Tadeusz Olechnowicz
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Zawód, zajęcie |
nawigator |
Narodowość | |
Tytuł naukowy | |
Alma Mater |
Państwowa Szkoła Morska, |
Wydział |
Akademia Morska w Gdyni |
Stanowisko |
komendant jednostek szkolnych |
Tadeusz Olechnowicz (ur. 20 sierpnia 1936 w Wilnie, zm. 28 grudnia 2016 w Bremerhaven[1]) – polski kapitan żeglugi wielkiej i żeglarz, ostatni komendant „Daru Pomorza".
Współtwórca i pierwszy komendant "Daru Młodzieży", w międzynarodowym świecie żeglarskim zwany Big Ted, związany z Akademią Morską w Gdyni przemianowaną w 2018 r. na Uniwersytet Morski.
Skończył w roku 1957 Wydział Nawigacyjny Państwowej Szkoły Morskiej w Gdyni (poprzedniczki Wyższej Szkoły Morskiej, Akademii Morskiej, Uniwersytetu Morskiego)[2][3]. Jako jeden z dziesięciu najlepszych absolwentów otrzymał pracę w ówczesnej pierwszej lidze - Polskich Liniach Oceanicznych. Wraz z podjęciem studiów w Wyższej Szkole Ekonomicznej w Sopocie (poprzedniczce Uniwersytetu Gdańskiego) zamustrował na "Dar Pomorza". Awansował od stopnia asystenta do kierownika nauk czyli zastępcy komendanta do spraw wyszkolenia. Po zdobyciu tytułu magistra ekonomii - praca magisterska na temat "Zadania szkoleniowe "Daru Pomorza" a koszty podróży zagranicznych" - powrócił do floty handlowej. W 1967 otrzymał dyplom kapitana żeglugi wielkiej. Honorowym przewodniczącym komisji egzaminacyjnej był kpt. Konstanty Maciejewicz - pierwszy komendant "Daru Pomorza"[1].
Za swoich nauczycieli żeglarstwa (m.in. żeglarstwa regatowego) uważał kpt.ż.w. Kazimierza Jurkiewicza, komendanta „Daru Pomorza” w latach 1953–1977; kierowania ludźmi i współpracy z załogą uczył się od kpt.ż.w. Karola Olgierda Borchardta[3].
Dar Pomorza
[edytuj | edytuj kod]Po raz pierwszy dowodził „Darem Pomorza” w 1975 r. w nagłym zastępstwie chorego komendanta K. Jurkiewicza. W 1976 r. popłynął razem z nim jako kierownik nauk i kapitan dubler szykujący się do objęcia dowództwa. Celem był największy zlot żaglowców w dotychczasowych dziejach z okazji 200-lecia uchwalenia Deklaracji Niepodległości Stanów Zjednoczonych Ameryki. W przerwanych z braku wiatru atlantyckich regatach z Hamilton na Bermudach do Newport w stanie Rhode Island „Dar Pomorza” zajmował początkowo pierwsze miejsce. Jednak po korekcie pozycji z gwiazd przesłanej organizatorom przez dowództwo „Daru Pomorza” uplasował się ze stratą 6 mil morskich na drugim miejscu. Został entuzjastycznie przyjęty na paradach 4 lipca w Nowym Jorku i 10 lipca w Bostonie[4].
Kpt. T. Olechnowicz został komendantem „Daru Pomorza” 1 kwietnia 1977 r. po przejściu na emeryturę komendanta K. Jurkiewicza. W 1979 r. ponownie poprowadził „Dar Pomorza” do Ameryki. W Savannah żaglowiec wziął udział w uroczystościach z okazji 200-lecia śmierci gen. K. Pułaskiego, a w Filadelfii uświetnił odsłonięcie pomnika T. Kościuszki. Przy tej okazji kpt. T. Olechnowicz rozpoczął promocję budowy nowego żaglowca szkolnego i zbiórkę funduszy na ten cel. Podobne akcje przeprowadzał we wszystkich zagranicznych portach odwiedzanych przez „Dar Pomorza”[5].
Aby objąć wychowaniem morskim jak najwięcej młodzieży zaczął zabierać w krótsze rejsy - oprócz studentów - także harcerzy, uczniów Liceum Morskiego w Gdyni oraz członków Bractwa Żelaznej Szekli kpt. K. Baranowskiego. Zaprosił pierwsze kobiety do pływania na „Darze Pomorza”[5].
W 1980 r. zwyciężył w obu etapach regat Operation Sail na trasie Kilonia-Karlskrona i Skagen-Amsterdam. W Amsterdamie odebrał z rąk królowej Beatrycze prestiżową Cutty Sark Trophy - nagrodę przyznaną w tajnym głosowaniu wszystkich 110 kapitanów za największy wkład w kształtowanie przyjaźni między narodami. Wydarzenia te opisał kpt. Karol Olgierd Borchardt w opowiadaniu „Krótka koszulka” ze zbioru „Kolebka nawigatorów”[6].
