Szkoła Podoficerów Lotnictwa dla Małoletnich
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1930 |
| Rozformowanie |
1939 |
| Tradycje | |
| Rodowód | |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
mjr pil. Adam Zaleski |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość | |
Szkoła Podoficerów Lotnictwa dla Małoletnich (SPLdM) – placówka szkolnictwa wojskowego II Rzeczypospolitej, istniejąca w latach 1930-1938 w Bydgoszczy, a w latach 1938-1939 w Krośnie.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Organizację Szkoły Podoficerów Lotnictwa dla Małoletnich (SPLdM) w Bydgoszczy rozpoczęto na podstawie rozkazu Departamentu Aeronautyki Ministra Spraw Wojskowych Ldz. 8635/30 z dnia 7 sierpnia 1930 roku[1]. Oficerem wyznaczonym do tego zadania był dowódca eskadry szkolnej Szkoły Podoficerów Mechaników Lotniczych w Bydgoszczy (SPML) kpt. pil. Adam Zaleski. Na potrzeby szkoły Liga Obrony Powietrznej Kraju ofiarowała nowy budynek stawiany na terenie bydgoskiego lotniska[2] (bursa Cywilnej Szkoły Mechaników Lotniczych w Bydgoszczy)[3]. Warunki naboru do Szkoły zostały podane do publicznej wiadomości na łamach sierpniowego numeru Lotnika[4]. Pierwszy kurs SPLdM uruchomiono 1 listopada 1930 roku (111 uczniów). Szkoła wchodziła w skład Centrum Wyszkolenia Podoficerów Lotnictwa w Bydgoszczy, od 1 października 1934 Centrum Wyszkolenia Technicznego Lotnictwa, a od czerwca 1937 – Centrum Wyszkolenia Technicznego Lotnictwa nr 2 w Bydgoszczy. 23 kwietnia 1931 uruchomiono pierwszy dywizjon szkolny SPLdM (dowódca kpt. pil. Adam Zaleski), w którego skład wchodziły 2 eskadry szkolne[1].
3 października 1933 roku przy 3. eskadrze szkolnej SPLdM utworzono pluton podchorążych, do którego przydzielono 30 podchorążych powołanych na dwuletni kurs w Szkole Podchorążych Lotnictwa w grupie technicznej w CWPL[1]. 6 lipca 1937 wyodrębniono Szkołę Podoficerów Lotnictwa dla Małoletnich jako samodzielną jednostkę z Centrum Wyszkolenia Technicznego Lotnictwa nr 2 w Bydgoszczy[1]. Statut SPLdM zatwierdzono w lutym 1938 roku. W związku z dużą liczbą uczniów 1 września 1937 dywizjon szkolny w składzie dwóch eskadr pierwszego rocznika przeniesiono do koszar w Świeciu nad Wisłą[1].
W 1938 roku, w związku z zagrożeniem Polski ze strony Niemiec, władze wojskowe zdecydowały się na organizację nowego ośrodka szkolenia personelu lotniczego w południowej części kraju. 1 września 1938 po likwidacji Komendy Centrum Wyszkolenia Technicznego Lotnictwa nr 2 w Bydgoszczy, Szkołę Podoficerów Lotnictwa dla Małoletnich podporządkowano bezpośrednio komendantowi Grupy Szkół Lotniczych w Warszawie[1]. W październiku 1938 całą kadrę i sprzęt dyslokowano do Krosna, pozostawiając w Bydgoszczy tylko warsztaty remontowe samolotów[5]. W ślad za przeprowadzką szkoły z Bydgoszczy do Krosna, przeniesiono także jej zapasowe lotnisko z Sobiejuch koło Żnina do Moderówki koło Jasła[5].
Wokół lotniska w Krośnie zbudowano pomieszczenia dowództwa, kasyno i hotel oficerski, izby chorych, kwatery dla podoficerów, instruktorów i uczniów, sale wykładowe, kuchnie, laboratoria, warsztaty elektro- i radiomechaników oraz strzelców radiotelegrafistów oraz hangary[5]. Szkoła funkcjonowała w nowej lokalizacji od listopada 1938 do wybuchu II wojny światowej.
System szkolenia[edytuj | edytuj kod]
Zadaniem szkoły było wyszkolenie podoficerów pilotów, mechaników samolotowych i techników obsługi naziemnej i pokładowej[1]. Od 1932 kształcono uczniów także na elektro- i radiomechaników oraz strzelców pokładowych i radiotelegrafistów potrzebnych dla obsługi wieloosobowych samolotów nowej generacji[6].
