Szpital Tworkowski
 nr rej. 1281 z 2.01.1987:
| |
| |
| Data założenia |
21 listopada 1891 |
|---|---|
| Typ szpitala | |
| Państwo | |
| Adres |
ul. Partyzantów 2/4, |
| Dyrektor |
mgr Wojciech Legawiec |
| Oddziały szpitalne |
20 |
Położenie na mapie Pruszkowa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie powiatu pruszkowskiego  | |
 52°10′12,7236″N 20°49′28,4268″E/52,170201 20,824563
| |
| Strona internetowa | |
Szpital Tworkowski, pełna obecna nazwa Mazowieckie Specjalistyczne Centrum Zdrowia im. prof. Jana Mazurkiewicza – szpital psychiatryczny utworzony w 1891. Znajduje się w Pruszkowie, w dzielnicy Tworki. W latach 2008–2015 w skład szpitala wchodził także Oddział Leczenia Zaburzeń Nerwicowych w Komorowie, został zlikwidowany.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Szpital został otwarty w roku 1891, dzięki wieloletnim staraniom grupy polskich psychiatrów i społeczników. Inicjatorem jego budowy i twórcą koncepcji był profesor Adolf Rothe. Ideę budowy wsparł profesor Jan Baliński.
Teren pod jego budowę zakupiła w 1882 Rada Dobroczynności i Użyteczności Publicznej (pod którą podlegał Komitet Budowy Szpitala Psychiatrycznego) od ziemianina Franciszka Kryńskiego. Było to 58 ha folwarku Tworki. Pierwsze budynki zostały wzniesione w latach 1888–1891. Powstały wówczas pawilony dla pacjentów i zaplecze administracyjno-gospodarcze. 21 listopada 1891 roku miało miejsce uroczyste otwarcie szpitala. Był to pierwszy polski szpital zbudowany w układzie pawilonowym, oświetlony elektrycznie lampami żarowymi i łukowymi, posiadający własną infrastrukturę. Pierwszym dyrektorem szpitala został Władimir Chardin, po nim stanowisko to zajmował Iwan Sabasznikow. Pierwszym polskim dyrektorem szpitala był Witold Łuniewski.
W początkowym okresie szpital był budowany w stylu eklektycznym, m.in.: neogotyckim (kaplica katolicka), ormiańskim (cerkiew) i charakterystycznym dla drugiej połowy XIX wieku stylu architektury klinkierowej (pawilony pacjentów). W zespole projektantów pracował Józef Pius Dziekoński.
W okresie dwudziestolecia międzywojennego XX w. Witold Łuniewski rozbudował szpital w stylu art déco, zgodnie z koncepcją miasta-ogrodu oraz w polskim stylu architektury dworkowej. Witold Łuniewski dokonał planowego zagospodarowania przestrzeni parkowej, wzniósł cztery fontanny, otworzył letni teatr. Projektantami byli Tadeusz Pluciński i Władysław Jastrzębski. Witold Łuniewski stworzył pierwszy w Polsce specjalistyczny oddział obserwacji sądowo-psychiatrycznych. W 1924 nieopodal szpitala powstał cmentarz.
W okresie drugiej wojny światowej pacjenci Szpitala Tworkowskiego zostali uchronieni przed masową eksterminacją w ramach tzw. akcji T4. Szpital był miejscem schronienia dla wielu prześladowanych osób różnych narodowości.
W latach 1946–1953 pod zarządem szpitala znajdowały się okoliczne majątki. Prowadzono w nich uprawę ziemi, hodowlę bydła i ryb.
W okresie lat siedemdziesiątych XX wieku powstało kilka pawilonów w stylu typowym dla budynków użyteczności publicznej tego okresu.
W 2008 roku częścią szpitala stał się Oddział Leczenia Zaburzeń Nerwicowych w Komorowie, także wkomponowany w zabytkowy park.
Od 2009 do 2015 roku na terenie szpitala przeprowadzono modernizację, z odtworzeniem zabytkowego układu urbanistycznego i programem konserwacji zabytków[1]. W 2009 roku otwarto Pawilon V (kliniczny oddział konsultacyjny), a w późniejszym okresie wykonano prace budowlane w Pawilonie XI (izba przyjęć z oddziałem przyjęciowym, oddział intensywnej opieki medycznej) i w Pawilonie VII (kliniczny oddział diagnostyczny, sala wykładowa, centrum neuroradiologii, izba przyjęć). Pawilonowi XI została przywrócona architektura z XIX wieku, kiedy był siedzibą dyrekcji szpitala.
W obrębie parku znajduje się zabytkowy cmentarz z nagrobkami twórców polskiej psychiatrii, m.in.: prof. Zdzisława Bizonia, prof. Józefa Handelsmana, prof. Andrzeja Jusa, prof. Karoliny Jus, dr. Feliksa Kaczanowskiego, dr Felicji Łuniewskiej (z Pożaryskich), dr. Edwarda Steffena (seniora), dr. Wojciecha Moczulskiego, doc. Lidii Uszkiewicz i innych. Zlokalizowane są tu kwatery Obrońców Września 1939 roku, ofiar ewakuacji Warszawy w 1944 roku, groby artystów (Bolesława Wisłockiego, Włodzimierza Nowakowskiego), architektów (Alfreda Lucjana Zakrzewskiego) i historycznych rodów warszawskich (Emilii Kramsztyk).
Od roku 2010 Szpital jest zarejestrowany jako placówka wieloprofilowa, udzielając świadczeń z zakresu psychiatrii, neurologii, chorób wewnętrznych i radiologii.
Placówka zajmuje obszar 54 hektarów w Pruszkowie oraz 14 hektarów w Komorowie. Zabudowa szpitala (część tworkowska) i park (część tworkowska i komorowska) są chronione jako zabytki. Cały teren szpitala zajmuje około 68 hektarów, z czego około jedna trzecia jest zalesiona. Zwarty drzewostan (dęby, buki, lipy, modrzewie, brzozy, leszczyna i osika) jest ostoją wielu zwierząt (kuny, lisy, sowa uszata, myszołów, dzięcioł czarny). Na terenie parku znajdują się rozlewiska i starorzecza Utraty, obejmujące łącznie pięć oddzielnych zbiorników, w tym jeden z wyspą.
Działalność[edytuj | edytuj kod]
Dekret Cesarza Wszechrosyjskiego Aleksandra III o utworzeniu szpitala przewidywał prowadzenie w nim działalności dydaktycznej. Działalność ta była kontynuowana przez cały okres istnienia szpitala. W związku ze zniszczeniami wojennymi, w 1945 roku zlokalizowano w szpitalu Klinikę Psychiatrii (wówczas Uniwersytetu Warszawskiego, a od 1950 roku – Akademii Medycznej w Warszawie). Klinika ta działała w szpitalu do roku 1965 (obecnie I Klinika Psychiatrii znajduje się w składzie I Wydziału Lekarskiego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego i działa na bazie Szpitala Nowowiejskiego). Współpraca z Warszawskim Uniwersytetem Medycznym została ponownie nawiązana w 2006 roku, kiedy utworzono na terenie Szpitala nową Klinikę Psychiatrii (działającą w ramach II Wydziału Lekarskiego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego).
W 1951 na terenie szpitala został powołany Instytut Psychiatrii i Neurologii, przeniesiony w 1973 do własnego budynku przy ul. Jana III Sobieskiego w Warszawie[2] (z wyjątkiem Kliniki Psychiatrii Sądowej, która działała na terenie Szpitala Tworkowskiego do 2004). Obecnie oddział psychiatrii sądowej jest częścią Kliniki Psychiatrii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego (WUM). W roku 2013 utworzono drugą Klinikę Psychiatrii w Szpitalu, w ramach Wydziału Nauki o Zdrowiu WUM.
Szpital należy do największych tego typu placówek w Polsce. Jest szpitalem uniwersyteckim, prowadzącym wysokospecjalistyczną działalność kliniczną, dydaktyczną i naukową. Świadczenia są udzielane w 20 oddziałach. Pracownia elektroencefalografii oraz zespół leczenia środowiskowego były pierwszymi tego typu w Polsce.
Na terenie Szpitala znajdują się siedziby kilku towarzystw naukowych i organizacji pożytku publicznego: Towarzystwa Neuropsychiatrycznego, Polskiego Towarzystwa Psychologii Klinicznej i Sekcji Arteterapii Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wyborcza.pl, wyborcza.pl [dostęp 2017-11-26].
- ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 279. ISBN 83-01-08836-2.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Mazowieckie Specjalistyczne Centrum Zdrowia im. prof. Jana Mazurkiewicza w Pruszkowie. tworki.eu. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-06-27)].
- Tworki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 685.