Szarotka (roślina)
 Szarotka alpejska | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | rośliny | ||
| Podkrólestwo | rośliny zielone | ||
| Nadgromada | rośliny telomowe | ||
| Gromada | rośliny naczyniowe | ||
| Podgromada | rośliny nasienne | ||
| Nadklasa | okrytonasienne | ||
| Klasa | Magnoliopsida | ||
| Nadrząd | astropodobne | ||
| Rząd | astrowce | ||
| Rodzina | astrowate | ||
| Podrodzina | Asteroideae | ||
| Rodzaj | szarotka | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Leontopodium R. Br. ex Cass. Bull. Sci. Soc. Philom. Paris 1819: 144. Sep 1819[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
L. alpinum Cass.[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
_Bureau.jpg)
Szarotka (Leontopodium R. Br. ex Cass.) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych. Rodzaj obejmuje około 35 gatunków[4], a według innych źródeł w obrębie tego rodzaju znajduje się 61 gatunków o nazwach zweryfikowanych i zaakceptowanych, podczas gdy kolejnych 31 taksonów ma status gatunków niepewnych (niezweryfikowanych)[5]. Występuje naturalnie na obszarze od Europy po Chiny i Mjanmę w Azji[6]. Rośnie głównie na terenach górskich, na obszarze południowo-wschodniej Azji[4].
Gatunkiem typowym jest szarotka alpejska (L. alpinum Cass.)[3], występująca w Alpach, Apeninach, Karpatach i w górach Półwyspu Bałkańskiego. Jest to też jedyny gatunek szarotki spotykany w Polsce; jej naturalne stanowiska znajdują się w Tatrach. Pozostałe gatunki występują na Dalekim Wschodzie, Syberii i w górach Azji Środkowej.
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Byliny dorastające do 10–25 cm wysokości[7]. Pokryte charakterystycznym filcowatym kutnerem[8]. Kwiaty zebrane w kuliste koszyczki na szczytach pędów. Koszyczki te zawierają włącznie kwiaty rurkowate o barwie żółtej lub kremowej i otoczone są filcowato owłosionymi listkami[8]. Wszystkie liście pojedyncze, lancetowate i jak cała roślina pokryte kutnerem[potrzebny przypis]. Kutner ten chroni rośliny zarówno przed zimnem, zbyt dużym parowaniem, a także silnym (w wysokich górach) promieniowaniem słonecznym[7].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
- Synonimy taksonomiczne
- Simlera Bubani[3]
- Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG III z 2009)
- Angiosperm Phylogeny Website adoptuje podział na podrodziny astrowatych (Asteraceae) opracowany przez Panero i Funk w 2002[9], z późniejszymi uzupełnieniami[10]. Zgodnie z tym ujęciem rodzaj Dimorphoteca należy do plemienia Gnaphalieae (Cass.) Lecoq & Juillet, podrodziny Asteroideae (Juss.) Chev. W systemie APG III astrowate są jedną z kilkunastu rodzin rzędu astrowców (Asterales), wchodzącego w skład kladu astrowych w obrębie dwuliściennych właściwych[2].
- Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)
- Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa astrowe (Asteridae Takht.), nadrząd astropodobne (Asteranae Takht.), rząd astrowce (Asterales Lindl), rodzina astrowate (Asteraceae Dumort.), rodzaj szarotka (Leontopodium (Pers.) R.Br. ex Cass.)[11].
- Gatunki flory Polski[12]
- szarotka alpejska (Leontopodium alpinum Cass.)
- Pozostałe gatunki[5]
Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]
Kwitnie od czerwca do sierpnia. Najlepiej rośnie w pełnym nasłonecznieniu. Preferuje gleby wapienne[7].
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
Niektóre gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne. Są całkowicie mrozoodporne, źle natomiast toleruja długotrwałe deszcze, zwłaszcza jesienne[8]. Szczególnie nadają się do ogródków skalnych. Wymagają słonecznego stanowiska i przepuszczalnego, piaszczystego podłoża. Rozmnaża się je przez nasiona lub podział.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
- ↑ a b c d e Leontopodium (ang.). Index Nominum Genericorum (ING). [dostęp 4 grudnia 2015].
- ↑ a b Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski: Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 877. ISBN 83-214-1305-6.
- ↑ a b Leontopodium (ang.). The Plant List. [dostęp 4 grudnia 2015].
- ↑ D. J. Mabberley: The Plant-book: A Portable Dictionary of the Vascular Plants (Second Edition). Cambridge University Press, 1997, s. 402. ISBN 978-0-521-41421-0. (ang.)
- ↑ a b c Galeria roślin - Szarotka łac. Leontopodium (pol.). ogrodnik-amator.pl. [dostęp 4 grudnia 2015].
- ↑ a b c Geoffrey Burnie i inni, Botanica : ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
- ↑ Panero J.L., Funk V.A.. Toward a phylogenetic subfamilial classification for the Compositae (Asteraceae). „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 115 (4), s. 909–922, 2002. Biological Society of Washington.
- ↑ B. Baldwin, J.M. Bonifacino, T. Eriksson, V. A. Funk, C.A. Mannheimer, B. Nordenstam, N. Roque, I. Ventosa: Compositeae classification (ang.). Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2010-05-24].
- ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Leontopodium (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-02-05].
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.