano nieoficjalny konkurs drużynowy, który pełnił rolę konkurencji pokazowej. Dwukrotnym mistrzem świata został reprezentant ZSRR – Garij Napałkow. Po raz drugi w historii, jeden zawodnik zwyciężył w konkursach skoków na obu skoczniach w trakcie trwania jednych mistrzostw świata. Srebrne medale zdobyli: Yukio Kasaya na skoczni normalnej i Jiří Raška na dużej, a brązowe – Lars Grini na skoczni normalnej i Stanisław Gąsienica-Daniel na dużej. Konkursy w 1970 roku były osiemnastą edycją mistrzostw świata w narciarstwie klasycznym, a po raz trzeci zorganizowano je na terenie Czechosłowacji.

14 marca[edytuj kod]

Jauréguiberry – francuski pancernik z końca XIX wieku. Był jedną z pięciu podobnych do siebie jednostek zamówionych w ramach programu rozbudowy floty francuskiej z 1890 roku. Okręt wypierał 11 818 ton, a jego główną artylerię stanowiły dwa działa kalibru 305 mm i dwa kalibru 274 mm, uzupełniane przez osiem dział kal. 138 mm. Zwodowany 27 października 1893 roku w stoczni Société Nouvelle des Forges et Chantiers de la Méditerranée w La Seyne-sur-Mer, został przyjęty do służby w Marine nationale 17 maja 1897 roku. Nazwę otrzymał na cześć wadm. Jeana Bernarda Jauréguiberry’ego – dwukrotnego ministra marynarki wojennej. Służył na Morzu Śródziemnym oraz Oceanie Atlantyckim, biorąc udział w I wojnie światowej. Z czynnej służby został wycofany w czerwcu 1920 roku, pełniąc następnie rolę hulku. Okręt został zezłomowany w 1934 roku.

15 marca[edytuj kod]

Nelly Sachs (ur. 10 grudnia 1891 w Berlinie, zm. 12 maja 1970 w Sztokholmie) – niemiecka poetka, pisarka oraz tłumaczka żydowskiego pochodzenia, mieszkająca od 1940 roku w Szwecji. Tworzyła w języku niemieckim, tłumaczyła też na ten język poezję szwedzką. Laureatka literackiej Nagrody Nobla w 1966 roku. Wyróżniona została wspólnie z izraelskim prozaikiem Samuelem Agnonem, piszącym w języku jidysz i po hebrajsku. Przed II wojną światową wydała w Niemczech zbiór opowiadań Legenden und Erzählungen i kilkanaście wierszy. Począwszy od 1947 roku zaczęły się ukazywać jej utwory, których tematem była martyrologia Żydów w czasach hitleryzmu. Poezja stała się dla Sachs przestrzenią „rekonwalescencji i refleksji”. W drugiej połowie lat 60. XX wieku jej twórczość osiągnęła apogeum popularności. W Niemczech traktowano poetkę wręcz jako „maskotkę pamięci”. Po latach zaczęły jednak pojawiać się głosy krytyków, twierdzących, że uznanie Sachs zdobyła głównie z powodu niemieckich wyrzutów sumienia i zwracających uwagę na sentymentalizm i manieryczność obecne w jej twórczości.

16 marca[edytuj kod]

Marcin Król (ur. 18 maja 1944 w Warszawie, zm. 25 listopada 2020 w Białej Podlaskiej) – polski filozof polityki, historyk idei, nauczyciel akademicki i publicysta. Działacz opozycji demokratycznej w okresie PRL. Profesor nauk humanistycznych. Uczestnik wydarzeń marcowych w 1968 roku, więziony w tym samym roku przez kilka miesięcy. Długoletni współpracownik Tygodnika Powszechnego, współzałożyciel, wraz z Wojciechem Karpińskim pisma Res Publica, a także jego redaktor naczelny. W 1975 roku sygnatariusz Listu 59 przeciwko zmianom w Konstytucji PRL. Współpracownik PPN oraz członek TKN. Na początku lat 80. doradca NSZZ „Solidarność” Regionu Mazowsze. W 1988 roku zaproszony w skład Komitetu Obywatelskiego. W III RP profesor zwyczajny Uniwersytetu Warszawskiego, w latach 1996–2002 oraz 2005–2012 dziekan Wydziału Stosowanych Nauk Społecznych UW, przewodniczący rady Fundacji im. Stefana Batorego.

