Szlamiec wielki

Szlamiec wielki
	Limnodromus semipalmatus
	(Blyth, 1848)
	; Szata godowa
	; Szata spoczynkowa
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	siewkowe
Podrząd	bekasowce
Rodzina	bekasowate
Podrodzina	słonki
Plemię	Limnodromini
Rodzaj	Limnodromus
Gatunek	szlamiec wielki
Synonimy
	Macrorhamphus semipalmatus Blyth, 1848; Pseudoscolopax semipalmatus (Blyth, 1848); Micropalama taczanowskia Verreaux, 1860; Ereunetes semipalmatus (Blyth, 1848); Ereunetes taczanowskii (Verreaux, 1860); Macrorhamphus taczanowskii (Verreaux, 1860); Limnodromus taczanowskius (Verreaux, 1860);
	Macrorhamphus semipalmatus Blyth, 1848; Pseudoscolopax semipalmatus (Blyth, 1848); Micropalama taczanowskia Verreaux, 1860; Ereunetes semipalmatus (Blyth, 1848); Ereunetes taczanowskii (Verreaux, 1860); Macrorhamphus taczanowskii (Verreaux, 1860); Limnodromus taczanowskius (Verreaux, 1860);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; bliski zagrożenia
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Szlamiec wielki^[11] (Limnodromus semipalmatus) – gatunek ptaka z rodziny bekasowatych (Scolopacidae). Średniej wielkości ptak występujący na terenie Azji oraz Australii. Zamieszkuje głównie siedliska w pobliżu wody. Gatunek bliski zagrożenia wyginięciem.

Systematyka

Takson po raz pierwszy opisany przez Blytha w 1848 roku pod nazwą Macrorhamphus semipalmatus^[2]. Jako lokalizację holotypu autor wskazał Kalkutę^[2]. W rodzaju Limnodromus ptak ten został umieszczony przez Petersa w 1934 roku^[3]. Separacja zachodnich i wschodnich populacji, różne trasy migracji i miejsca zimowania mogą uzasadniać istnienie podgatunków^[12]. Nazwa rodzajowa Limnodromus pochodzi od słów limnē (λιμνη) oznaczającego w języku greckim bagno oraz przyrostka -dromos (-δρομος) oznaczającego w języku greckim biegacza^[13]. Nazwa gatunkowa semipalmatus pochodzi od słów: semi oznaczającego w łacinie połowa, mały oraz palmatus oznaczającego w łacinie płetwowaty^[14]. Takson monotypowy – nie wyróżnia się podgatunków^[12]^[15]^[16].

Występowanie

Szlamiec wielki w sezonie lęgowym zasiedla centralną Azję i stepy południowej części Syberii, na południe po Mongolię i północno-wschodnie Chiny (prowincja Heilongjiang). Zimuje na południu: od wschodnich Indii przez południowo-wschodnią Azję, w tym Indonezję, po północną i wschodnią Australię^[12]^[15]^[17], wyjątkowo dalej – po Nową Zelandię^[18]. Największe zimowiska znajdują się na Sumatrze i Jawie. Zabłąkane osobniki zanotowano w zachodniej Europie^[19].

Morfologia

Ptak ten jest wyraźnie większy od pozostałych przedstawicieli rodzaju Limnodromus. Długość ciała 33–36 cm, masa ciała 127–245 g, rozpiętość skrzydeł 59 cm^[12]. Samice nieco większe od samców^[20]. W szacie godowej upierzenie głowy, szyi i piersi koloru kasztanowo-czerwonego, tył i boki brzucha głównie białawe. Górne części ciała czarniawe, pokryte smugami w kolorze jasnobrązowym i kasztanowatym^[12]. Czubek głowy i smuga ciągnąca się od dzioba do oka koloru brązowego. Samica jest nieco ciemniejsza niż samiec. Dziób i nogi czarniawe. W szacie spoczynkowej głowa bledsza, szyja i pierś z białym cętkami, górne części ciała szarobrązowe. U osobników młodocianych na szyi i piersi płowe smugi, górna część ciała czarna z wąskimi bladopłowymi paskami^[12].

Ekologia

Środowisko życia

W czasie sezonu rozrodczego zamieszkuje rozległe, słodkowodne mokradła, brzegi jezior czy delt oraz tereny zalewowe rzek (zalane łąki i trawiaste bagna, stepy i strefy leśno-stepowe z krótkim okresem wegetacji traw i turzyc). Czasami spotykany na polach ryżowych^[12]. Poza sezonem rozrodczym zamieszkuje odsłonięte, przybrzeżne strefy, ujścia rzek, błotniste laguny, pływowe zatoki lub solniska^[12]. Za kryjówki służą mu piaszczyste plaże lub płytkie laguny, gdzie jest często spotykany z rycykami^[12].

