Szczaw
Przejdź do nawigacji
Przejdź do wyszukiwania
 Szczaw zwyczajny | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
szczaw | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Rumex L. Sp. Pl. 333. 1753[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Rumex patientia L.[3] | |||
| Synonimy | |||
|
| |||
Szczaw alpejski – roślina wysokogórska
Szczaw (Rumex L.) – rodzaj roślin z rodziny rdestowatych. Obejmuje około 200 gatunków szeroko rozprzestrzenionych na całym świecie[5], zwłaszcza w strefach klimatu umiarkowanego. Rośliny z tego rodzaju bywają kłopotliwe do identyfikacji, gatunki są bardzo zmienne, do cech diagnostycznych niezbędnych do prawidłowego oznaczenia gatunków należą detale budowy kwiatów[6]. Występują na terenach ruderalnych, na brzegach wód, na terenach zalewowych zarówno nad rzekami, jak i wzdłuż wybrzeży morskich, na łąkach[7].
Niektóre gatunki są jadalne i wykorzystywane jako warzywo, zwłaszcza szczaw zwyczajny, ogrodowy i tarczolistny, inne gatunki są chwastami w uprawach lub wykorzystywane są leczniczo (np. szczaw kędzierzawy)[7].
Rozmieszczenie[edytuj | edytuj kod]
Rośliny z tego rodzaju spotykane są niemal na całym świecie, ale największe ich zróżnicowanie występuje w strefie klimatu umiarkowanego w Europie i Azji[7]. Większość przedstawicieli rośnie w strefie klimatu umiarkowanego półkuli północnej, nieliczne gatunki występują w analogicznych warunkach na półkuli południowej. Niektóre gatunki są szeroko rozpowszechnione jako gatunki zawlekane przez człowieka[6].
- Gatunki flory Polski[8]
Do rodzimej flory Polski należy 15 gatunków szczawiu:
- szczaw alpejski Rumex alpinus L.
- szczaw błotny Rumex palustris Sm.
- szczaw gajowy Rumex sanguineus L.
- szczaw górski Rumex alpestris Jacq. ≡ R. arifolius All.
- szczaw kędzierzawy Rumex crispus L.
- szczaw lancetowaty Rumex hydrolapathum Huds.
- szczaw nadmorski Rumex maritimus L.
- szczaw polny Rumex acetosella L.
- szczaw różnolistny Rumex ×heterophyllus Schultz (R. aquaticus × R. hydrolapathum)
- szczaw skupiony Rumex conglomeratus Murray
- szczaw tarczolistny Rumex scutatus L.
- szczaw tępolistny Rumex obtusifolius L.
- szczaw ukraiński Rumex ucranicus Besser ex Spreng.
- szczaw wodny Rumex aquaticus L.
- szczaw zwyczajny Rumex acetosa L.
Gatunkami zawleczonymi i zadomowionymi są:
- szczaw domowy Rumex longifolius DC.
- szczaw omszony Rumex confertus Willd.
- szczaw rozpierzchły Rumex thyrsiflorus Fingerh.
Do gatunków uprawianych i przejściowo dziczejących lub przejściowo zawlekanych na teren Polski (efemerofitów) należą[8][9]:
- szczaw dziurkowany Rumex bucephalophorus L.
- szczaw pogięty Rumex flexuosus Sol. ex Hook.f.
- szczaw jajowaty Rumex obovatus Danser
- szczaw żółty Rumex patientia L.
- szczaw ozdobny Rumex pulcher L.
- szczaw ogrodowy Rumex rugosus Campd.
- szczaw wierzbolistny Rumex salicifolius Weinm.
- szczaw wąskolistny Rumex stenophyllus Ledeb.
- szczaw tienszański Rumex thjanschanicus Losinsk.
- szczaw trójkątnodziałkowy Rumex triangulivalvis (Danser) Rech. f.
- szczaw bulwiasty Rumex tuberosus L.