17 marca[edytuj kod]

ORP Generał Szeptycki – polski rzeczny statek uzbrojony, dawny rosyjski holownik Prytkij. Zbudowany w latach 90. XIX wieku lub na początku XX wieku, został zdobyty w Czarnobylu przez Wojsko Polskie i służył w Flotylli Rzecznej Marynarki Wojennej od maja 1920 roku do września 1939 roku. Nazwę otrzymał na cześć generała Stanisława Szeptyckiego. Wziął udział w kampanii wrześniowej, został zniszczony przez załogę 18 września 1939 roku. Po wydobyciu przez Sowietów i remoncie, w 1941 roku został wcielony do Flotylli Dnieprzańskiej pod nazwą Nieman. Po ataku Niemiec na ZSRR statek trafił w ręce Niemców, którzy włączyli go do Dnieprflottille pod oznaczeniem Pi D-5. Dalsze losy jednostki są nieznane. W ciągu swojej służby była czterokrotnie samozatapiana: dwukrotnie w 1920 roku, we wrześniu 1939 roku oraz we wrześniu 1941 roku.

18 marca[edytuj kod]

Medaliści mistrzostw Holandii w łyżwiarstwie szybkim – zestawienie zawodników i zawodniczek, którzy zdobyli medale mistrzostw Holandii w biegach na dystansach, w sprincie i w wieloboju. Pierwsze oficjalne mistrzostwa Holandii rozegrano w 1901 roku w Leeuwarden. Od pierwszej edycji mistrzostw organizatorem zawodów jest Królewski Holenderski Związek Łyżwiarski. W latach 1901–1954 mistrza Holandii wyłaniano wyłącznie w wieloboju wśród mężczyzn. W 1955 roku po raz pierwszy do rywalizacji przystąpiły także kobiety. Najwięcej medali wszystkich trzech kruszców, we wszystkich biegach na dystansach, zdobyła Ireen Wüst wśród kobiet – 38 oraz Bob de Jong wśród mężczyzn – 31. Z kolei, biorąc pod uwagę wszystkie konkurencje łącznie, Ireen Wüst zdobyła 46 medali – 23 złote, 14 srebrnych oraz 9 brązowych, a najbardziej utytułowany w zawodach mężczyzn Sven Kramer 37 medali – 26 złotych, 5 srebrnych oraz 6 brązowych. Więcej o trzy medale o Kramera zdobył Erben Wennemars, jednak na jego koncie jest mniej tytułów mistrzowskich.

19 marca[edytuj kod]

Unplugged – album koncertowy amerykańskiego zespołu muzycznego Alice in Chains, opublikowany 30 lipca 1996 roku nakładem wytwórni Columbia. Jest on zapisem występu z serii MTV Unplugged, który odbył się 10 kwietnia 1996 roku w nowojorskim Majestic Theatre w Brooklyn Academy of Music. Produkcją muzyczną zajął się Toby Wright, telewizyjną Alex Coletti, a całość wyreżyserował Joe Perota. Muzycy zaprezentowali specjalny zestaw trzynastu utworów, zaaranżowanych w akustycznych wersjach. Wydawnictwo promował singel z utworem „Over Now”. Album otrzymał w większości przychylne oceny krytyków muzycznych. Recenzenci zwracali uwagę na techniczne umiejętności zespołu oraz panujący przygnębiający klimat, mimo akustycznej oprawy. Po latach występ Alice in Chains zyskał miano kultowego i przeszedł do historii jako jeden z bardziej pamiętnych oraz ważniejszych w całej serii MTV Unplugged.

20 marca[edytuj kod]

Fukuizaur – rodzaj wymarłego dinozaura, ornitopoda z nadrodziny hadrozauroidów. Stanowi grupę siostrzaną kladu obejmującego altirina i kaczodziobe. Jego pozostałości znaleziono w Japonii, w skałach formacja Kitadani datowanych na hoteryw/barrem na terenie prefektury Fukui, od której czerpie swą nazwę. Anatomią przypominał altirina czy iguanodona, wyróżniając się szczegółami buodwy kości szczękowej, zębowej, lemiesza czy kości jarzmowej. Do cech diagnostycznych rodzaju zalicza się wąski dziób i niską kość szczękową, liczącą 20 zębodołów, cechy lemieszowej powierzchni stawowej na przyśrodkowej stronie kości szczękowej, otwór znajdujący się na przednim wyrostku kości jarzmowej, na jego powierzchni bocznej, prosty brzeg tylny tylnego wyrostka tejże kości, prosty kąt tylko-brzuszny tegoż wyrostka, wysoką kość zębową o krótkim wyrostku dziobiastym i z 11 zębodołami. Zęby szczękowe są spłaszczone w węższe w wymiarze przednio-tylnym od swych odpowiedników zębowych.