Tryb życia

Tryb życia słabo poznany. Zazwyczaj spotykany w parach lub w małych grupach^[12]. W kryjówkach i na terenach obfitych w pożywienie spotykany w stadach liczących do 100 osobników^[12]. Pożywienie zdobywa, chodząc i sondując dziobem w płytkiej wodzie lub w błocie, czasami zanurzając całkowicie głowę^[12]. W skład diety wchodzą małe ryby, larwy owadów, mięczaki i wieloszczety^[12]^[20]^[21].

Rozród

Lęgi, w małych koloniach liczących 6–20 par, zależne od poziomu wody, przypadają na okres od końca maja do początku czerwca^[12]. Gniazda, budowane w płytkim zagłębieniu i wyłożone trawą, są oddalone od siebie od 4 do 350 m. Szlamce często gniazdują razem z rybitwami białoskrzydłymi (Chlidonias leucopterus). Samica składa 2 (rzadziej 3) jaja^[12]. Okres inkubacji trwa 22 dni, wysiadują obydwoje rodzice^[12]. Gniazda często niszczone są przez powodzie (nawet do 75%) lub rozdeptywane przez bydło^[12].

Status i ochrona

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody szlamiec wielki został zaliczony do kategorii NT (bliski zagrożenia)^[10]. Całość populacji szacuje się na 23 000 osobników^[10]. Zagrożeniem dla tego gatunku jest utrata terenów lęgowych na skutek osuszania terenów podmokłych na potrzeby rolnictwa lub ich wysychania na skutek zmian klimatycznych. Utrata i degradacja terenów podmokłych wzdłuż trasy migracji tych ptaków może stanowić dla nich potencjalne zagrożenie^[22].

Przypisy

↑ Limnodromus semipalmatus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d E. Blyth. Report of Curator Zoological Department. „Journal of the Asiatic Society of Bengal”. 17 (1), s. 252, 1848. (ang.).
↑ ^a ^b J.L. Peters: Checklist of Birds of the World. Cz. 2. Cambridge: Harward University Press, 1934, s. 273. (ang.).
↑ E. Blyth. Report of Curator, Zoological Department, for February to May Meetings, 1859. „Journal of the Asiatic Society of Bengal”. 28, s. 280, 1859. (ang.).
↑ M.J. Verreaux. Considérations sur les oefus des oiseaux, par A. Maquin-Tandon. „Revue et Magasin de Zoologie pure et appliquée”. Seria 2. 12, s. 206, 1860. (fr.).
↑ H. Seebohm: A history of British birds. Cz. 3. Londyn: R. H. Porter, and Dulau & Co., 1885, s. 169. (ang.).
↑ H. Seebohm: The geographical distribution of the family Charadriidæ, or the plovers, sandpipers, snipes, and their allies. Londyn: Henry Sotheran & Co., 1887, s. 399. (ang.).
↑ R.B. Sharpe: Catalogue of the Birds in the British Museum. Cz. 24: Limicolae. Longmans & Co., Dulau & Co., Kegan Paul & Co. and British Museum (Natural History), 1896, s. 400. (ang.).
↑ E.C. Stuart Baker: The Fauna of British India including Ceylon and Burma. Wyd. 2. Cz. 8. Londyn: Taylor and Francis, 1930, s. 525. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Limnodromus semipalmatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Limnodromini Johnsgard, 1981 (Wersja: 2023-09-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2025-02-02].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q J. Van Gils, P. Wiersma: Asian Dowitcher (Limnodromus semipalmatus). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie, E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2014. [dostęp 2014-05-31]. (ang.).
↑ Limnodromus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-02-18] (ang.), [archiwum].
↑ Semipalmatus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-02-18] (ang.), [archiwum].
↑ ^a ^b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-09-24]. (ang.).
↑ Denis Lepage: Szlamiec wielki (Limnodromus semipalmatus) (Blyth, 1848). Avibase. [dostęp 2014-05-31].
↑ Asian Dowitcher Limnodromus semipalmatus. BirdLife International. [dostęp 2014-05-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-16)]. (ang.).
↑ Crossland, A.C.: Asiatic dowitcher. [w:] Miskelly, C.M. (ed.) New Zealand Birds Online [on-line]. 2013 [updated 2017]. [dostęp 2021-09-24]. (ang.).
↑ F. Sueur, J.B. Mouronval, D. Vandromme. Deux limicoles orientaux dans le Marquenterre : le Limnodrome asiatique Limnodromus semipalmatus, nouvelle espèce en Europe occidentale, et la Bargette de Térek Xenus cinereus, première mention picarde du 20e siècle. „L' Avocette”. 14 (2), s. 74–77, 1990. (fr.).
↑ ^a ^b Limnodromus semipalmatus — Asian Dowitcher. Australian Government: Department of the Environment. [dostęp 2014-05-31]. (ang.).
↑ P.J. Higgins, S.J.J.F. Davies: Handbook of Australian, New Zealand, and Antarctic Bird. Cz. 3: Snipe to Pigeons: Snipe to Pigeons. Melbourne: Oxford University Press, 1996. ISBN 978-0195530704. (ang.).
↑ Mark Barter: Shorebirds of the Yellow Sea. Canberra: Wetlands International, 2002, s. 37. ISBN 90-5882-009-2. (ang.).

