Szczepan Dołęga-Zakrzewski

Szczepan Adam Dołęga-Zakrzewski
	; Dołęga
Data i miejsce urodzenia	1825 ; Olszewiec
Data i miejsce śmierci	23 grudnia 1892 ; Ciechanów
Matka	Scholastyka Zberowska
Dzieci	Jan Dołęga-Zakrzewski, Maria Zakrzewska-Raniecka

Szczepan Dołęga-Zakrzewski (ur. 1825 w Olszewcu pow. przasnyskiego, zm. 23 grudnia 1892 w Ciechanowie) – ziemianin, działacz społeczny, powstaniec styczniowy.

Urodził się w 1825 roku w majątku Olszewiec pow. przasnyskiego. Był pierworodnym synem Jana i Scholastyki ze Zberowskich. Ojciec Szczepana – Jan (1803–1869) – był właścicielem szeregu majątków ziemskich na północnym Mazowszu: Kamienia, Międzylesia, Sokołowa, Mlic-Kozik, Łęgu, Kosmaczewa, Petrykozów. Żonaty był dwukrotnie. Najpierw ze Scholastyką Zberowską (matką Szczepana), a po jej śmierci, z kuzynką Eleonorą Zakrzewską, z którą miał m.in. syna Edwarda (było to jego najmłodsze dziecko). Od Jana pochodzi Linia na Kosmaczewie, Białyszewie i Majkach rodziny Dołęga-Zakrzewskich.

Ukończył Gimnazjum Klasyczne w Płocku. Następnie studiował w Instytucie Agronomicznym w Marymoncie.

W 1842 roku został właścicielem dóbr Sokołowo w pow. przasnyskim. W 1848 roku wziął udział w powstaniu wielkopolskim. W 1855 roku, po sprzedaniu Sokołowa, zakupił dobra białyszewskie, leżące w pow. sierpeckim (Białyszewo, Szczepanki, Ważyno Kmiece, Piaski Białyszewskie). Był także właścicielem majątku Mlice-Kostery. Dobra ziemskie, będące jego własnością, liczyły łącznie około 960 hektarów.

Szczepan Zakrzewski wziął czynny udział w powstaniu styczniowym 1863 roku. Jego majątek był jednym z ważniejszych ośrodków udzielających materialnej pomocy powstańcom na północnym Mazowszu. Przystąpił też (na czele liczącego pięciu ludzi oddziału, który sam wyekwipował w konie i w broń) do partii Tomasza Kolbego, operującej na terenie powiatów mławskiego, przasnyskiego i ciechanowskiego. Oddział Kolbego został otoczony nad rzeczką Łydynią w pierwszych dniach maja 1863 roku. Tomasz Kolbe poległ, a Szczepan, wraz z jednym ze swoich ludzi, ukrywał się w okolicznych dworach. Po powrocie do domu został oskarżony przez miejscowe władze carskie o wspomaganie powstańców i obciążony kontrybucją. Represje carskie odbiły się w fatalny sposób na stanie jego majątku.

W 1867 roku został wybrany radcą Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego w Płocku. W 1884 roku był ławnikiem Sądu Gminnego Okręgu I, obejmującego gminy Borkowo, Białyszewo, Kossemin i Lisewo.

W 1891 roku został zmuszony do sprzedania swych zadłużonych majątków. Osiadł w Ciechanowie. Został pochowany na starym cmentarzu ciechanowskim w grobowcu rodzinnym.

Był dwukrotnie żonaty. Najpierw z Teofilą Elżbietą Zakrzewską, córką Franciszka Ksawerego z Mokrska, a następnie z Józefą Smoleńską, córką Juliana z Setropia. Druga żona zapisała się jako wybitna działaczka społeczna w Ciechanowie. Miał z nimi dwanaścioro dzieci, które weszły w wiek dojrzały.

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Leszek S. Zakrzewski, Wspomnienia o Białyszewie, [w:] „Spotkania z Zabytkami”, nr 2/1990, s. 49.
Leszek S. Zakrzewski, Dołęga-Zakrzewscy. Informator historyczny, genealogiczny i socjologiczny, Warszawa 2010, s. 88-90.
Wiesław Antoni Lasocki, Z Ciechanowa w szeroki świat, Muzeum Okręgowe w Ciechanowie, Ciechanów 1991, s. 9-10.
Mieczysław Bartniczak, Jan Dołęga-Zakrzewski. 7. XI. 1866 – 3. XII. 1936, [w:] Zapiski Ciechanowskie, t. III (1977), s. 104-113.
Edward Lewandowski, Nekropolie Ciechanowa. Cmentarz parafialny przy ulicy Płońskiej, Ciechanów 2004, s. 243-244.
Bogumiła Umińska, Rola ziemian północnego Mazowsza w administracji i sądownictwie gminnym w latach 1864–1914, [w:] Dwór a społeczności lokalne na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, red. W. Caban, M. B. Markowski, M. Przeniosło, Kielce 2008, s. 232, 240.