Szczeć wykrawana

Szczeć wykrawana
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	szczeciowce
Rodzina	przewiertniowate
Rodzaj	szczeć
Gatunek	szczeć wykrawana
	Nazwa systematyczna
	Dipsacus laciniatus L.; Sp. Pl.: 97 (1753)
Synonimy
	Dipsacus fullonum subsp. laciniatus (L.) Thell.; Dipsacus sylvestris subsp. laciniatus (L.) Berher;
	Dipsacus fullonum subsp. laciniatus (L.) Thell.; Dipsacus sylvestris subsp. laciniatus (L.) Berher;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Szczeć wykrawana^[4] (Dipsacus laciniatus L.) – gatunek rośliny z rodziny przewiertniowatych. Dwuletnia roślina zielna występująca w Europie i Azji. W Polsce głównie na południowym wschodzie, poza tym bardzo rzadka.

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzimy obszar jego występowania to Europa środkowa i południowo-wschodnia oraz południowo-zachodnia Azja, gdzie rośnie na obszarze od Francji i Niemiec po Iran, Afganistan, Kirgistan i Kazachstan. Jako gatunek introdukowany występuje na Wyspach Brytyjskich i w strefie umiarkowanej Ameryki Północnej^[3], gdzie jest rośliną inwazyjną^[5]^[6]. W Polsce występuje głównie w południowo-wschodniej części kraju, a poza tym na rozproszonych stanowiskach w rejonie górnych i środkowych części dolin Wisły, Bugu i Odry, schodząc do dolnego biegu tej pierwszej^[7].

Morfologia

Pokrój: Roślina zielna osiągająca do 1,5, rzadziej 2 m wysokości^[8].
Łodyga: Prosto wzniesiona, rozgałęziająca się, kanciasta i na kantach pokryta gęstymi, cienkimi kolcami^[8].
Liście: Liście odziomkowe jajowato lancetowate, krótkoogonkowe, ząbkowane i głębiej wcinane. Liście łodygowe są siedzące, zrośnięte parami tworząc lejkowaty kubek. Ich blaszki są podługowato lancetowate, lirowate, pierzasto dzielne lub sieczne, z odcinkami tępo ząbkowanymi. Wszystkie liście pokryte są wzdłuż nerwów, na brzegach i rzadziej na powierzchni krótkimi szczecinkami^[8].
Kwiaty: Zebrane w podługowato jajowatą główkę. Listki okrywy są szydlasto lancetowate, rozszerzone u nasady, krótsze od kwiatostanu i prosto rozpostarte. Są krótko kolczaste wzdłuż brzegów i nerwu. Przysadki wspierające kwiaty są wąskojajowate, kolczasto zakończone, długie do 2 cm, wzdłuż brzegów pokryte szczecinkowatymi włoskami. Korony kwiatów osiągają 13 mm długości, są 4-łatkowe, przy czym jedna z łatek jest dłuższa od pozostałych. Korona od zewnątrz i wewnątrz jest krótko, gęsto owłosiona^[8].
Owoce: Niełupki długości 5 mm^[8]. Na jednej roślinie może powstać do ok. dwóch tysięcy nasion^[5].
Gatunki podobne: Szczeć pospolita i sukiennicza mają podobnie jajowate kwiatostany, ale różnią się niepodzielonymi liśćmi. Ich listki okrywy nie są wyraźnie rozszerzone u nasady i zwykle są wygięte ku górze^[9].

Biologia i ekologia

Roślina dwuletnia kwitnąca w drugim roku życia w od czerwca do sierpnia^[10]. Rośnie na przydrożach i brzegach lasów, w wilgotnych miejscach ruderalnych^[10]. Nasiona zachowują zdolność do kiełkowania przynajmniej przez dwa lata^[5].

Mieszaniec

Tworzy mieszańca ze szczecią pospolitą Dipsacus fullonum^[10].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2024-06-15] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2024-06-15] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Dipsacus laciniatus L., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-06-15] .
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 71, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b ^c Cutleaf teasel, [w:] Invasive Plant Atlas of the United States [online], invasiveplantatlas.org [dostęp 2024-06-19] .
↑ Dipsacus fullonum, D. laciniatus, [w:] Fire Effects Information System (FEIS) [online], fs.usda.gov [dostęp 2024-06-19] .
↑ Adam Zając, Maria Zając: Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 198. ISBN 83-915161-1-3.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e AdamA. Jasiewicz AdamA., Rodzina: Dipsacaceae, Szczeciowate, [w:] BogumiłB. Pawłowski, AdamA. Jasiewicz (red.), Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych, t. XIII, Kraków: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972, s. 14 .
↑ Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński, Bogumił Pawłowski: Rośliny polskie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 631. ISBN 83-01-05287-2.
↑ ^a ^b ^c Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 446. ISBN 83-0114342-8.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2024-06-15] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2024-06-15] (ang.).

[powo-3] Dipsacus laciniatus L., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-06-15] .

[checklist-4] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 71, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[atlas-5] Cutleaf teasel, [w:] Invasive Plant Atlas of the United States [online], invasiveplantatlas.org [dostęp 2024-06-19] .

[6] Dipsacus fullonum, D. laciniatus, [w:] Fire Effects Information System (FEIS) [online], fs.usda.gov [dostęp 2024-06-19] .

[7] Adam Zając, Maria Zając: Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 198. ISBN 83-915161-1-3.

[flora-8] AdamA. Jasiewicz AdamA., Rodzina: Dipsacaceae, Szczeciowate, [w:] BogumiłB. Pawłowski, AdamA. Jasiewicz (red.), Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych, t. XIII, Kraków: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972, s. 14 .

[szafer-9] Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński, Bogumił Pawłowski: Rośliny polskie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 631. ISBN 83-01-05287-2.

[klucz-10] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 446. ISBN 83-0114342-8.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]