Komendant T. Olechnowicz otrzymał Wielką Nagrodę Honorową „Rejs Roku 1980” Głosu Wybrzeża[5].
We wrześniu 1981 r. poprowadził „Dar Pomorza” w ostatnią podróż nr 105 do fińskiego portu Kotka[7]. W rejsie wzięli udział studenci Wyższej Szkoły Morskiej w Gdyni, którzy w pierwszym terminie zdali egzaminy po pierwszym roku studiów. Kpt. T. Olechnowicz przestał pełnić funkcję komendanta „Daru Pomorza” 1 czerwca 1982 r.[5].
Dar Młodzieży
[edytuj | edytuj kod]Dowodząc „Darem Pomorza” jednocześnie angażował się w budowę nowego żaglowca szkolnego doradzając wraz z kpt. K. Jurkiewiczem, głównemu projektantowi Zygmuntowi Choreniowi. Zaprotestował przeciwko planowi zbiorowych pomieszczeń mieszkalnych z rozwieszanymi na noc hamakami. W tekście „Memoriał w sprawie pomieszczeń mieszkalnych dla studentów na nowym żaglowcu szkolnym „Dar Młodzieży”” z września i października 1978 r. zaproponował kilkuosobowe kubryki ze stałymi kojami uzasadniając swoje stanowisko przykładami z dziejów żeglugi. Po burzliwej ogólnospołecznej debacie zwyciężyły koje[8].
Kadłub „Daru Młodzieży” zwodowano w Stoczni Gdańskiej 12 listopada 1981 r. a 13 grudnia 1981 r. wprowadzono stan wojenny. Kpt. T. Olechnowicz wraz z prof. Danielem Dudą, rektorem Wyższej Szkoły Morskiej w Gdyni, starał się o dokończenie przerwanej budowy i niedopuszczenie do sprzedaży statku zagranicznym armatorom. W rejsie próbnym od 23 maja do 31 maja 1982 r. znajdował się w armatorskiej komisji odbiorczej. Do jego najważniejszych zaleceń należało zwiększenie stałego balastu dla poprawy stateczności[9].
10 lipca 1982 r. poprowadził „Dar Młodzieży” w dziewiczy rejs na regaty The Cutty Sark Tall Ships Races 1982, zwane potocznie Operation Sail. Na trasie z brytyjskiego Falmouth, do Lizbony „Dar Młodzieży” uratował poparzonego żeglarza z płonącego niemieckiego jachtu „Peter von Danzig”. Po zabraniu rannego helikopterem do szpitala włączył się ponownie do wyścigu ze stratą ponad 4 godzin. Pierwszy przekroczył linię mety w Lizbonie, wyprzedzając o 14 min. i 18 sek. niemiecki bark „Gorch Fock”. Komendant T. Olechnowicz otrzymał Nagrodę Fair Play Polskiego Komitetu Olimpijskiego za rok 1982[10].
W lipcu 1983 r. poprowadził „Dar Młodzieży” w pierwszy rejs oceaniczny do Japonii na zlot żaglowców z okazji 400-lecia wzniesienia zamku w mieście Osaka. Do żeglarskiej legendy przeszło wejście „Daru Młodzieży” do portu w Osace pod pełnymi żaglami w czasie parady 23 października 1983 r. Po wypłynięciu z Jokohamy w czasie alarmu do żagli, jeden ze studentów spadł z masztu do morza. Skuteczna akcja ratunkowa trwała 9 minut przy prędkości „Daru Młodzieży” przekraczającej 10 węzłów[11].
Natychmiast po powrocie z Japonii w lutym 1984 r. kpt. T. Olechnowicz poprowadził „Dar Młodzieży” - z nowym rocznikiem studentów, tym razem z Wyższej Szkoły Morskiej w Szczecinie - w marcu 1984 r. do Kanady na zlot żaglowców dla uczczenia 450. rocznicy wyprawy, w której Jacques Cartier odkrył Drogę Wodną Świętego Wawrzyńca. „Dar Młodzieży” wygrał atlantyckie regaty na liczącej 850 mil morskich trasie z Hamilton na Bermudach do portu Halifax w Kanadzie[12][13].
We wrześniu 1984 r. kpt. T. Olechnowicz przekazał sprawdzoną fregatę swoim następcom.
Po raz ostatni powrócił na „Dar Młodzieży” w latach 1991-1992. W 1992 r. poprowadził żaglowiec do USA na Grand Regatta Columbus 92 zorganizowane dla uczczenia 500-lecia odkrycia Ameryki. W regatach z Wysp Kanaryjskich do San Juan w Puerto Rico „Dar Młodzieży” zajął 3. miejsce wśród największych żaglowców świata. Komendant T. Olechnowicz otrzymał Wielką Nagrodę Honorową „Rejs Roku 1992” Głosu Wybrzeża[5].