Szkolenie było początkowo oparte na programie CWPL, a w kolejnych latach wzbogacano je m.in. o takie przedmioty jak: technologie metali i materiałów używanych w lotnictwie, termodynamikę silników, orientację, terenoznawstwo, kartografię, meteorologię, łączność z artylerią i piechotą, nawigację lotniczą, rusznikarstwo, geografię lotniczą, taktykę broni pokładowej, taktykę lotniczą, bombardowanie itp.[6]. Dla potrzeb szkolenia mechaników lotniczych przygotowano bogate zaplecze techniczno warsztatowe, m.in. narzędziownię, kuźnię, ślusarnię, tokarnię, blacharnię, spawalnię, wulkanizernię, stolarnię, tapicernię i splatarnię. Praktyczne zajęcia przy płatowcach i silnikach polegały na ich montażu i demontażu, zaznajomieniu się z działaniem poszczególnych mechanizmów i ich samodzielną regulacją[6].
Do szkoły przyjmowano chłopców w wieku od 16 do 18 lat, którzy ukończyli co najmniej 7 klas szkoły powszechnej oraz dysponowali świadectwem lekarskim, wystawionym przez szpital garnizonowy (od 1935 badania w Centrum Badań Lekarskich Lotnictwa w Warszawie)[2]. Egzaminy wstępne obowiązywały z języka polskiego, historii, geografii oraz sprawności fizycznej[2].
Uczniowie pierwszego rocznika kształcili się w przedmiotach wojskowych i ogólnokształcących, na drugim roku wyłącznie w przedmiotach wojskowych, a na trzecim roku pogłębiano umiejętności w wybranych specjalnościach oraz składano przysięgę wojskową[2]. Po drugim roku szkolenia uczniowie przechodzili szkolenie szybowcowe w Ustianowej oraz samolotowe w Radomiu lub Grudziądzu[2]. W połowie lat 30. utworzono filie szkoły w Świeciu nad Wisłą i w Sobiejuchach koło Żnina, gdzie kształcono od 150 do 400 elewów[2].
Latem 1938 roku wprowadzono nowy system szkolenia skracając czas przeznaczony na wyszkolenie ogólne, a zwiększając wykłady i praktyczną naukę przedmiotów fachowych z dziedziny lotnictwa[5].
Zajęcia sportowe i kulturalne[edytuj | edytuj kod]
W szkole zorganizowano drużyny piłki nożnej, koszykówki, siatkówki, zespoły lekkoatletyczne, bokserskie i wioślarskie[7]. Szkoła zdobyła mistrzostwo armii w boksie oraz mistrzostwo miasta Bydgoszczy. Reprezentacyjna czwórka wioślarska zajęła 1. miejsce na mistrzostwach armii[7]. Latem organizowano obozy sportowe nad Bałtykiem w Cetniewie i Jastrzębiej Górze[7].
W szkole powstały także grupy wokalne, dramatyczne, zespoły muzyczne oraz orkiestra wojskowa. Od 1931 wydawano własną gazetkę szkolną „Skrzydła”[7].
Sprzęt[edytuj | edytuj kod]
Do szkolenia w Bydgoszczy używano m.in. samolotów: Breguet 14 oraz Potez XV i Potez XXV produkowany na licencji w Lubelskiej Wytwórni Samolotów[1]. W latach 1937-1938 używano licencyjnego samolotu szkolno-treningowego PWS-18 z Podlaskiej Wytwórni Samolotów, a od 1935 – RWD-8. Oprócz samolotów szkolnych i treningowych wykorzystywano też pojedyncze egzemplarze samolotów bojowych, m.in. od 1936 myśliwca PZL P.7 i PZL P.11. W 1937 roku przysłano dwa samoloty liniowe PZL.23 Karaś[1]. W latach 1938-1939 w Krośnie prowadzono kurs pilotażu podstawowego m.in. na samolotach PWS-18 i PWS-28[1].
