Tadeusz Jedynak (muzyk)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Tadeusz Jedynak
Data i miejsce urodzenia

16 stycznia 1924
Przystałowice Małe

Data śmierci

29 października 2020

Instrumenty

skrzypce

Gatunki

muzyka ludowa

Zawód

skrzypek

Odznaczenia
Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”

Tadeusz Jedynak (ur. 16 stycznia 1924 we wsi Przystałowice Małe, zm. 29 października 2020[1]) – polski muzykant, skrzypek ludowy regionu radomskiego[2].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Skrzypek z okolic Przysuchy, skąd pochodziło wielu wybitnych muzykantów, ogrywających podobny zestaw melodii mazurkowych w charakterystycznej manierze.

Naukę rozpoczął jako dziecko grając na skrzypcach ręcznie zrobionych przez ojca. Pierwsze wskazówki techniczne dał Józef Kędzierski w 1935, przychodząc do ich domu po sąsiedzku z kolegami[3]. Od tej chwili wiedział już jak przegrywać melodie, a nauka szła mu szybciej dzięki skrzypcom przywiezionym z Warszawy przez wujka. Następnym nauczycielem był Franciszek Pańczak z sąsiedniej parafii. Pochodził z rodziny spokrewnionej z Kędzierskimi, jednak inaczej odgrywał melodie. Muzykant uczył go w ten sposób, że początek mazurka grał Pańczak, a drugą część Jedynak i tak szli przez wieś grając we dwóch. W zamian za naukę oberków Jedynak pomagał Pańczakowi w pracy na gospodarce. W trakcie wojny Jedynak uczył się od znanego w okolicy skrzypka Jana Bogusza z Odrzywołu, niegdyś również uczącego się od Kędzierskich. Bogusz pięknie grał, miał świetny słuch i pamięć, nie zajmował się pracą, tylko całymi dniami muzykował. Bogusz zabierał Jedynaka do grania na potańcówkach, zwiadach i weselach. Grali w składzie z harmonistą Janem Michalskim ze Klwowa. Grali razem tylko do 1948 r. gdyż Bogusz przedwcześnie zmarł.

Jedynak był jednym z tych muzykantów, którzy nie przestawili się na grę z harmonią, przestał grywać użytkowo, przez co zachował starodawny, ciągły sposób frazowania[4]. W latach 80. i 90. grał najczęściej w składzie z Janem Gacą grającym w tym składzie na bębenku oraz Stefanem Gacą grającym na basach. Ostatnio grywa z Władysławem Kowalskim (bębenek)[5].

W latach 90. kilkakrotnie brał udział w koncertach Radiowego Centrum Kultury Ludowej w Studiu S1 w Warszawie. Zapraszany przez warszawski Dom Tańca na potańcówki, przyjeżdżał wraz z innymi muzykantami ze swojej okolicy i brał udział w swoistych „przegrywaniach”. Kilku skrzypków grając ten sam motyw w trakcie gry po kolei popisuje się swoim wariantem mazurka. Do takich należało przegrywanie z Piotrem Gacą czy Józefem Zarasiem. Występował także na Taborze Domu Tańca w Gałkach Rusinowskich (2006)[6] oraz Ostałówku (2007). Od lat 90. Tadeusz Jedynak przeżywa renesans zainteresowania, zwłaszcza wśród młodego pokolenia mieszkańców miast. Jeżdżą do niego uczniowie z Warszawy, Krakowa[7] i Lublina. Jest zapraszany na spotkania z muzyką ludową i potańcówki w całej Polsce, m.in. do Warszawy i Lublina[8].

W styczniu 2014 odbyły się uroczyste 90. urodziny Tadeusza Jedynaka we wsi Przystałowice Małe, które zgromadziły mieszkańców wsi oraz młodych wielbicieli muzyki wiejskiej z miasta. Odbył się tam również pokaz filmu Andrzeja Bieńkowskiego „Tadeusz Jedynak – muzykant”, występy kapel i zespołu śpiewaczek wiejskich oraz potańcówka[9].

Tadeusz Jedynak był muzykantem o specyficznej, bogato ornamentowanej i improwizowanej manierze wykonawczej. Motywy jego mazurków i oberków rozwijały się wariantowo, przekraczając często granicę regularnych fraz oberkowych. Takie melodie mogły trwać bardzo długo, po kilkanaście minut. Podczas gry często zapętlał bardzo krótki fragment i powtarzał po wielokroć – kulminując napięcie. Zachowywał przy tym osadzenie w rytmie mazurkowym, jednak nie zawsze łatwo było zatańczyć do tej muzyki[10].

Nagrody[edytuj | edytuj kod]

Dyskografia[edytuj | edytuj kod]

  • CD Małopolska Północna, seria: Muzyka źródeł Vol. 4 – polka Poszła Polka żytko żąć – Kapela Tadeusza Jedynaka; wydawca: Polskie Radio SA

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Aleksandra Żytnicka: Zmarł Tadeusz Jedynak. muzeum-radom.pl, 2020-10-29. [dostęp 2020-10-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-01)]. (pol.).
  2. Tadeusz Jedynak – skrzypek z Przystałowic Małych. culture.pl. [dostęp 2020-10-29].
  3. Kuba Borysiak: Dobry muzyk, to i na byle czym zagra. Polskie Radio, 2014-01-17. [dostęp 2014-12-17].
  4. Stefan Żuchowski: Tadeusz Jedynak Rozmowa na rynku w Kazimierzu 2009 – film. 2014-08-22. [dostęp 2014-12-17]. (pol.).
  5. wiersza: Występ Kapeli Jedynaka/Kowalskiego. Festiwal „Powiślaki” w Maciejowicach Kościuszkowskich. 2008-06-09. [dostęp 2014-12-17].
  6. mistrz i uczeń – Tadeusz Jedynak i Daniel de Latour, Tabor Domu Tańca 2006. Dom Tańca. [dostęp 2014-12-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-17)]. (pol.).
  7. Filip Lech: Długowieczni muzykanci – benefis Jedynaka. Culture.pl, 2014-02-20. [dostęp 2014-12-17]. (pol.).
  8. Moment obrotowy/Moment oberkowy II Kapela Tadeusza Jedynaka. Przestrzeń Inicjatyw Twórczych TEKTURA, 2010-06-07. [dostęp 2014-12-17].
  9. Piotr Baczewski: 90. urodziny Tadeusza Jedynaka / Wiejskie Kluby Tańca. 2013-12-19. [dostęp 2014-12-17].
  10. Aleksander Jackowski: Page 1 Muzykanci – z Andrzejem Bieńkowskim rozmawia Aleksander Jackowski. Polski Instytut Antropologii, Biblioteka Cyfrowa. [dostęp 2014-12-17].
  11. Ostatnie akcenty Roku Kolberga 2014. MKiDN, 2014-12-11. [dostęp 2014-12-17].