Szkoła Podstawowa w Kozarzach
| szkoła podstawowa | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
Kozarze 63, |
| Data założenia |
1907 |
| Dyrektor |
Czesław Walczuk (ostatni) |
Położenie na mapie gminy Ciechanowiec  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
Położenie na mapie powiatu wysokomazowieckiego  | |
 52°39′48,802″N 22°27′59,944″E/52,663556 22,466651
| |
Historia do roku 1939[edytuj | edytuj kod]
Można wnioskować, że szkoła powszechna (prawdopodobnie z rosyjskim językiem nauczania) funkcjonowała we wsi już w roku 1907. W Słowniku biograficznym… R. Bendera możemy odczytać, iż urodzony w Kozarzach, w roku 1898, Stanisław Tenderenda, przez trzy lata uczęszczał do szkoły w rodzinnej miejscowości, a w 1910 r. został przyjęty do Szkoły Miejskiej w Ciechanowcu[1].
Po odzyskaniu niepodległości, polska, jednoklasowa szkoła powszechna o jednym nauczycielu została założona w Kozarzach najprawdopodobniej w roku 1922. Do roku 1933 szkoła 1. klasowa posiadała najczęściej 4 oddziały. W 1922 roku szkoła liczyła 49 uczniów, w 1923-57, w 1924-56, w 1925-54, w 1929-60. W 1930 r. szkoły nie było[2]. W roku szkolnym 1938/39 w szkole uczyło się 35 uczniów[3]. Zajęcia odbywały się w zaadaptowanym do zajęć, czteroizbowym budynku drewnianym, pełniącym rolę szkoły i domu nauczyciela.
Przedwojenni nauczyciele SP[edytuj | edytuj kod]
- Lucyna Wysokińska
- Melchior Radziszewski (1925-1929)[2]
- Rozalia Życińska (po roku 1930)
Okupacja[edytuj | edytuj kod]
Od 1 stycznia 1940 r. administracja sowiecka rozpoczęła reorganizację szkolnictwa na wzór obowiązujący w ZSRR. Młodzież miała uczęszczać do szkoły dziesięcioletniej[3]. Część dzieci z Kozarzy uczęszczała do takiej szkoły w Zaszkowie.
W 1941 roku, po wkroczeniu Niemców, tajne nauczanie grupy około 30 dzieci z Kozarzy i okolicy podjęła Janina Tenderenda. Nigdy nie doszło do dekonspiracji, dzięki solidarnej postawie mieszkańców wsi[4]. Taką samą pracę prowadziła również Helena Dudzikowska, która w czasie okupacji zaginęła[5].
Po wyzwoleniu[edytuj | edytuj kod]
Po zakończeniu działań wojennych, z polecenia Kuratorium Oświaty w Białymstoku zorganizowano w Kozarzach czteroklasową szkołę o dwóch nauczycielach. Funkcję kierownika pełniła Janina Tenderenda[4]. Większość zajęć odbywała się w budynku szkoły przedwojennej, niektóre lekcje prowadzono w wynajętych od mieszkańców wsi pomieszczeniach. W połowie lat pięćdziesiątych funkcjonowała tu pełna, siedmioklasowa szkoła podstawowa o 4 nauczycielach. W styczniu 1957 r. naliczono w niej 84 uczniów, a we wrześniu 1958 r. – 85[6].
W roku 1955, na VIII, budżetowej sesji GRN w Uszy Małej, radny Andrzej Kędzierski zgłosił wniosek o pobudowanie nowej szkoły. W sierpniu 1958 r. kierownik, Stefan Malewicki bardzo dziękował radzie za nową pobudowaną szkołę.[7] Dużą część prac wykonano społecznie. Niektóre materiały budowlane pochodziły z rozebranej w Zaciszynie podworskiej obory.
Teren wokół szkoły uporządkowano. Założono ogródki: biologiczny i geograficzny oraz urządzono boisko sportowe[7]. W 1963 r. z nadwyżki budżetowej GRN w Kuczynie zakupiono do szkoły, pierwszy we wsi telewizor. W tym samym roku z funduszów gromadzkich zakupiono siatkę, a rok później słupki na ogrodzenie posesji[8].
Z powodu niżu demograficznego i trudnych warunków pracy, pod koniec lat siedemdziesiątych szkołę rozwiązano. Zorganizowano dowożenie dzieci do SP w Ciechanowcu.
Przez dwa lata w opuszczonym lokalu działał Klub Rolnika. Następnie budynek zaadaptowano na potrzeby Domu Pomocy Społecznej. Pierwszym dyrektorem DPS (1979-1985) i jednocześnie ostatnim kierownikiem szkoły podstawowej był Czesław Walczuk.
Powojenni kierownicy SP[edytuj | edytuj kod]
- Janina Tenderenda
- Stefan Malewicki
- Michał Guz
- Czesław Walczuk
Niektórzy uczniowie i absolwenci szkoły[edytuj | edytuj kod]
- Jan Murawski (1894-1970) – ksiądz katolicki
- Adam Wilkowski (1897-1941) – kapłan diecezji płockiej
- Stanisław Tenderenda (1898-1984) – kapłan diecezji płockiej
- Władysław Krawczyk (1908–1958) – ksiądz katolicki
- Tadeusz Tenderenda (1908-1998) – lekarz otolaryngolog we Fredericton w Kanadzie
- Stanisław Wilkowski (1914-1969) – kapelan, redaktor
- Czesław Wilkowski (1916-2009) – kapłan diecezji łomżyńskiej
- Zdzisław Tadeusz Mikołajczyk (1928-2007) – kapłan diecezji łomżyńskiej
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ R. Bender, Słownik biograficzny katolicyzmu społecznego w Polsce, tom 3.
- ↑ a b W. Jemielity, Szkoły powszechne w województwie białostockim w latach 1919-1939, Łomża, 1991, s. 92.
- ↑ a b W. Wincenciak, Oświata i szkolnictwo północno-wschodniego Mazowsza w latach wojny i okupacji (1939-1945), ŁTN im. Wagów, s. 54, 163.
- ↑ a b http://www.wiescisokolowskie.pl/znani-nieznani-stadwywiad-z-pania-janina-tenderenda,0R5FU3bhk9U78J495D0Tk5Xi97lB8I548Fyv0Ui24bk14O70p6.html :dostęp 10 lipca 2014 r.
- ↑ M. Walczak, Działalność oświatowa i martyrologia nauczycielstwa polskiego pod okupacją hitlerowską 1939-1945, Polskie Towarzystwo Pedagogiczne, Warszawa, 1987, s. 497.
- ↑ Archiwum Państwowe w Łomży: Budżet Gminy Usza Mała na rok 1956 – 318/3 i na rok 1957 – 318/4.
- ↑ a b Archiwum Państwowe w Łomży: Protokoły z sesji GRN w Uszy Małej, lata 1954-1959, 318/1.
- ↑ Archiwum Państwowe w Łomży: Protokoły z sesji GRN w Kuczynie, lata 1954-1965, 337/1.