Organizacja pokojowa szkoły[edytuj | edytuj kod]
- W 1933
- komendant szkoły (mjr pil. Adam Zaleski)
- 1 eskadra szkolna (por. pil. Brunon Mówka)
- 2 eskadra szkolna (kpt. pil. Henryk Wituski)
- 3 eskadra szkolna (kpt. obs. Tadeusz Dzierzgowski)
- W 1937
- Komenda szkoły
- Dywizjony szkolne
- Dywizjon Szkolny Podoficerów Lotnictwa dla Małoletnich nr 1 w Świeciu (przeniesiony z Bydgoszczy 1 września 1937)
- Dywizjon SPLdM nr 2
- Dywizjon SPLdM nr 3
- Baza Lotnicza Bydgoszcz
- komenda Bazy
- kwatermistrzostwo
- dowództwo oddziału portowego
- kompania portowa
- park lotniczy
- W marcu 1939[8]
- komenda
- I dywizjon szkolny a. 2 eskadry szkolne unitarne
- II dywizjon szkolny a. 2 eskadry specjalne
- III dywizjon szkolny a. 2 eskadry specjalne
- ćwiczebna eskadra pilotażu
- Baza Lotnicza
Kadra szkoły[edytuj | edytuj kod]
- Obsada personalna w marcu 1939[8]
- Komenda
- komendant – ppłk Adam Juliusz Zaleski †1940 Charków
- adiutant – por. Jacek Perkowski Prot †13 III 1942[9]
- naczelny lekarz medycyny – mjr lek. dr Julian Emil Niedźwirski vel Emil Julian Berenhaut[a]
- w dyspozycji komendanta – kpt. inż. Michał Blaicher
- na kursie – ppor. Bazyli Marszałek †1940 Charków[13]
- na kursie – ppor. Walenty Wichliński †1940 Katyń[14]
- dyrektor nauk – kpt. Józef Marian Stryjski †1940 Charków[15]
- kierownik nauczania ogólnego – kpt. adm. (piech.) Jan Michał Nidecki †1940 Katyń[16]
- kierownik wyszkolenia aeronawigacji i meteo – kpt. Stefan Michał Olesiński †1940 Charków[17]
- I dywizjon szkolny
- dowódca dywizjonu – kpt. Brunon Mówka †1940 Charków[18]
- dowódca 1 eskadry szkolnej unitarnej – kpt. Piotr Pajer †13 IV 1942[19]
- dowódca plutonu – por. Tadeusz Maciej Ciesielski †1940 Katyń[20]
- dowódca 2 eskadry szkolnej unitarnej – por. Antoni Kaucz[21]
- dowódca plutonu – por. Kazimierz Antoni Kubicki †1940 Katyń[22]
- II dywizjon szkolny
- dowódca dywizjonu – mjr Tadeusz Dzierzgowski †1940 Charków
- dowódca 1 eskadry specjalnej – kpt. Maksymilian Roguszka[b]
- dowódca plutonu – ppor. Czesław Świerkosz †16 VIII 1939 Biedrusko[24]
- dowódca plutonu – chor. Jan Zawadzki
- dowódca plutonu – chor. Kazimierz Pielucha
- dowódca 2 eskadry specjalnej – kpt. Antoni Władysław Kiewnarski †30 III 1944[25]
- dowódca plutonu – kpt. Kazimierz Makówka †1940 Charków[26]
- dowódca plutonu – ppor. Jan I Jabłoński †26 II 1942[27]
- dowódca plutonu – chor. Jan Pawlak
- III dywizjon szkolny
- dowódca dywizjonu – mjr Leonard Krzemieński
- dowódca 1 eskadry specjalnej – kpt. Wacław Malinowski
- dowódca plutonu – por. Mieczysław Wolski[28]
- dowódca plutonu – por. Zbigniew Hubczenko[29]
- dowódca plutonu – ppor. Władysław Walendowski[30]
- dowódca 2 eskadry specjalnej – kpt. Feliks Gazda
- dowódca plutonu – por. Henryk Skalski[31]
- dowódca plutonu – por. Leszek Jerzy Wielochowski[32]
- dowódca plutonu – chor. Jan Czarnecki
- Ćwiczebna Eskadra Pilotażu
- dowódca eskadry – kpt. Józef Baran †1940 Charków[33]
- dowódca plutonu – por. Mieczysław Wolański
- dowódca plutonu – ppor. Florian Adrian
- dowódca plutonu – ppor. Jan Zenon Bieńkowski †2 VIII 1943[34]
- dowódca plutonu – ppor. Jan Piotr Pfejffer (Pfeiffer) †20 XII 1943[35]
- Baza Lotnicza
- komendant bazy – mjr Henryk Liebek
- zastępca komendanta ds. intendentury – mjr int. mgr Karol Wincenty Mazurek
- oficer administracyjno-materiałowy – kpt. adm. (piech.) Jan Wisz
- oficer gospodarczy – kpt. int. Władysław Franciszek Jagodziński
- oficer żywnościowy – chor. Jan Wyborski
- komendant parku – mjr inż. Kazimierz Leon Knapik
- oficer nadzoru technicznego – kpt. Piotr Sulicki
- dowódca pododdziału parkowego – chor. Stanisław Kaczmarek
- dowódca oddziału portowego – kpt. Aleksander Majewski
- dowódca kompanii portowej – kpt. adm. (piech.) Bronisław Wacław Krygier
- dowódca plutonu – chor. Władysław Pluciński
Absolwenci[edytuj | edytuj kod]
W nawiasie podano rok ukończenia szkoły.
- Stanisław Kłosowski (1933)
- Tadeusz Kiełpiński
- Michał Cwynar (1936)
- Adolf Pietrasiak (1936)
- Mieczysław Adamek (1936)
- Kazimierz Wünsche (1936)
- Edmund Kobyliński
- Henryk Koniuszewski
- Mieczysław Adamek (1939)
- Jakub Bargiełowski (1939)
- Benedykt Dąbrowski (1939)
- Stefan Mucha (1939)
- Eugeniusz Nowakiewicz (1939)
- Wincenty Rutkowski (1939)
- Stefan Wójtowicz (1939)
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Płk lek. dr Julian Emil Niedźwirski (ur. 30 września 1900 we Lwowie, zm. 2 stycznia 1994 w Londynie). Był odznaczony Krzyżem Niepodległości, Złotym Krzyżem Zasługi i Medalem Lotniczym (czterokrotnie)[10][11]. Urząd Wojewódzki we Lwowie rozporządzeniem L. 2867.7.1923 II.2 z 17 kwietnia 1923 roku zezwolił por. Emilowi Julianowi Berenhautowi z 6 baonu sanitarnego na zmianę nazwiska rodowego „Berenhaut” na nazwisko „Niedźwirski”[12].
- ↑ Maksymilian Roguszka (ur. 1 września 1906) na stopień kapitana został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1937 i 31. lokatą w korpusie oficerów lotnictwa, grupa liniowa[23].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j Arkadiusz Kaliński: Bydgoskie lotnisko w latach 1916-1939 (cz. 2) [w:] Kronika Bydgoska XX
- ↑ a b c d e f http://aeroklubbydgoski.pl/?p=3080 dostęp 18-01-2017
- ↑ Arkadiusz Kaliński: Działalność I Cywilnej Szkoły Mechaników Lotniczych i kursów lotniczych przy Szkole Przemysłowej w Bydgoszczy (1924-1930) [w:] Kronika Bydgoska XXIII
- ↑ Komunikat Ministerstwa Spraw Wojskowych. „Lotnik”. 8/1930, s. 186, sierpień 1930. Poznań: Związek Lotników Polskich. OCLC 316462134.
- ↑ a b c d http://aeroklubbydgoski.pl/?p=3276 dostęp 18-01-2017
- ↑ a b c http://aeroklubbydgoski.pl/?p=3119 dostęp 18-01-2017
- ↑ a b c d http://aeroklubbydgoski.pl/?p=3149 dostęp 18-01-2017
- ↑ a b Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 478-479.
- ↑ Kpt. obs. Jacek Perkowski Prot. Fundacja Historyczna Lotnictwa Polskiego. [dostęp 2019-06-15]..
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 371.
- ↑ Julian Emil Niedźwirski. Fundacja Historyczna Lotnictwa Polskiego. [dostęp 2019-06-15]..
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 123 z 21 listopada 1924 roku, s. 691.
- ↑ Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 333.
- ↑ Księga Cmentarna Katynia 2000 ↓, s. 679.
- ↑ Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 521.
- ↑ Księga Cmentarna Katynia 2000 ↓, s. 425.
- ↑ Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 383.
- ↑ Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 358.
- ↑ Piotr Pajer. Fundacja Historyczna Lotnictwa Polskiego. [dostęp 2020-04-23]..
- ↑ Księga Cmentarna Katynia 2000 ↓, s. 82.
- ↑ Antoni Kaucz. Fundacja Historyczna Lotnictwa Polskiego. [dostęp 2020-04-23]..
- ↑ Księga Cmentarna Katynia 2000 ↓, s. 319.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 210.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 957.
- ↑ Antoni Władysław Kiewnarski. Fundacja Historyczna Lotnictwa Polskiego. [dostęp 2020-04-23]..
- ↑ Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 323.
- ↑ Jan Jabłoński. Fundacja Historyczna Lotnictwa Polskiego. [dostęp 2020-04-23]..
- ↑ Mieczysław Wolski. Fundacja Historyczna Lotnictwa Polskiego. [dostęp 2020-04-23]..
- ↑ Zbigniew Hubczenko. Fundacja Historyczna Lotnictwa Polskiego. [dostęp 2020-04-23]..
- ↑ Władysław Walendowski. Fundacja Historyczna Lotnictwa Polskiego. [dostęp 2020-04-23]..
- ↑ Henryk Skalski. Fundacja Historyczna Lotnictwa Polskiego. [dostęp 2020-04-23]..
- ↑ Leszek Jerzy Wielochowski. Fundacja Historyczna Lotnictwa Polskiego. [dostęp 2020-04-23]..
- ↑ Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 13.
- ↑ Jan Zenon Bieńkowski. Fundacja Historyczna Lotnictwa Polskiego. [dostęp 2020-04-23]..
- ↑ Jan Piotr Pfeiffer. Fundacja Historyczna Lotnictwa Polskiego. [dostęp 2020-04-23]..
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2019-02-09].
- Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
- Jan Kiński, Helena Malanowska, Urszula Olech, Wacław Ryżewski, Janina Snitko-Rzeszut, Teresa Żach: Katyń. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Marek Tarczyński (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2000. ISBN 83-905590-7-2.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.