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
- Pokrój
- Przeważnie byliny osiągające do 2 m wysokości, rzadziej rośliny jednoroczne i dwuletnie, zwykle z głębokimi korzeniami, czasem z kłączami i rozłogami. Nagie lub owłosione[7][6].
- Liście
- Skrętoległe. Zwykle długoogonkowe, z niewielką, często wąską blaszką liściową i luźną gatką u nasady liścia[7][6].
- Kwiaty
- Obupłciowe lub rozdzielnopłciowe, zebrane w kwiatostan groniasty lub wiechowaty, żółtawo lub czerwonawo zabarwiony. Kwiaty z okwiatem sześciolistkowym (w dwóch okółkach po trzy listki). Pręcików jest 6, zalążnia jednokomorowa, górna, słupek zwieńczony jest 3 piórkowatymi znamionami[7][6].
- Owoce
- Trójgraniasty, jednonasienny orzeszek otulony listkami wewnętrznego okółka kwiatu, często opatrzonymi guzkami lub kolczastymi na brzegach[7][6].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
- Pozycja systematyczna
Rodzaj z podrodziny Polygonoideae, rodziny rdestowatych (Polygonaceae), rzędu goździkowców (Caryophyllales) w obrębie dwuliściennych właściwych[2]. W obrębie podrodziny reprezentuje plemię Rumiceae[4], obejmujące trzy rodzaje, w obrębie których bazalnym jest szczawiór Oxyria, a szczaw tworzy wspólny klad z siostrzanym rodzajem rabarbar Rheum. Gatunki w obrębie rodzaju szczaw tworzą dwa główne klady – jeden stanowi podrodzaj subg. Rumex, a drugi podrodzaj Acetosa (wraz z zagnieżdżonymi w nim i włączonymi do niego dawniej wyodrębnianymi podrodzajami Acetosella i Platypodium) oraz siostrzany do niego podrodzaj Emex[10].
- Pozycja rodzaju na tle kladogramu podrodziny Polygonoideae[2][10]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Wykaz gatunków[5]
- Rumex × abortivus Ruhmer
- Rumex abyssinicus Jacq.
- Rumex acetosa L. – szczaw zwyczajny
- Rumex acetosella L. – szczaw polny
- Rumex × acutus L.
- Rumex aegyptiacus L.
- Rumex aeroplaniformis Eig
- Rumex × akeroydii Rumsey
- Rumex albescens Hillebr.
- Rumex alcockii Rech.f.
- Rumex algeriensis Barratte & Murb.
- Rumex alpinus L. – szczaw alpejski
- Rumex altissimus Alph.Wood
- Rumex alveolatus Losinsk.
- Rumex amanus Rech.f.
- Rumex × ambigens Hausskn.
- Rumex amurensis F.Schmidt ex Maxim.
- Rumex andinus Rech.f.
- Rumex angulatus Rech.f.
- Rumex angustifolius Campd.
- Rumex × anisotylodes Sumnev.
- Rumex aquaticiformis Rech.f.
- Rumex aquaticus L. – szczaw wodny
- Rumex aquitanicus Rech.f.
- Rumex arcticus Trautv.
- Rumex arcuatoramosus Rech.f.
- Rumex × areschougii Beck
- Rumex argentinus Rech.f.
- Rumex arifolius All.
- Rumex aristidis Coss.
- Rumex armenus K.Koch
- Rumex × armoraciifolius Neuman
- Rumex × arpadianus Bihari
- Rumex atlanticus Coss. ex Batt.
- Rumex × attenuatus Valta
- Rumex aureostigmatica Kom.
- Rumex azoricus Rech.f.
- Rumex × babiogorensis Zapał.
- Rumex × balatonus Borbás
- Rumex balcanicus Rech.f.
- Rumex × baqubensis Rech.f.
- Rumex beringensis Jurtzev & V.V.Petrovsky
- Rumex bidens R.Br.
- Rumex bipinnatus L.f.
- Rumex bithynicus Rech.f.
- Rumex × bontei Danser
- Rumex × borbasii Błocki
- Rumex brachypodus Rech.f.
- Rumex brasiliensis Link
- Rumex britannica L.