Linki zewnętrzne

Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Limnodromus semipalmatus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[autor1-2] E. Blyth. Report of Curator Zoological Department. „Journal of the Asiatic Society of Bengal”. 17 (1), s. 252, 1848. (ang.).

[autor2-3] J.L. Peters: Checklist of Birds of the World. Cz. 2. Cambridge: Harward University Press, 1934, s. 273. (ang.).

[syn1-4] E. Blyth. Report of Curator, Zoological Department, for February to May Meetings, 1859. „Journal of the Asiatic Society of Bengal”. 28, s. 280, 1859. (ang.).

[syn2-5] M.J. Verreaux. Considérations sur les oefus des oiseaux, par A. Maquin-Tandon. „Revue et Magasin de Zoologie pure et appliquée”. Seria 2. 12, s. 206, 1860. (fr.).

[syn3-6] H. Seebohm: A history of British birds. Cz. 3. Londyn: R. H. Porter, and Dulau & Co., 1885, s. 169. (ang.).

[syn4-7] H. Seebohm: The geographical distribution of the family Charadriidæ, or the plovers, sandpipers, snipes, and their allies. Londyn: Henry Sotheran & Co., 1887, s. 399. (ang.).

[syn5-8] R.B. Sharpe: Catalogue of the Birds in the British Museum. Cz. 24: Limicolae. Longmans & Co., Dulau & Co., Kegan Paul & Co. and British Museum (Natural History), 1896, s. 400. (ang.).

[syn6-9] E.C. Stuart Baker: The Fauna of British India including Ceylon and Burma. Wyd. 2. Cz. 8. Londyn: Taylor and Francis, 1930, s. 525. (ang.).

[iucn-10] Limnodromus semipalmatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-11] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Limnodromini Johnsgard, 1981 (Wersja: 2023-09-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2025-02-02].

[hbwalive-12] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q J. Van Gils, P. Wiersma: Asian Dowitcher (Limnodromus semipalmatus). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie, E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2014. [dostęp 2014-05-31]. (ang.).

[hbwalive2-13] Limnodromus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-02-18] (ang.), [archiwum].

[hbwalive3-14] Semipalmatus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-02-18] (ang.), [archiwum].

[ioc-15] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-09-24]. (ang.).

[avibase-16] Denis Lepage: Szlamiec wielki (Limnodromus semipalmatus) (Blyth, 1848). Avibase. [dostęp 2014-05-31].

[birdlife-17] Asian Dowitcher Limnodromus semipalmatus. BirdLife International. [dostęp 2014-05-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-16)]. (ang.).

[nz-18] Crossland, A.C.: Asiatic dowitcher. [w:] Miskelly, C.M. (ed.) New Zealand Birds Online [on-line]. 2013 [updated 2017]. [dostęp 2021-09-24]. (ang.).

[avocetta14-19] F. Sueur, J.B. Mouronval, D. Vandromme. Deux limicoles orientaux dans le Marquenterre : le Limnodrome asiatique Limnodromus semipalmatus, nouvelle espèce en Europe occidentale, et la Bargette de Térek Xenus cinereus, première mention picarde du 20e siècle. „L' Avocette”. 14 (2), s. 74–77, 1990. (fr.).

[ag-20] Limnodromus semipalmatus — Asian Dowitcher. Australian Government: Department of the Environment. [dostęp 2014-05-31]. (ang.).

[higgins&davies-21] P.J. Higgins, S.J.J.F. Davies: Handbook of Australian, New Zealand, and Antarctic Bird. Cz. 3: Snipe to Pigeons: Snipe to Pigeons. Melbourne: Oxford University Press, 1996. ISBN 978-0195530704. (ang.).

[barter-22] Mark Barter: Shorebirds of the Yellow Sea. Canberra: Wetlands International, 2002, s. 37. ISBN 90-5882-009-2. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]