Od lat 80. XX wieku rezydował jako polski obywatel w Bremerhaven.
Został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski - Polonia Restituta.
4 lipca 2017 r. podczas uroczystości z okazji 35-lecia podniesienia na „Darze Młodzieży” biało-czerwonej bandery komendant „Daru Młodzieży” Ireneusz Lewandowski i córka kpt. T. Olechnowicza odsłonili tablicę pamiątkową ku jego czci wmurowaną w nabrzeże Skweru Kościuszki - miejsce cumowania „Daru Młodzieży”[14].
Notatki komendanta
[edytuj | edytuj kod]W czasie rejsów na obu fregatach szkolnych kpt. Olechnowicz prowadził notatki, które zostały opublikowane w formie dwóch książek[12]:
- Tadeusz Olechnowicz, „Dar Pomorza. Z notatnika ostatniego komendanta”, Oficyna Wydawnicza Miniatura 2004[3],
- Tadeusz Olechnowicz, „Dar Młodzieży. Z notatnika pierwszego komendanta”, Oficyna Wydawnicza Miniatura 2008[15][16].
Książki zawierają opisy bieżących wydarzeń (np. spotkanie „Daru Młodzieży” z „Pogorią” na Oceanie Indyjskim[17][18]) oraz na bieżąco formułowane opinie i przemyślenia kapitana, uzupełnione współczesnymi komentarzami[12].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Wyborcza.pl [online], trojmiasto.wyborcza.pl [dostęp 2016-12-29] .
- ↑ Józef Wąsiewski, Upamiętniono postać kapitana Leszka Wiktorowicza (tekst z fotoreportażem Andrzeja Matulewicza), strona internetowa Polskiej Ligi Morskiej czasowo niedostępna [data dostępu: 2013-09-14]
- ↑ a b c Z notatnika ostatniego komendanta [online], ardes.ik24.pl, 4 października 2013 [dostęp 2023-10-11] [zarchiwizowane z adresu 2013-10-04] .
- ↑ Kenneth Garrett. By square-rigger from Baltic to Bicentennial. „National Geographic”, s. 824-857, grudzień 1976.
- ↑ a b c d e Wyższa Szkoła Morska (1969-2001). [dostęp 2013-10-03]. (pol.).
- ↑ K.O. Borchardt , Kolebka nawigatorów, Gdynia: Miniatura, 1997, s. 316-323 .
- ↑ Historia Białej Fregaty. [w:] Strona internetowa Towarzystwa Przyjaciół Daru Pomorza [on-line]. www.darpomorza.am.gdynia.pl. [dostęp 2018-02-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (pol.).
- ↑ Paweł Dzianisz, Dysjunkcja-wokół budowy następcy "Daru Pomorza", „"Głos Wybrzeża"” (nr 268), 7 grudnia 1980, s. 9.
- ↑ Daniel Duda, Zbigniew Urbanyi, Trzeci w wielkiej sztafecie, Bydgoszcz: Wydawnictwo Pomorze, 1986, ss. 71, 187, 217, 221, 261-283.
- ↑ Konkurs Fair Play. olimpijski.pl. [dostęp 2018-09-13]. (pol.).
- ↑ Andrzej Radomiński , W stronę Conrada, Warszawa: Libra, 1992, s. 37, 100-104, 122 .
- ↑ a b c Nowa książka o „Darze Młodzieży”. [w:] Strona internetowa Akademii Morskiej w Gdyni > Wydarzenie [on-line]. www.am.gdynia.pl. [dostęp 2013-10-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-04)]. (pol.).
- ↑ Dar Młodzieży. [w:] Strona internetowa Akademii Morskiej w Gdyni [on-line]. www.am.gdynia.pl. [dostęp 2013-10-03]. (pol.).
- ↑ „Dar Młodzieży” ponownie wyruszy dookoła świata. oficynamorska.pl. [dostęp 2018-09-13]. (pol.).
- ↑ Kazimierz Robak: Walka z wiatrakiem. [w:] Portal Żeglujmy Razem [on-line]. www.zeglujmyrazem.com. [dostęp 2013-10-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-04)].; pdf
- ↑ Kazimierz Robak: Radomiński, Andrzej. W poszukiwaniu Conrada. Warszawa, Wydawnictwo „Libra”, 1992. [w:] Portal Żeglujmy Razem [on-line]. www.zeglujmyrazem.com. [dostęp 2013-10-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-05)].
- ↑ Andrzej Radomiński: Spotkanie na SW odBombaju. [w:] Portal Żeglujmy Razem [on-line]. www.zeglujmyrazem.com. [dostęp 2013-10-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-05)].
- ↑ Kazimierz Robak: Szkoła.PDF – Rozdział: Spotkanie z Darem. [w:] Portal Żeglujmy Razem [on-line]. www.zeglujmyrazem.com. [dostęp 2013-10-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-05)].