21 marca[edytuj kod]

SMS Lissa – okręt pancerny zbudowany dla Austro-Węgierskiej Marynarki Wojennej pod koniec lat 60. XIX wieku. Jego nazwa pochodzi od zwycięskiej bitwy morskiej pod Lissą z okresu wojny prusko-austriackiej. Był pierwszym austro-węgierskim pancernikiem kazamatowym, uzbrojony w dwanaście armat kal. 229 mm, umieszczonych w opancerzonej kazamacie na śródokręciu. Budowa okrętu rozpoczęła się w czerwcu 1867 roku, lecz z powodu problemów finansowych trwała aż do maja 1871 roku. Problemy budżetowe towarzyszyły pancernikowi również w czasie jego służby i uniemożliwiły mu pełnienie aktywnej służby we flocie. Nie licząc długiego remontu w latach 1880–1881, okręt spędzał większość czasu w porcie w Puli. Ostatecznie został skreślony z rejestru floty w 1892 roku i złomowany w roku następnym.

22 marca[edytuj kod]

Nelly Sachs (ur. 10 grudnia 1891 w Berlinie, zm. 12 maja 1970 w Sztokholmie) – niemiecka poetka, pisarka oraz tłumaczka żydowskiego pochodzenia, mieszkająca od 1940 roku w Szwecji. Tworzyła w języku niemieckim, tłumaczyła też na ten język poezję szwedzką. Laureatka literackiej Nagrody Nobla w 1966 roku. Wyróżniona została wspólnie z izraelskim prozaikiem Samuelem Agnonem, piszącym w języku jidysz i po hebrajsku. Przed II wojną światową wydała w Niemczech zbiór opowiadań Legenden und Erzählungen i kilkanaście wierszy. Począwszy od 1947 roku zaczęły się ukazywać jej utwory, których tematem była martyrologia Żydów w czasach hitleryzmu. Poezja stała się dla Sachs przestrzenią „rekonwalescencji i refleksji”. W drugiej połowie lat 60. XX wieku jej twórczość osiągnęła apogeum popularności. W Niemczech traktowano poetkę wręcz jako „maskotkę pamięci”. Po latach zaczęły jednak pojawiać się głosy krytyków, twierdzących, że uznanie Sachs zdobyła głównie z powodu niemieckich wyrzutów sumienia i zwracających uwagę na sentymentalizm i manieryczność obecne w jej twórczości.

23 marca[edytuj kod]

Marcin Król (ur. 18 maja 1944 w Warszawie, zm. 25 listopada 2020 w Białej Podlaskiej) – polski filozof polityki, historyk idei, nauczyciel akademicki i publicysta. Działacz opozycji demokratycznej w okresie PRL. Profesor nauk humanistycznych. Uczestnik wydarzeń marcowych w 1968 roku, więziony w tym samym roku przez kilka miesięcy. Długoletni współpracownik Tygodnika Powszechnego, współzałożyciel, wraz z Wojciechem Karpińskim pisma Res Publica, a także jego redaktor naczelny. W 1975 roku sygnatariusz Listu 59 przeciwko zmianom w Konstytucji PRL. Współpracownik PPN oraz członek TKN. Na początku lat 80. doradca NSZZ „Solidarność” Regionu Mazowsze. W 1988 roku zaproszony w skład Komitetu Obywatelskiego. W III RP profesor zwyczajny Uniwersytetu Warszawskiego, w latach 1996–2002 oraz 2005–2012 dziekan Wydziału Stosowanych Nauk Społecznych UW, przewodniczący rady Fundacji im. Stefana Batorego.

24 marca[edytuj kod]

ORP Generał Szeptycki – polski rzeczny statek uzbrojony, dawny rosyjski holownik Prytkij. Zbudowany w latach 90. XIX wieku lub na początku XX wieku, został zdobyty w Czarnobylu przez Wojsko Polskie i służył w Flotylli Rzecznej Marynarki Wojennej od maja 1920 roku do września 1939 roku. Nazwę otrzymał na cześć generała Stanisława Szeptyckiego. Wziął udział w kampanii wrześniowej, został zniszczony przez załogę 18 września 1939 roku. Po wydobyciu przez Sowietów i remoncie, w 1941 roku został wcielony do Flotylli Dnieprzańskiej pod nazwą Nieman. Po ataku Niemiec na ZSRR statek trafił w ręce Niemców, którzy włączyli go do Dnieprflottille pod oznaczeniem Pi D-5. Dalsze losy jednostki są nieznane. W ciągu swojej służby była czterokrotnie samozatapiana: dwukrotnie w 1920 roku, we wrześniu 1939 roku oraz we wrześniu 1941 roku.

