Szakłak pospolity
| Szakłak pospolity | |
|---|---|
 |
|
| Systematyka[1] | |
| Domena | eukarionty |
| Królestwo | rośliny |
| Klad | rośliny naczyniowe |
| Klad | rośliny nasienne |
| Klasa | okrytonasienne |
| Klad | klad różowych |
| Rząd | różowce |
| Rodzina | szakłakowate |
| Rodzaj | szakłak |
| Gatunek | szakłak pospolity |
| Nazwa systematyczna | |
| Rhamnus cathartica L. Sp. pl. 1:193. 1753 |
|
| Synonimy | |
|
Rhamnus catharticus L. |
|
 Zdjęcia i grafiki w Commons |
|
Szakłak pospolity Rhamnus cathartica L. – gatunek krzewu lub drzewa należący do rodziny szakłakowatych (Rhamnaceae). Występuje w Europie, Zachodniej Azji i Afryce Północnej[2]. W Polsce jest pospolity na całym niżu, na pogórzu występuje rzadziej.
Spis treści
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Łodyga
- Osiąga wysokość do 6 m. Ma gęste gałęzie z cierniami w rozgałęzieniach pędów, czym różni się od podobnego gatunku kruszyny pospolitej, nie posiadającej cierni.
- Liście
- Eliptyczno-jajowate, zaostrzone, o długości 3-6 cm, przy szerokości 1,5-3 cm, z zaokrągloną podstawą, brzegiem równo piłkowane, delikatnie, krótko owłosione. Ogonki o długości ok. 1,5 cm, odstająco owłosione. Nerwy boczne mają zagięte ku szczytowi blaszki. Pączki wydłużone, spiczaste, przylegające do gałązek, brunatnoczerwone.
- Kwiaty
- Drobne i niepozorne, żółtawozielone, wyrastają w pęczkach z kątów liści. Są 4-krotne, przedprątne, rozdzielnopłciowe lub obupłciowe.
- Owoc
- Kuliste, czarne pestkowce.
Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]
Siedlisko: widne zarośla, lasy, zbocza. Mało wymagający co do gleby. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Rhamno-Prunetea, Ass. Rhamno-Cornetum sanguinei[3]. Kwiaty są owadopylne, kwitną od maja do czerwca. Owoce dojrzewają we wrześniu, mają słodko-kwaśny smak i są trujące (szczególnie niedojrzałe).
Roślina trująca. Zawiera podobne składniki, jak kruszyna pospolita, ale w mniejszej ilości, jest też słabiej od niej trujący. Jednorazowa dawka 30 suszonych owoców (dla dorosłego człowieka) jest bezpieczna – wywołuje tylko biegunkę.
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
- Roślina lecznicza:
- Surowiec zielarski: owoce i kora (Cortex Rhamnus catharticae) zawierają glikozydy antrachinowe (m. in. frangulinę), flawonoidy, garbniki, saponiny.
- Działanie: przeczyszczające i pobudzające perystaltykę jelit. Odwary z owoców lub suszone owoce stosowane są przy przewlekłych zaparciach. Preparaty z szakłaku ze względu na uboczne działanie (powoduje przekrwienie miednicy małej), nie mogą być stosowane po operacji, przy hemoroidach, w stanach zapalnych narządów jamy brzusznej, a także przez kobiety w ciąży i podczas miesiączki. Spożyte przez karmiącą matkę przechodzą do mleka działając przeczyszczająco na niemowlę.
- Zbiór i suszenie: owoce i korę zbiera się jesienią i suszy w temperaturze 30-40 stopni Celsjusza.
Ciekawostki[edytuj | edytuj kod]
- W starożytności odwarami z kory farbowano len na żółty i czarny kolor, a owocami wełnę na brunatno i szaro.
Przypisy
- ↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-01-23].
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-05-05].
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jindřich Krejča, Jan Macků: Atlas roślin leczniczych. Warszawa: Zakł. Nar. im. Ossolińskich, 1989. ISBN 83-04-03281-3.
- W. Kulesza: Klucz do oznaczania drzew i krzewów. Warszawa: PWRiL, 1955.
- Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
- Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
