Szpital św. Ducha w Warszawie (ul. Elektoralna 12)
| |
| Data założenia | |
|---|---|
| Typ szpitala |
dom opieki |
| Państwo | |
| Województwo | |
| Adres |
ul. Elektoralna 12 |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
 52°14′26,2320″N 20°59′53,4840″E/52,240620 20,998190
| |
Szpital św. Ducha – nieistniejący już szpital w Warszawie, założony w 1442 roku.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Szpital został założony w Starej Warszawie w 1442 przy kościele św. Marcina przez ks. Annę Holszańską jako przytułek dla starców i kalek[1]. Był to drugi szpital o tej nazwie (pierwszym był Szpital św. Ducha w Nowej Warszawie)[1].
W 1820 szpital był jednym spośród siedmiu warszawskich szpitali. W każdym szpitalu ordynował jeden lekarz, najczęściej, mimo podpisanych nieraz umów, bezpłatnie. Był nim w owym czasie Jacek (Hiacynt) Dziarkowski[2].
W 1825 roku szpital został przeniesiony na ul. Przyrynek[3]. Pod koniec okresu rządów, utworzonej w 1832, Rady Głównej Opiekuńczej, szpital św. Ducha opuścił pałac na Przyrynku i przeniósł się do tzw. koszar Sierakowskich przy ulicy Konwiktorskiej. Przeprowadzka odbyła się w styczniu 1853, a wywołana była projektowanym zajęciem ulicy Przyrynek pod rozszerzenie Cytadeli. Ponieważ pomieszczenie przy ulicy Konwiktorskiej z założenia było pomieszczeniem tymczasowym, Rada uzyskała pozwolenie na rozpoczęcie budowy nowego budynku dla szpitala przy ulicy Elektoralnej[4].
Gmach przy ul. Elektoralnej 12 został wzniesiony w latach 1857–1861 według projektu Józefa Orłowskiego[5]. Był to pierwszy szpital w Warszawie z wolno stojącymi pawilonami. Przewodniczącym komitetu budowy był hr. Janusz Rostworowski, dostojnik dworu Królestwa Polskiego, a następnie Cesarstwa Rosyjskiego, współfundator Warszawskiego Szpitala dla Dzieci[6].
W 1881 r. kierownikiem pracowni chemiczno-bakteriologicznej został Leon Nencki. Przed wojną klinikę chorób wewnętrznych prowadził Vilém Dušan Lambl; jego asystentem był Samuel Goldflam[7]. Przed 1939 Szpital św. Ducha był jednym z najnowocześniejszych w mieście.
Podczas obrony Warszawy w 1939, 25 września, szpital został zbombardowany przez Luftwaffe[8]. Znajdowało się w nim wtedy ok. 700 chorych i rannych, z których tylko część zdołano uratować[9]. Szpital został ewakuowany do hali Mirowskiej[10].
W 1940 roku placówka została przeniesiona na ul. Dworską, na teren Szpitala Starozakonnych. Od 15 grudnia 1940 do 15 sierpnia 1942 uszkodzony budynek szpitala znajdował się w granicach warszawskiego getta[11].
W 1946 r. ocalałe po wojnie zabudowania przy Dworskiej zajął ponownie Szpital św. Ducha. W 1957 r. zmieniono mu nazwę na Szpital Miejski nr 1[12].
Ośrodek Kultury
[edytuj | edytuj kod]W 1953 r. budynek przy ul. Elektoralnej odbudowano z przeznaczeniem na Dom Kultury. Najpierw obiekt zajmowały Związki Zawodowe, później mieścił się w nim Warszawski Ośrodek Kultury. Mieszczą się tutaj:
- Mazowiecki Instytut Kultury – dawniej MCKiS (Mazowieckie Centrum Kultury i Sztuki), w latach 90. XX w. powstałe z połączenia WOK (Warszawskiego Ośrodka Kultury) z KBK (Krajowym Biurem Koncertowym) oraz Stołecznym Biurem Wystaw Artystycznych;
- Zespół Szkół Specjalnych nr 63;
- Szkoła Podstawowa nr 213 – przeniesiona na ul. Elektoralną 12/14 we wrześniu 1969 r.;
- Zespół Szkół Specjalnych nr 85 – przeniesiony na ul. Elektoralną 12/14 w 1975 r.[13];
- Szkoła Podstawowa Specjalna nr 243;
- Trzyletnia Szkoła Przysposabiająca do Pracy nr 5;
Inne informacje
[edytuj | edytuj kod]Na terenie posesji znajduje się pomnik przyrody – jesion wyniosły[14].
Na budynku znajduje się tablica Miejskiego Systemu Informacji o treści:
Gmach szpitala św. Ducha. Szpital założony w XV w. przy kościele św. Marcina, ul. Piwna. Budynek wzniesiony w I. 1859–1861, proj. Józef Orłowski. Neorenesansowy. Pierwszy szpital warszawski z wolno stojącymi pawilonami. Spalony w 1939 r., odbudowany po 1945 r.[15]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Eugeniusz Szwankowski: Warszawa. Rozwój urbanistyczny i architektoniczny. Warszawa: Państwowe Wydawnictwa Techniczne, 1952, s. 27.
- ↑ Zofia Podgórska-Klawe, Towarzystwo Lekarskie Warszawskie 1820-2005. Część pierwsza 1820-1917. Warszawa i jej instytucje medyczne w latach 1820–1951, s. 30, 2005.
- ↑ Ilustrowany przewodnik po Warszawie wraz z treściwym opisem okolic miasta (wydanie I na podstawie wydania z 1893 roku). Warszawa: Wydawnictwo Ciekawe Miejsca.net, 2012, s. 113. ISBN 978-83-928349-8-4.
- ↑ Zofia Podgórska-Klawe, Towarzystwo Lekarskie Warszawskie 1820-2005. Część pierwsza 1820-1917. Warszawa i jej instytucje medyczne w latach 1820–1951, s. 51, 2005.
- ↑ Stanisław Łoza: Architekci i budowniczowie w Polsce. Warszawa: Budownictwo i Architektura, 1954, s. 222.
- ↑ S. J. Rostworowski, W kręgu arystokratów respektujących władzę cesarzy Rosji i królów Polski, Rocznik Mazowiecki, t. 18, 2006, s. 195–196. mazowsze.hist.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-05)]. [dostęp: 4 listopada 2016].
- ↑ Archiwum Historii i Filozofii Medycyny; red. Adam Wrzosek; Polskie Towarzystwo Historii Medycyny i Farmacji; Poznań 1928; t. 8 z. 1; s. 97–98 [dostęp: 22 listopada 2011].
- ↑ Władysław Bartoszewski, Bogdan Brzeziński, Leszek Moczulski: Kronika wydarzeń w Warszawie 1939–1949. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 24.
- ↑ Mieczysław Cieplewicz. Bombardowanie i ostrzeliwanie Warszawy we wrześniu 1939 r.. „Kronika Warszawy”. 4/48, s. 68, 1981.
- ↑ Cywilna obrona Warszawy we wrześniu 1939 r.. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1964, s. 151.
- ↑ Leonard Francman. Adres niezwykły – Elektoralna 12. „Stolica”, s. 47, listopad-grudzień 2020.
- ↑ Zarys historii Szpitala Wolskiego – dawniej Szpitala Starozakonnych na Czystem, wolski.med.pl [dostęp: 22 listopada 2011].
- ↑ Zespół Szkół Specjalnych nr 85, zssnr85.waw.pl [dostęp: 22 listopada 2011].
- ↑ Pomniki przyrody na terenie m.st. Warszawy. Pomniki przyrody na terenie dzielnicy Śródmieście. [w:] Urząd m.st. Warszawy [on-line]. bip.warszawa.pl. s. 4. [dostęp 2021-03-03].
- ↑ Moduły o obiektach zabytkowych – gmach szpitala św. Ducha, zdm.waw.pl. zdm.waw.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-18)]. [dostęp: 22 listopada 2011].