- Rumex brownii Campd.
- Rumex bryhnii Snogerup
- Rumex bucephalophorus L. – szczaw dziurkowany
- Rumex × cacozelus Valta
- Rumex × caldeirarum Rech.f.
- Rumex californicus Rech.f.
- Rumex × callianthemus Danser
- Rumex × castrensis Rech.f.
- Rumex caucasicus Rech.f.
- Rumex × celticus Akeroyd
- Rumex chalepensis Mill.
- Rumex chrysocarpos Moris
- Rumex × comaumensis Rech.f.
- Rumex confertus Willd. – szczaw omszony
- Rumex × confusus Simonk.
- Rumex conglomeratus Murray – szczaw skupiony
- Rumex × conspersus Hartm.
- Rumex × corconticus Kubát
- Rumex cordatus Poir.
- Rumex × cornubiensis Holyoak
- Rumex costaricensis Rech.f.
- Rumex crassus Rech.f.
- Rumex crispellus Rech.f.
- Rumex crispissimus Kuntze
- Rumex crispus L. – szczaw kędzierzawy
- Rumex cristatus DC.
- Rumex crystallinus Lange
- Rumex cuneifolius Campd.
- Rumex cyprius Murb.
- Rumex darwinianus Rech.f.
- Rumex densiflorus Osterh.
- Rumex dentatus L.
- Rumex × digeneus Beck
- Rumex × dimidiatus Hausskn.
- Rumex × dissimilis Rech.f.
- Rumex × dolosus Valta
- Rumex dregeanus Meisn.
- Rumex drummondii Meisn.
- Rumex × dufftii Hausskn.
- Rumex dumosus A.Cunn. ex Meisn.
- Rumex × dumulosus Hausskn.
- Rumex elbrusensis Boiss.
- Rumex ellipticus Greene
- Rumex ephedroides Bornm.
- Rumex × erubescens Simonk.
- Rumex evenkiensis Elis.
- Rumex × exspectatus Rech.f.
- Rumex × fallacinus Hausskn.
- Rumex fascicularis Small
- Rumex fischeri Rchb.
- Rumex flexicaulis Rech.f.
- Rumex flexuosus Sol. ex G.Forst. – szczaw pogięty
- Rumex floridanus Meisn.
- Rumex × franktonis B.Boivin
- Rumex frutescens Thouars
- Rumex fueginus Phil.
- Rumex × gamsii Murr
- Rumex gangotrianus Aswal & S.K.Srivast.
- Rumex garipensis Meisn.
- Rumex × gemlikensis Rech.f.
- Rumex giganteus W.T.Aiton
- Rumex ginii Jahandiez & Maire
- Rumex gmelinii Turcz. ex Ledeb.
- Rumex × gombae Bihari ex Jáv.
- Rumex gracilescens Rech.f.
- Rumex graminifolius Georgi ex Lamb.
- Rumex × griffithii Rech.f.
- Rumex × guaitecanus Rech.f.
- Rumex × gusuleacii Prodan
- Rumex hastatulus Baldwin
- Rumex hastatus D.Don
- Rumex × hazslinszkyanus Bihari
- Rumex × heimerlii Beck
- Rumex × henrardii Danser
- Rumex hesperius Greene
- Rumex × heterophyllus Schultz – szczaw różnolistny
- Rumex hultenii Tzvelev
- Rumex × hungaricus Bihari
- Rumex × hybridus Kindb.
- Rumex hydrolapathum Huds. – szczaw lancetowaty
- Rumex hymenosepalus Torr.
- Rumex hypogaeus T.M.Schust. & Reveal
- Rumex × impurus Maire & Weiller
- Rumex inconspicuus Rech.f.
- Rumex induratus Boiss. & Reut.
- Rumex × intercedens Rech.
- Rumex intermedius DC.
- Rumex × inundatus Simonk.
- Rumex jacutensis Kom.
- Rumex japonicus Houtt.
- Rumex × johannis-moorei Rech.f.
