Szantaż emocjonalny
Szantaż emocjonalny – technika manipulacji, mająca na celu wpłynięcie na uczucia i emocje drugiej osoby w celu wymuszenia na niej określonego zachowania[1]. Sprawcy używają go świadomie, z reguły wobec osób najbliższych lub takich, których reakcję są w stanie przewidzieć[2]. Szantaż emocjonalny ma na celu wymuszenie uległości, wywołuje cierpienie ofiar, ulegających presji[3].
Szantaż emocjonalny kwalifikuje się jako przejaw przemocy emocjonalnej[4][5]. Może stanowić jeden z elementów uporczywego nękania (stalkingu)[6]. Stosowanie szantażu emocjonalnego obserwuje się często u osób z zaburzeniem osobowości typu borderline[7].
Techniki szantażu emocjonalnego[edytuj | edytuj kod]
Wyróżnia się cztery typy sprawców szantażu emocjonalnego, stosujących odmienne techniki manipulacji[3][8][9]:
- Technika „prokurator” – sprawca szantażu emocjonalnego w jawny sposób używa gróźb wobec ofiary, jest agresywny, wpada w złość, jeśli ofiara nie chce wykonywać jego poleceń i żądań. Zapowiada karę i spełnienie gróźb. Jego zachowanie wywołuje strach.
- Technika „biczownik” – sprawca szantażu emocjonalnego obwinia osobę, którą pragnie zmanipulować, za swoje niepowodzenia życiowe i stara się wywołać u niej poczucie winy. Sugeruje, że zrobi sobie krzywdę, jeśli jego oczekiwania nie zostaną spełnione. Grozi samobójstwem w przypadku odmowy.
- Technika „cierpiętnik” – sprawca szantażu emocjonalnego wywołuje wyrzuty sumienia i poczucie winy u osoby, którą pragnie zmanipulować. Daje do zrozumienia, że będzie cierpieć, jeśli jego oczekiwania nie zostaną spełnione. Jego zachowanie wywołuje dyskomfort i współczucie. Ofiara szantażu ulega, aby nie czuć się winna.
- Technika „kusiciel” – sprawca szantażu emocjonalnego wydaje się być przyjaźnie nastawiony do ofiary, obiecuje jej korzyści w zamian za spełnienie swoich roszczeń. Faktycznie nie zamierza dotrzymać obietnicy, ale stawiać kolejne roszczenia.
Wpływ szantażu emocjonalnego na ofiary[edytuj | edytuj kod]
Ofiary szantażu emocjonalnego są narażone na silny stres, któremu towarzyszy poczucie lęku, zobowiązania i winy[9]. Szantaż emocjonalny ma destrukcyjny wpływ na ofiary i może wiązać się z konsekwencjami takimi jak[3]:
- obniżona pewność siebie;
- zawstydzenie;
- obniżony szacunek do samego siebie;
- złość i wytrącenie z równowagi;
- poczucie zagrożenia;
- strach;
- poczucie winy, wyrzuty sumienia;
- bezradność.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ E. Mandal, Miłość, władza i manipulacja w bliskich związkach, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008.
- ↑ Anna Mazur, Kontrola emocji u ofiar i sprawców szantażu emocjonalnego w bliskich związkach, „Innowacje Psychologiczne” (I), 2005.
- ↑ a b c S. Forward, Szantaż emocjonalny, D. Frazier, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2007.
- ↑ Przemoc wobec dzieci [dostęp 2018-10-26] (ang.).
- ↑ Super User, Definicja i formy przemocy, www.niebieskalinia.info [dostęp 2018-10-26] (pol.).
- ↑ Polska Policja, Czym jest stalking?, „Policja.pl” [dostęp 2018-10-26] (pol.).
- ↑ Eugenia Mandal, Makiawelizm i taktyki manipulacji podejmowane przez pacjentów z zaburzeniem osobowości typu borderline w życiu codziennym i podczas terapii, „Psychiatria Polska” (IV), 2013.
- ↑ Szantaż emocjonalny – Towarzystwo Wiedzy Psychologicznej START, psychologia-lodz.pl [dostęp 2018-10-26] (pol.).
- ↑ a b Marta Pawelec, Szantaż emocjonalny w relacjach rówieśniczych, Jacek Łukasiewicz, „Roczniki Nauk o Rodzinie i Pracy Socjalnej”, IV, 2012.