Szlamiec wielki
Limnodromus semipalmatus[1] | |||
(Blyth, 1848)[2][3] | |||
![]() Szata godowa | |||
![]() Szata spoczynkowa | |||
Systematyka | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Typ | |||
Podtyp | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Infragromada | |||
Rząd | |||
Podrząd | |||
Rodzina | |||
Podrodzina | |||
Plemię | |||
Rodzaj | |||
Gatunek |
szlamiec wielki | ||
Synonimy | |||
| |||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[10] | |||
![]() |
Szlamiec wielki[11] (Limnodromus semipalmatus) – gatunek ptaka z rodziny bekasowatych (Scolopacidae). Średniej wielkości ptak występujący na terenie Azji oraz Australii. Zamieszkuje głównie siedliska w pobliżu wody. Gatunek bliski zagrożenia wyginięciem.
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Takson po raz pierwszy opisany przez Blytha w 1848 roku pod nazwą Macrorhamphus semipalmatus[2]. Jako lokalizację holotypu autor wskazał Kalkutę[2]. W rodzaju Limnodromus ptak ten został umieszczony przez Petersa w 1934 roku[3]. Separacja zachodnich i wschodnich populacji, różne trasy migracji i miejsca zimowania mogą uzasadniać istnienie podgatunków[12]. Nazwa rodzajowa Limnodromus pochodzi od słów limnē (λιμνη) oznaczającego w języku greckim bagno oraz przyrostka -dromos (-δρομος) oznaczającego w języku greckim biegacza[13]. Nazwa gatunkowa semipalmatus pochodzi od słów: semi oznaczającego w łacinie połowa, mały oraz palmatus oznaczającego w łacinie płetwowaty[14]. Takson monotypowy – nie wyróżnia się podgatunków[12][15][16].
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Szlamiec wielki w sezonie lęgowym zasiedla centralną Azję i stepy południowej części Syberii, na południe po Mongolię i północno-wschodnie Chiny (prowincja Heilongjiang). Zimuje na południu: od wschodnich Indii przez południowo-wschodnią Azję, w tym Indonezję, po północną i wschodnią Australię[12][15][17], wyjątkowo dalej – po Nową Zelandię[18]. Największe zimowiska znajdują się na Sumatrze i Jawie. Zabłąkane osobniki zanotowano w zachodniej Europie[19].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Ptak ten jest wyraźnie większy od pozostałych przedstawicieli rodzaju Limnodromus. Długość ciała 33–36 cm, masa ciała 127–245 g, rozpiętość skrzydeł 59 cm[12]. Samice nieco większe od samców[20]. W szacie godowej upierzenie głowy, szyi i piersi koloru kasztanowo-czerwonego, tył i boki brzucha głównie białawe. Górne części ciała czarniawe, pokryte smugami w kolorze jasnobrązowym i kasztanowatym[12]. Czubek głowy i smuga ciągnąca się od dzioba do oka koloru brązowego. Samica jest nieco ciemniejsza niż samiec. Dziób i nogi czarniawe. W szacie spoczynkowej głowa bledsza, szyja i pierś z białym cętkami, górne części ciała szarobrązowe. U osobników młodocianych na szyi i piersi płowe smugi, górna część ciała czarna z wąskimi bladopłowymi paskami[12].
Ekologia
[edytuj | edytuj kod]Środowisko życia
[edytuj | edytuj kod]W czasie sezonu rozrodczego zamieszkuje rozległe, słodkowodne mokradła, brzegi jezior czy delt oraz tereny zalewowe rzek (zalane łąki i trawiaste bagna, stepy i strefy leśno-stepowe z krótkim okresem wegetacji traw i turzyc). Czasami spotykany na polach ryżowych[12]. Poza sezonem rozrodczym zamieszkuje odsłonięte, przybrzeżne strefy, ujścia rzek, błotniste laguny, pływowe zatoki lub solniska[12]. Za kryjówki służą mu piaszczyste plaże lub płytkie laguny, gdzie jest często spotykany z rycykami[12].
Tryb życia
[edytuj | edytuj kod]Tryb życia słabo poznany. Zazwyczaj spotykany w parach lub w małych grupach[12]. W kryjówkach i na terenach obfitych w pożywienie spotykany w stadach liczących do 100 osobników[12]. Pożywienie zdobywa, chodząc i sondując dziobem w płytkiej wodzie lub w błocie, czasami zanurzając całkowicie głowę[12]. W skład diety wchodzą małe ryby, larwy owadów, mięczaki i wieloszczety[12][20][21].