- Rumex kandavanicus (Rech.f.) Rech.f.
- Rumex × kaschmirianus Rech.f.
- Rumex kerneri Borbás
- Rumex × khorasanicus Rech.f.
- Rumex × kloosii Danser
- Rumex × knafii Čelak.
- Rumex komarovii Schischk. & Serg.
- Rumex krausei Jurtzev & V.V.Petrovsky
- Rumex lacustris Greene
- Rumex lanceolatus Thunb.
- Rumex lapponicus (Hiitonen) Czernov
- Rumex × larinii Borodina
- Rumex lativalvis Meisn.
- Rumex leptocaulis Brandbyge & Rech.f.
- Rumex × leptophyllus Murb. & Rech.
- Rumex limoniastrum Jaub. & Spach
- Rumex longifolius DC. – szczaw domowy
- Rumex lorentzianus Lindau
- Rumex lunaria L.
- Rumex madaio Makino
- Rumex maderensis Lowe
- Rumex magellanicus Campd.
- Rumex maricola J.Rémy
- Rumex maritimus L. – szczaw nadmorski
- Rumex marschallianus Rchb.
- Rumex × melinkae Rech.f.
- Rumex mexicanus Meisn.
- Rumex × mezei Hausskn.
- Rumex microcarpus Campd.
- Rumex × mirabilis Rech.f.
- Rumex × mixtus F.Lamb.
- Rumex × moedlingensis Rech.
- Rumex × monistrolensis Marcet
- Rumex × muellneri Rech.
- Rumex × munshii Rech.f.
- Rumex × muretii Hausskn.
- Rumex nebroides Campd.
- Rumex neglectus Kirk
- Rumex nematopodus Rech.f.
- Rumex nepalensis Spreng.
- Rumex nervosus Vahl
- Rumex × niesslii A.Wildt
- Rumex nivalis Hegetschw.
- Rumex oblongifolius Tolm.
- Rumex obovatus Danser – szczaw jajowaty
- Rumex obtusifolius L. – szczaw tępolistny
- Rumex occidentalis S.Watson
- Rumex occultans Sam.
- Rumex × ogulinensis Borbás
- Rumex olympicus Boiss.
- Rumex orbiculatus A.Gray
- Rumex orthoneurus Rech.f.
- Rumex × oryzetorum Rech.f.
- Rumex × pakistanicus Rech.f.
- Rumex pallidus Bigelow
- Rumex palustris Sm. – szczaw błotny
- Rumex × pannonicus Rech.
- Rumex papilio Coss. & Balansa
- Rumex papillaris Boiss. & Reut.
- Rumex paraguayensis D.Parodi
- Rumex patagonicus Rech.f.
- Rumex patientia L. – szczaw żółty
- Rumex paucifolius Nutt.
- Rumex paulsenianus Rech.f.
- Rumex × peisonis Rech.
- Rumex persicarioides L.
- Rumex peruanus Rech.f.
- Rumex × philpii Kitch.
- Rumex pictus Forssk.
- Rumex × platyphyllus F.Aresch.
- Rumex polycarpus Rech.f.
- Rumex ponticus E.H.L.Krause
- Rumex popovii Pachom.
- Rumex praecox Rydb.
- Rumex × promiscuus Rech.f.
- Rumex × propinquus Aresch.
- Rumex × prusianus Rech.f.
- Rumex pseudonatronatus (Borbás) Murb.
- Rumex × pseudoorbiculatus Rech.f.
- Rumex × pseudopatientia Rech.f.
- Rumex × pseudopulcher Hausskn.
- Rumex pseudoxyria (Tolm.) Khokhr.
- Rumex pulcher L. – szczaw ozdobny
- Rumex punjabensis K.M.Vaid & H.B.Naithani
- Rumex pycnanthus Rech.f.
- Rumex rectinervius Rech.f.
- Rumex × rhaeticus Brügger
- Rumex rhodesius Rech.f.
- Rumex romassa Remy
- Rumex roseus L.
- Rumex rossicus Murb.
- Rumex × ruehmeri Hausskn.