25 marca[edytuj kod]

Medaliści mistrzostw Holandii w łyżwiarstwie szybkim – zestawienie zawodników i zawodniczek, którzy zdobyli medale mistrzostw Holandii w biegach na dystansach, w sprincie i w wieloboju. Pierwsze oficjalne mistrzostwa Holandii rozegrano w 1901 roku w Leeuwarden. Od pierwszej edycji mistrzostw organizatorem zawodów jest Królewski Holenderski Związek Łyżwiarski. W latach 1901–1954 mistrza Holandii wyłaniano wyłącznie w wieloboju wśród mężczyzn. W 1955 roku po raz pierwszy do rywalizacji przystąpiły także kobiety. Najwięcej medali wszystkich trzech kruszców, we wszystkich biegach na dystansach, zdobyła Ireen Wüst wśród kobiet – 38 oraz Bob de Jong wśród mężczyzn – 31. Z kolei, biorąc pod uwagę wszystkie konkurencje łącznie, Ireen Wüst zdobyła 46 medali – 23 złote, 14 srebrnych oraz 9 brązowych, a najbardziej utytułowany w zawodach mężczyzn Sven Kramer 37 medali – 26 złotych, 5 srebrnych oraz 6 brązowych. Więcej o trzy medale o Kramera zdobył Erben Wennemars, jednak na jego koncie jest mniej tytułów mistrzowskich.

26 marca[edytuj kod]

Unplugged – album koncertowy amerykańskiego zespołu muzycznego Alice in Chains, opublikowany 30 lipca 1996 roku nakładem wytwórni Columbia. Jest on zapisem występu z serii MTV Unplugged, który odbył się 10 kwietnia 1996 roku w nowojorskim Majestic Theatre w Brooklyn Academy of Music. Produkcją muzyczną zajął się Toby Wright, telewizyjną Alex Coletti, a całość wyreżyserował Joe Perota. Muzycy zaprezentowali specjalny zestaw trzynastu utworów, zaaranżowanych w akustycznych wersjach. Wydawnictwo promował singel z utworem „Over Now”. Album otrzymał w większości przychylne oceny krytyków muzycznych. Recenzenci zwracali uwagę na techniczne umiejętności zespołu oraz panujący przygnębiający klimat, mimo akustycznej oprawy. Po latach występ Alice in Chains zyskał miano kultowego i przeszedł do historii jako jeden z bardziej pamiętnych oraz ważniejszych w całej serii MTV Unplugged.

27 marca[edytuj kod]

Fukuizaur – rodzaj wymarłego dinozaura, ornitopoda z nadrodziny hadrozauroidów. Stanowi grupę siostrzaną kladu obejmującego altirina i kaczodziobe. Jego pozostałości znaleziono w Japonii, w skałach formacja Kitadani datowanych na hoteryw/barrem na terenie prefektury Fukui, od której czerpie swą nazwę. Anatomią przypominał altirina czy iguanodona, wyróżniając się szczegółami buodwy kości szczękowej, zębowej, lemiesza czy kości jarzmowej. Do cech diagnostycznych rodzaju zalicza się wąski dziób i niską kość szczękową, liczącą 20 zębodołów, cechy lemieszowej powierzchni stawowej na przyśrodkowej stronie kości szczękowej, otwór znajdujący się na przednim wyrostku kości jarzmowej, na jego powierzchni bocznej, prosty brzeg tylny tylnego wyrostka tejże kości, prosty kąt tylko-brzuszny tegoż wyrostka, wysoką kość zębową o krótkim wyrostku dziobiastym i z 11 zębodołami. Zęby szczękowe są spłaszczone w węższe w wymiarze przednio-tylnym od swych odpowiedników zębowych.

28 marca[edytuj kod]

SMS Lissa – okręt pancerny zbudowany dla Austro-Węgierskiej Marynarki Wojennej pod koniec lat 60. XIX wieku. Jego nazwa pochodzi od zwycięskiej bitwy morskiej pod Lissą z okresu wojny prusko-austriackiej. Był pierwszym austro-węgierskim pancernikiem kazamatowym, uzbrojony w dwanaście armat kal. 229 mm, umieszczonych w opancerzonej kazamacie na śródokręciu. Budowa okrętu rozpoczęła się w czerwcu 1867 roku, lecz z powodu problemów finansowych trwała aż do maja 1871 roku. Problemy budżetowe towarzyszyły pancernikowi również w czasie jego służby i uniemożliwiły mu pełnienie aktywnej służby we flocie. Nie licząc długiego remontu w latach 1880–1881, okręt spędzał większość czasu w porcie w Puli. Ostatecznie został skreślony z rejestru floty w 1892 roku i złomowany w roku następnym.

29 marca[edytuj kod]

Eufemia kujawska (ur. ok. 1265, zm. 18 marca 1308) – księżniczka kujawska, księżna halicka i włodzimierska z dynastii Piastów. Córka księcia kujawskiego Kazimierza I i jego trzeciej żony, Eufrozyny, córki księcia opolskiego Kazimierza I. Siostra księcia kujawskiego, króla Polski Władysława I Łokietka. Żona księcia halickiego i włodzimierskiego Jerzego Lwowica z dynastii Rurykowiczów. Matka ostatnich książąt halicko-włodzimierskich z ruskiej dynastii: Lwa oraz Andrzeja. Jedyna zachowana informacja źródłowa potwierdzająca istnienie Eufemii pochodzi od Jana Długosza, który w swych Rocznikach podał, że 18 marca 1308 roku zmarła księżna Eufemia, córka księcia Kazimierza i żona księcia Rusi Jerzego, zmarłego w tym samym roku, 21 kwietnia, w dniu św. Jerzego i w rocznicę swych urodzin. W literaturze książęta występujący w przekazie polskiego kronikarza zostali zidentyfikowani z Kazimierzem I kujawskim oraz Jerzym Lwowicem. Na tej podstawie historycy ustalali kolejne informacje dotyczące kujawskiej Piastówny.

30 marca[edytuj kod]

KT-78 – polski kuter torpedowy z okresu zimnej wojny, jeden z dziewiętnastu pozyskanych przez Polskę radzieckich okrętów projektu 183. Na początku lat 50. w Dowództwie Marynarki Wojennej rozważano możliwość budowy kutrów torpedowych w polskich stoczniach. W październiku 1954 roku podjęto jednak decyzję o rezygnacji z ich budowy w kraju, w zamian postanowiono zakupić lub wydzierżawić w ZSRR gotowe jednostki tej klasy, nowszego proj. 183. W 1955 roku uzyskano zgodę ZSRR na zakup pięciu nowych, nieużytkowanych jednostek tego typu, w cenie 2,5 mln rubli za okręt, a w 1957 roku zakupiono kolejne trzy kutry. Z powodów ekonomicznych następne 11 okrętów tego typu pozyskano drogą dzierżawy, płacąc łącznie 12,6 mln rubli. Przyszły KT-78 zbudowany został w stoczni numer 5 w Leningradzie. Jednostka prawdopodobnie powstała w 1953 roku, a po ukończeniu nie była eksploatowana i została zakonserwowana na lądzie w Królewcu. Okręt w Marynarce Wojennej ZSRR oznaczony był numerem 568. 11 października 1958 roku weszła w skład Marynarki Wojennej. Intensywnie eksploatowany okręt, oznaczony znakami burtowymi KT-78 i 408, został wycofany ze służby w październiku 1973 roku.

31 marca[edytuj kod]

SM UC-78 – niemiecki podwodny stawiacz min z okresu I wojny światowej, jedna z 64 zbudowanych jednostek typu UC II. Zwodowany w grudniu 1916 roku w stoczni AG Vulcan Stettin w Hamburgu, został przyjęty do służby w Kaiserliche Marine w styczniu 1917 roku. Załoga okrętu składała się z 3 oficerów oraz 23 podoficerów i marynarzy. Dowództwo jednostki objął por. mar. Hans Kukat. W czasie służby operacyjnej w składzie Flotylli Bałtyckiej oraz I Flotylli Flandria okręt odbył 12 patroli bojowych, w wyniku których zatonął okręt o wyporności 350 ton, zaś jeden statek o pojemności 1481 BRT został uszkodzony. SM UC-78 został zatopiony wraz z całą załogą 9 maja 1918 roku, staranowany przez brytyjski parowiec Queen Alexandra w kanale La Manche.