Rozród
[edytuj | edytuj kod]Lęgi, w małych koloniach liczących 6–20 par, zależne od poziomu wody, przypadają na okres od końca maja do początku czerwca[12]. Gniazda, budowane w płytkim zagłębieniu i wyłożone trawą, są oddalone od siebie od 4 do 350 m. Szlamce często gniazdują razem z rybitwami białoskrzydłymi (Chlidonias leucopterus). Samica składa 2 (rzadziej 3) jaja[12]. Okres inkubacji trwa 22 dni, wysiadują obydwoje rodzice[12]. Gniazda często niszczone są przez powodzie (nawet do 75%) lub rozdeptywane przez bydło[12].
Status i ochrona
[edytuj | edytuj kod]W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody szlamiec wielki został zaliczony do kategorii NT (bliski zagrożenia)[10]. Całość populacji szacuje się na 23 000 osobników[10]. Zagrożeniem dla tego gatunku jest utrata terenów lęgowych na skutek osuszania terenów podmokłych na potrzeby rolnictwa lub ich wysychania na skutek zmian klimatycznych. Utrata i degradacja terenów podmokłych wzdłuż trasy migracji tych ptaków może stanowić dla nich potencjalne zagrożenie[22].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Limnodromus semipalmatus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d E. Blyth. Report of Curator Zoological Department. „Journal of the Asiatic Society of Bengal”. 17 (1), s. 252, 1848. (ang.).
- ↑ a b J.L. Peters: Checklist of Birds of the World. Cz. 2. Cambridge: Harward University Press, 1934, s. 273. (ang.).
- ↑ E. Blyth. Report of Curator, Zoological Department, for February to May Meetings, 1859. „Journal of the Asiatic Society of Bengal”. 28, s. 280, 1859. (ang.).
- ↑ M.J. Verreaux. Considérations sur les oefus des oiseaux, par A. Maquin-Tandon. „Revue et Magasin de Zoologie pure et appliquée”. Seria 2. 12, s. 206, 1860. (fr.).
- ↑ H. Seebohm: A history of British birds. Cz. 3. Londyn: R. H. Porter, and Dulau & Co., 1885, s. 169. (ang.).
- ↑ H. Seebohm: The geographical distribution of the family Charadriidæ, or the plovers, sandpipers, snipes, and their allies. Londyn: Henry Sotheran & Co., 1887, s. 399. (ang.).
- ↑ R.B. Sharpe: Catalogue of the Birds in the British Museum. Cz. 24: Limicolae. Longmans & Co., Dulau & Co., Kegan Paul & Co. and British Museum (Natural History), 1896, s. 400. (ang.).
- ↑ E.C. Stuart Baker: The Fauna of British India including Ceylon and Burma. Wyd. 2. Cz. 8. Londyn: Taylor and Francis, 1930, s. 525. (ang.).
- ↑ a b c Limnodromus semipalmatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Limnodromini Johnsgard, 1981 (Wersja: 2023-09-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2025-02-02].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q J. Van Gils, P. Wiersma: Asian Dowitcher (Limnodromus semipalmatus). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie, E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2014. [dostęp 2014-05-31]. (ang.).
- ↑ Limnodromus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-02-18] (ang.), [archiwum].
- ↑ Semipalmatus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-02-18] (ang.), [archiwum].
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-09-24]. (ang.).
- ↑ Denis Lepage: Szlamiec wielki (Limnodromus semipalmatus) (Blyth, 1848). Avibase. [dostęp 2014-05-31].
- ↑ Asian Dowitcher Limnodromus semipalmatus. BirdLife International. [dostęp 2014-05-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-16)]. (ang.).
- ↑ Crossland, A.C.: Asiatic dowitcher. [w:] Miskelly, C.M. (ed.) New Zealand Birds Online [on-line]. 2013 [updated 2017]. [dostęp 2021-09-24]. (ang.).
- ↑ F. Sueur, J.B. Mouronval, D. Vandromme. Deux limicoles orientaux dans le Marquenterre : le Limnodrome asiatique Limnodromus semipalmatus, nouvelle espèce en Europe occidentale, et la Bargette de Térek Xenus cinereus, première mention picarde du 20e siècle. „L' Avocette”. 14 (2), s. 74–77, 1990. (fr.).
- ↑ a b Limnodromus semipalmatus — Asian Dowitcher. Australian Government: Department of the Environment. [dostęp 2014-05-31]. (ang.).
- ↑ P.J. Higgins, S.J.J.F. Davies: Handbook of Australian, New Zealand, and Antarctic Bird. Cz. 3: Snipe to Pigeons: Snipe to Pigeons. Melbourne: Oxford University Press, 1996. ISBN 978-0195530704. (ang.).
- ↑ Mark Barter: Shorebirds of the Yellow Sea. Canberra: Wetlands International, 2002, s. 37. ISBN 90-5882-009-2. (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).