- Rumex rugosus Campd. – szczaw ogrodowy
- Rumex rupestris Le Gall
- Rumex ruwenzoriensis Chiov.
- Rumex sagittatus Thunb.
- Rumex × sagorskii Hausskn.
- Rumex × salicetorum Rech.
- Rumex salicifolius Weinm. – szczaw wierzbolistny
- Rumex sanguineus L. – szczaw gajowy
- Rumex × sanninensis Rech.
- Rumex × schreberi Hausskn.
- Rumex × schulzei Hausskn.
- Rumex scutatus L. – szczaw tarczolistny
- Rumex sellowianus Rech.f.
- Rumex sibiricus Hultén
- Rumex similans Rech.f.
- Rumex × simonkaianus Bihari
- Rumex simpliciflorus Murb.
- Rumex × skofitzii Błocki
- Rumex skottsbergii O.Deg. & I.Deg.
- Rumex songaricus Fisch. & C.A.Mey.
- Rumex × sorkhabadensis Rech.f.
- Rumex spathulatus Thunb.
- Rumex spinosus L. – emeks ciernisty
- Rumex spiralis Small
- Rumex × steinii Becker
- Rumex stenoglottis Rech.f.
- Rumex × stenophylloides Simonk.
- Rumex stenophyllus Ledeb. – szczaw wąskolistny
- Rumex subarcticus Lepage
- Rumex × subdubius Rech.f.
- Rumex × subtranianus Freyn & Sint.
- Rumex × subtrilobus Boiss.
- Rumex suffruticosus J.Gay ex Meisn.
- Rumex × talaricus Rech.f.
- Rumex tenax Rech.f.
- Rumex thjanschanicus Losinsk. – szczaw tienszański
- Rumex thyrsiflorus Fingerh. – szczaw rozpierzchły
- Rumex thyrsoides Desf.
- Rumex tmoleus Boiss.
- Rumex × togaensis Tosh.Kawah.
- Rumex tolimensis Wedd.
- Rumex × transbaicalicus Rech.f.
- Rumex transitorius Rech.f.
- Rumex triangulivalvis (Danser) Rech. f. – szczaw trójkątnodziałkowy
- Rumex × trimenii E.G.Camus
- Rumex trisetifer Stokes
- Rumex tuberosus L. – szczaw bulwiasty
- Rumex tunetanus Barratte & Murb.
- Rumex turcomanicus (Rech.f.) Czerep.
- Rumex ucranicus Fisch. – szczaw ukraiński
- Rumex ujskensis Rech.f.
- Rumex × uludaghensis Rech.f.
- Rumex uruguayensis Rech.f.
- Rumex usambarensis (Engl.) Dammer
- Rumex utahensis Rech.f.
- Rumex venosus Pursh
- Rumex verticillatus L.
- Rumex vesicarius L.
- Rumex violascens Rech.f.
- Rumex × weberi Fischer-Benz.
- Rumex × wippraensis Wein
- Rumex × wirtgenii Beck
- Rumex woodii N.E.Br.
- Rumex × wrightii Lousley
- Rumex × xenogenus Rech.f.
- Rumex yungningensis Sam.
- Rumex × zsakii Bihari
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b c Peter F. Stevens, Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website [online], Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-10-07] (ang.).
- ↑ a b c Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-30].
- ↑ a b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2013-12-06].
- ↑ a b Rumex L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-07-29].
- ↑ a b c d e f Sergei L. Mosyakin: Rumex Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-12-06]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 92. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ a b Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 157-158, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych łacińsko-polski. Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 113. ISBN 978-83-925110-5-2.
- ↑ a b Tanja M. Schuster, James L. Reveal, Michael J. Bayly, Kathleen A. Kron. An updated molecular phylogeny of Polygonoideae (Polygonaceae): Relationships of Oxygonum, Pteroxygonum, and Rumex, and a new circumscription of Koenigia. „Taxon”. 64, 6, s. 1188-1208, 2015. DOI: 10.12705/646.5.
Identyfikatory zewnętrzne: