Szczawienko

Szczawienko
	część miasta Wałbrzycha
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miasto	Wałbrzych
Data założenia	XIII w.
W granicach Wałbrzycha	10 kwietnia 1970
SIMC	0983793
Wysokość	ok. 370–400 m n.p.m.
Strefa numeracyjna	74
Kod pocztowy	58-306
Tablice rejestracyjne	DB
	Położenie na mapie Wałbrzycha Szczawienko
	Położenie na mapie Polski Szczawienko
	Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Szczawienko
	50°49′23″N 16°18′21″E/50,823139 16,305722

Szczawienko (niem. Niedersalzbrunn^[2], Sorgau) – północno-wschodnia część miasta Wałbrzycha, przy wyjeździe do Świebodzic.

Przed 1945 było to dwie wsie, po 1945 połączone w jedną, 1946–50 siedziba gminy Szczawienko, 1951–54 część miasta Szczawna-Zdroju^[3]^[4], 1954-1970 samodzielna wieś w gromadzie Szczawienko^[5], od 10 kwietnia 1970 północna dzielnica Wałbrzycha^[1]^[6].

Według danych z Urzędu Miejskiego w Wałbrzychu na 16 kwietnia 2014 roku dzielnice Szczawienko, Książ i Lubiechów zamieszkuje 4293 osób^[7].

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Szczawienko leży na części działu wodnego potoku Szczawnik i rzeki Pełcznica oraz na południowej części przełomu Pełcznicy. Zabudowania dzielnicy znajdują się na wysokości 350-370 m n.p.m. a oś komunikacyjną osiedla stanowi ulica Wrocławska i historycznie ulica Wieniawskiego. Obecnie ulica Wieniawskiego stanowi jednocześnie granicę z dzielnicą Podzamcze^[8]. Szczawienko jest dzielnicą przemysłowo-mieszkaniową z takimi zakładami jak Toyota, Faurecia, Ronal, Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej i jednocześnie z osiedlami domków jednorodzinnych zlokalizowanych przy ulicach Wincentego Witosa, Jaworowej i Zdrojowej^[9].

Szczawienko sąsiaduje z:

północ (N) – Świebodzice (3 km)
północny wschód (NE) – Lubiechów
południowy wschód (SE) – dzielnica Poniatów – w górę Pełcznicy, polnymi ścieżkami (brak bezpośredniej ulicy łączącej dzielnice) dojazd przez Piaskową Górę lub WSSE
południe (S) – dzielnica Piaskowa Góra – tradycyjną granicą jest linia kolejowa ze stacji Wałbrzych Szczawienko do stacji Szczawno-Zdrój, dokładniej od wiaduktu nad ulicą Wrocławską do wiaduktu nad ulicą Wieniawskiego.
południowy zachód (SW) – Szczawno-Zdrój
zachód (W) – dzielnica Podzamcze
północny zachód (NW) – kompleks zamku Książ z sąsiadującą stadniną ogierów.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Prawdopodobnie okolice Szczawienka były już zamieszkiwane w okresie neolitu. Badania archeologiczne wskazują na istnienie traktu handlowego w rejonie Szczawienka. W średniowieczu Szczawienko było już wsią, która rozciągała się wzdłuż dzisiejszej ulicy Wieniawskiego i razem z dzisiejszym Szczawnem-Zdrój stanowiła jedną miejscowość. Z tym, że centrum wsi znajdowało się w Szczawienku. Rozwój wsi zahamowała wojna trzydziestoletnia.

W dobie napoleońskiej dnia 15 maja 1807 roku nieopodal miejscowości odbyła się Bitwa pod Szczawienkiem pomiędzy polskimi ułanami z Legii Polsko-Włoskiej a wojskiem pruskim. W bitwie polscy ułani rozbili wojska pruskie^[10].

Pierwsza połowa XIX to korzystanie z rozwoju Szczawna-Zdroju, kiedy Szczawienko stało się tańszym zapleczem noclegowym dla uzdrowiska. Natomiast druga połowa XIX wieku to rozwój przemysłu - szczególnie południowo-wschodniej części nazywanej Sorgau, którego podstawą było doprowadzenie w 1853 roku linii kolejowej. Po drugiej wojnie światowej Szczawienko zostało włączone najpierw do Szczawna-Zdroju a następnie w 1951 roku do Wałbrzycha^[11].

Istniejący tu niegdyś kościół ewangelicki został po 1945 rozebrany^[12].

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[13]:

dzielnica Szczawienko jako historyczny układ urbanistyczny, z XIII w., XVII-XVIII w., XX w.
kościół par. pw. św. Anny, z XVI w.

Komunikacja[edytuj | edytuj kod]

Dzielnicę obsługuje stacja kolejowa Wałbrzych Szczawienko leżąca na linii kolejowej z Wrocławia do Zgorzelca. Dawniej stacja stanowiła węzeł kolejowy z linią kolejową do Mieroszowa (rozebraną latem 1994 roku)^[14]. Trasa do Mieroszowa przez Boguszów-Gorce ma zostać odbudowana jako wałbrzyska kolej aglomeracyjna^[15].

Do dzielnicy docierają autobusy komunikacji miejskiej, a wcześniej – kursujące po Wałbrzychu na przestrzeni kilkudziesięciu lat – tramwaje i trolejbusy.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b Dz.U. z 1970 r. nr 8, poz. 69
↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. Nr 142, poz. 262)
↑ Dz.U. z 1950 r. nr 57, poz. 509
↑ mniejszą część włączono do Wałbrzycha
↑ Uchwała Nr 30/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu z dnia 2 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu wałbrzyskiego; w ramach Zarządzenia nr 13 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu z dnia 20 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu z dnia 2 października 1954 r. dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu z dnia 3 grudnia 1954 r., Nr. 9, Poz. 71)
↑ Jedynie mniejszą część Szczawienka (działki nr nr 238–247, 248/1–248/3, 249–251, 252/2, 253/2, 254/1, 254/2, 255, 256, 309–317, 328, 329/1, 329/2, 330–332, 336–344, 486, 496, 496, 502–506, 510 i część 511), włączając ją do miasta Szczawna-Zdroju (Dz.U. z 1970 r. nr 8, poz. 71).
↑ Liczba mieszkańców dzielnic Wałbrzycha | Nasz Wałbrzych - niezależny portal miejski [online], nasz.walbrzych.pl [dostęp 2017-11-26] .
↑ Słownik geografii turystycznej Sudetów, pod red. M. Staffy, t.10. Wrocław 2005, s. 441.
↑ Wałbrzych. Plan miasta, 1:20 000, wyd. Daunopol, Warszawa 2003
↑ J. Staszewski: Wojsko polskie na Śląsku w dobie napoleońskiej. Katowice: 1936.
↑ Słownik geografii turystycznej Sudetów, pod red. M. Staffy, t.10. Wrocław 2005, s. 444.
↑ Kościół ewangelicki (dawny) - Evangelische Kirche zu Nieder Salzbrunn. na str. polska-org.pl
↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 186. [dostęp 2012-10-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
↑ Rafał Wiernicki: Linia kolejowa nr 291 Wałbrzych Szczawienko - Mieroszów (- Meziměstí /CZ/). Turysta Dolnośląski, 2005. [dostęp 2017-09-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-21)].
↑ Artur Szałkowski: Rusza remont wiaduktu nad ul.Niepodległości. Panorama Wałbrzyska, 2016. [dostęp 2017-09-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-27)].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Słownik geografii turystycznej Sudetów: Góry Wałbrzyskie, Pogórze Wałbrzyskie, Pogórze Bolkowskie, t. 10, pod red. M. Staffy, wyd. I-BIS, Wrocław 2005.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Stare zdjęcia Szczawienka

[znies-1] Dz.U. z 1970 r. nr 8, poz. 69

[2] Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. Nr 142, poz. 262)

[szczawstart-3] Dz.U. z 1950 r. nr 57, poz. 509

[4] szą część włączono do Wałbrzycha

[szczawend-5] Uchwała Nr 30/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu z dnia 2 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu wałbrzyskiego; w ramach Zarządzenia nr 13 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu z dnia 20 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu z dnia 2 października 1954 r. dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu z dnia 3 grudnia 1954 r., Nr. 9, Poz. 71)

[6] Jedynie mniejszą część Szczawienka (działki nr nr 238–247, 248/1–248/3, 249–251, 252/2, 253/2, 254/1, 254/2, 255, 256, 309–317, 328, 329/1, 329/2, 330–332, 336–344, 486, 496, 496, 502–506, 510 i część 511), włączając ją do miasta Szczawna-Zdroju (Dz.U. z 1970 r. nr 8, poz. 71).

[7] Liczba mieszkańców dzielnic Wałbrzycha | Nasz Wałbrzych - niezależny portal miejski [online], nasz.walbrzych.pl [dostęp 2017-11-26] .

[8] Słownik geografii turystycznej Sudetów, pod red. M. Staffy, t.10. Wrocław 2005, s. 441.

[9] Wałbrzych. Plan miasta, 1:20 000, wyd. Daunopol, Warszawa 2003

[10] J. Staszewski: Wojsko polskie na Śląsku w dobie napoleońskiej. Katowice: 1936.

[11] Słownik geografii turystycznej Sudetów, pod red. M. Staffy, t.10. Wrocław 2005, s. 444.

[12] Kościół ewangelicki (dawny) - Evangelische Kirche zu Nieder Salzbrunn. na str. polska-org.pl

[13] Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 186. [dostęp 2012-10-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].

[Wiernicki-14] Rafał Wiernicki: Linia kolejowa nr 291 Wałbrzych Szczawienko - Mieroszów (- Meziměstí /CZ/). Turysta Dolnośląski, 2005. [dostęp 2017-09-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-21)].

[WKA-15] Artur Szałkowski: Rusza remont wiaduktu nad ul.Niepodległości. Panorama Wałbrzyska, 2016. [dostęp 2017-09-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-27)].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

Części miasta wg TERYT	Biały Kamień Gaj Glinik Kamionek Konradów Kozice Książ Lubiechów Nowe Miasto Nowy Poniatów Opoka Piaskowa Góra Podgórze Podzamcze Poniatów Rozłoga Rusinowa Sobięcin Stary Zdrój Szczawno Szczawienko Śródmieście
Dzielnice	Biały Kamień Gaj Glinik Nowy Glinik Stary Konradów Kozice Książ Lubiechów Nowe Miasto Nowy Poniatów Osiedle Wanda Piaskowa Góra Podgórze I (Dolne) Podgórze II (Górne) Podzamcze Poniatów Rusinowa Sobięcin Stary Zdrój Szczawienko Śródmieście

Części miasta wg TERYT	Dworzysko Nowe Szczawno
Dawniej w granicach miasta	Książ (1951–1954) Lubiechów (1951–1954) Piaskowa Góra (1945–1951) Szczawienko (1951–1954) Szczawno (1945–1970)